ժամանակ Աս հայոց մեջ շատ ршгрШЛ&Ьг կայ|ւն: Արդ, հար¬ կավոր չէ* մեզ գիտենալ, թե այդ շատ բարբառներից ո pb ընտրեց Մեսրովպը կամ ի՛նչ բան է ոստանիկ ասված լեզուն, գա մի ժողովրդական բարբա՞ռ է, թե մի տեսակ գրոց լեզու ժողովրդին անհասկանալի։ Ենթադրենք մի րոպե, որ այդ մա¬ սին ոչինչ չգիտենք, այլ այսպիսի մի հարց առաջարկենք մեզ, թե այժմյան շատ բարբառներից ո՞րն է ամենից մոտիկը գրոց լեզվին թե' իր բառակազմությամբ և թե' իր հնչյունաբանու¬ թյամբ։ Ես պնդում եմ, որ ամենից մոտիկը Արարատյանն է, կբերեմ և իմ ապացույցս։ 3
- Աղրյուր»-ի նախընթաց համարում մենք ցույց տվինք, թե
մեկ ազգ կար՛ող է բարբառներ շատ ունենալ, բայց նրա գրոց լեզուն, նրա դպրությունը, հնչյունաբանությունը միայն մեկ բարբառի վրա կարող է հիմնվել և ոչ շատ։ Միևնույնը պետք է ասենք այսօր և տառս։գարձության վերաբերությամբ։ Պոլսե- ցիք և Մխիթարյան Հարք, որ ավելի են հակված դեպի գրա¬ բարը, որոնց լեզուն դեռևս կարելի չէ աշխարհիկ անվանեք, քանի ոք աշխարհիկ լեզվի քերականության չեն հետևում, իրանց չհասկանայու համար ավելի պետք է հետևեին մեր նախնյաց տառադարձությանը, քան թե մենք, որ աշխարհիկ լեզվի սիրահար լինելով' կարող էինք գրոց լեզվի տառադար¬ ձությունն ի նկատի չունենալ ամ ենևին։ Ւ՞նչ է պատճառն ուրեմն, որ գրաբարյանք գրաբարի նա կա ռակ ես վարվում, իսկ հակադրաբար յա նք * գրաբարի համաձայն: Մեր տառադարձության ուղիղ լինելը մեր խելք ու շնորհքի֊ ցը չէ, մեր գիտնականության հետևանքը չէ, այր մի էղատմա- կան բերմունք է, մի բախտ, որին մենք արժանացել ենք շնոր- հխլ այն հանգամանքի, որ մեր նախնյաց գսյրորթյուսբ Արա¬ րատյան և Գուգարաց աշխարհ ի վանքերում անխախտ և անա¬ րատ է մնացել, մինչդեռ դա խանգարվել է Եիլիկիայում։ Արդ, ի՜ նչ ապացույց ունինք, որ մերն անարատ է մնացել։ Առաջին ապացույցն այն է, որ մեր դպրոցի աշակերտին եթե 20 Ղ՛ ՕԼդայան, երկնւփ ժողովածու, I. III 305
