Ինքը՝ Մուստաֆա Քեմալը, շատ հետաքրքիր պատասխան է տվել իր մոտ ընկերներից մեկի՝ Նուրի Չոնքերի (Nuri Conker) գրեթե ուղղակի հարցին իր ծագման մասին: Քեմալը պատասխանել է. «Իմ մասին ոմանք ասում են, որ ես հրեա եմ, որովհետև ծնվել եմ Սալոնիկում: Բայց պետք չէ մոռանալ, որ Նապոլեոնն էլ իտալացի էր Կորսիկայից, բայց մահացավ որպես ֆրանսիացի և որպես այդպիսին էլ մտավ պատմության մեջ»:
Վստահաբար կարելի է ասել, որ անկախ իր ծագումից Մուստաֆա Քեմալն ապրել և մեռել է որպես թուրք, իսկական թուրք, բառի հայերեն իմաստով՝ թուրք: Այս դեպքում հարց կարող է առաջանալ՝ ուրեմն ի՞նչ տարբերություն, թե ի՞նչ ծագում է ունեցել Մուստաֆա Քեմալը: Ինձ համար՝ ոչ մի: Բայց, քանի որ թուրքական ռասիստական հասարակության համար դա կարևոր է, ուստի և նրանց համար ենք ի մի բերել բոլոր այս տեղեկությունները: Բարի վայելումն:
Հղումներ և ծանոթագրություն
- Հետաքրքրական է, որ հրեաները դյոնմեներին կամ ավելի ճիշտ սաբաթայցիներին կոչում են աղանդավորներ՝ մինիմ (եզ.՝ մին, )ןימ: Այսինքն, նրանց չեն համարում գոյիմ (եզ.՝ գոյ, יוג, բառացի թրգմ.՝ ազգ, հեթանոս)՝ ոչ հրեաներ, այլակրոններ, այլ միայն հուդայականության աղճատված ուսմունքի հետևորդներ, հերետիկոսներ:
- The Break-up of Turkey. The Times History of the War, London, 1920, vol. XXI, p. 433.
- The Sort of Man Mustafa Kemal is. The Literary Digest, 14 Oct 1922, v. 75, no. 2, p. 50-3.
- Թալեաթի դյոնմե լինելու մասին մի ուշագրավ վկայություն է պահպանվել հայտնի լրագրող Զեքերիյա Սերտելի (Zekeriya Sertel, 1890-1980) ամուսնական հուշերի մեջ: Նկարագրելով, թե ինքը ինչքան դժվարություններ է հաղթահարել, որպեսզի ամուսնանա դյոնմե Սաբիհա Դերվիշի (Sabiha Dervis) հետ, նա գրում է. «Մեր նշանադրության ժամանակ աղջկա կողմի ներկայացուցիչն էր այդ ժամանակվա վարչապետ Թալեաթ փաշան»: (At our engagement, the representative for the girl’s side was then-Prime Minister Talat Pasha [Bali R. A Scapegoat for All Seasons: The Donmes of Crypto-Jews of Turkey. Istanbul, 2008, p. 161.]
- Takes Issue with Turk’s Statement about Armenians. The Associated Press, The Evening Progress, 3 Jul 1920, p. 5.
- Abdullah A., Anavi L. The Rise of Mustapha Kemal Pasha from Obscurity. The Bridgeport Telegram, 28 Sep 1922, p. 4.
- Gunther J. Procession. NY, 1965, p. 98; Gunther J. Inside Europe. NY, 1938, p. 417.
- Prinz J. The Secret Jews. NY, 1973, p. 122.
- www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0005_0_05294.html
- www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0012_0_11019.html
- US Diplomatic Documents on Turkey, Family life in the Turkish Republic of the 1930’s (ed. Bali R.), Istanbul, 2007, p. 57.
- Bali R. A Scapegoat for All Seasons: The Donmes of Crypto-Jews of Turkey. Istanbul, 2008, p. 227.
- Նույն տեղում:
- Նույն տեղում, էջ 250:
