Էջ:Bitter bread, Vazgen Shushanian.djvu/46

Վազզէն Շուշանեան
անվարժ էին, ու մարմինս տրտում էր։ Կեանքիս մէջ անտարակոյս կորուսեալ բան մը կար, ու ատիկա գուցէ երիտասարդութիւնս էր։ Այլեւս ինչ կարելի էր յուսալ կեանքէն։ Իրական յաղթանակները, որ յորդահոսան լոյսերու պէս կը պայծառացնեն հեռանկարը, մնացած էին ասդին կամ անդին կարողութիւններռւս նեղ շրջանակէն։ Այն մարդոցմէն չէի, որ խորունկ ու զօրաւոր ջրերու պէս կը ննջեն՝ սպասելով յորդումի ժամուն։ Ամէն ինչ այլեւս պարզ ու սովորական էր ինձ համար։ Վերադարձող մըն էի, որ քիչ մը բարձրէն, մելամաղձիկ հաշտութեամբ մը կը դիտէ իր հաւանական գերեզմանը։
Աննա անգամ մը կ՚ըսէր ինձ իր վճիտ ու յուզումնահար ձայնովը, թէ իրական երիտասարդութիւնը ներքին է։ Գուցէ իրաւունք ունէր, երբ բացառիկ անհատականութիւններէ կը խօսէր։ Իրողութեան մէջ, մարմնին անկեալ ուժերուն հետ կը սկսի նաեւ հոգւոյն տեղատուութիւնը։ Այս պատճառաւ է, որ այլեւս ծեր գեղեցիկներ ապշեցուցիչ յամառութեամբ մը կը ջանան երկարաձգել պատրանքը։ Պատրանքը լեղի մանանայ մըն է, սակայն, պատրանքը կեանքի դառն հացն է։
0՜, պզտիկ հաճոյքներ, սիրելիներ, որքան ծիծաղելի ու որքան քաղցր էք միաժամանակ։ Երբ ամէն ինչ բուռն ու տարերային էր կեանքիս մէջ, չէի կրնար երեւակայել անգամ ձեր մտերիմ ու համեստ գոյութիւնը։ Երբեմն կը տեսնէի ծեր բանուոր մը, որ գործէ վերադարձին կը յապաղէր սրճարանի մը հաշուեսեղանին առջեւ՝ շատախօսելռվ սպասեակի մը հետ։ Ուսերս կը թօթռւէի ու կ՚անցնէի։ Չէի ըմբռներ, թէ օրուան խոնջէնքէն յետոյ՝ տուն վերադառնալէ առաջ, այդ յապաղումը իր հաճոյքն էր, իր պզտիկ մեղքը։ Գաւառական անդորր քաղաքի մը մէջ, ուր գիշերօթիկ էի, Կիրակի առաւօտներ կային՝ գարնավերջին կամ ամրան, երբ ողջ երկիրը կը խնդար։ Խումբով կ՚ինայինք փողոց, կը լեցնէինք սրճարանի մը դարպասը ու միշտ քիչ մը կը ժպտէինք, երբ ծեր հասառու մը մեղմ քայլերով կուգար, կ՚ապսպրէր իր ախորժըմպիկը, ակնոցը կը տեղաւորէր քթին վրայ ու կը բանար առաւօտեան թերթը։ Ո՞վ կրնար երեւակայել, թէ օր մը մենք եւս պիտի զգայինք դանդաղ շարժումներուն ու դժուարաւ շահուած հանգիստներուն ծածուկ հրապոյրը։
Ուշադրութեամբ շտկելէ յետոյ փողկապիս հանգոյցը, մտածելով նոյն ատեն, թէ երբ երիտասարդ էի, սանդուխներէն աճապարանքով կը գլորէի վար ու գլորելով կը կապէի փողկապս, գլանիկ մը վառեցի ու իջայ վար։ Ծուլութեամբ նստայ սուրճի սկահակիս առջեւ՝ ափիս մէջ դարձնելով այդ նամակը։ Պզտիկ հաճոյք մըն ալ ասիկա էր։ Մէկը մտածած էր վրաս ու գրած էր ինձ։ Ինչ լուր ալ որ բերես, կփսէի մտովի, հաճոյքի խոստում մը կամ հոգ, խաղաղութեամբ պիտի ընդունիմ քեզ։ Ինչ փոյթ, թէ ուրկէ կուգաս, ինչ փոյթ, թէ ինչ կը պահես քառակուսի պահարանիդ մէջ. թոյլ տուր շնորհակալութիւն յայտնել քեզ ղրկողին ու քեզ բերողին։ Իրապաշտ վէպի մը պայմանադրական մէկ հերոսին պէս հազալով բացի զայն, ու հակառակ յոգնած խորհրդածութիւնևերուս՝ նուրբ դող մը ցնցեց մարմինս։ Կը ջանայի ամէ՛ն գնով զսպել ինքզինքս ու չէի կրնար։ Յազումը կոկորդիս մէջ էր ու ձեռքերուս վրայ։ Աննշան երկտողի մը պատճառաւ ըմբռնելի էր միթէ այս զարմանալի խռովքը։ Կրնար ըլլալ միթէ, որ այսքան քաղցր մանկութիւն ծուարէր մարմնիս խորը։
Աճապարանքով ելայ փողոց՝ ափիս մէջ սեղմած Աննայի նամակը, ինչպէս մանուկ մը նախանձով կը պահէ իրեն նուէր տրուած առաջին արծաթէ դրամը։ Ու միայն կայարանին սալայատակին վրայ էր, որ բացի զայն։ Ու առաջին բառը, որռւն հանդիպեցայ, Վանիի անռւնն էր։ Բռունցքներս սեղմած՝ կը դողայի յեղակարծ զայրոյթէս ու կ՚ըսէի՝ մեղաւորը միայն ես եմ։ Արիւնս սիրով կը տոչուրի, ու մարմինս զարնուած է սիրով։ Շաբաթներէ ի վեր նաւաբեկեալ ու ոգեկորոյս կը դեգերիմ փողոցներուն մէջ՝ վէրքս չուզե–
380