Էջ:Manuk Abeghyan Collective works vol. 3.djvu/116

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

ներգաղթ, արտագաղթ, ներդրում, միջազգային, ներառյալ, ենթախումբ, վերամշակել, վերհիշել, տրամախաչվել, տարկետում և այլն[1]:

Եվ վերջապես պետք է նկատի ունենալ մի ուրիշ հատկություն ևս, որ ունեն նաև ուրիշ լեզուները, բայց հայերենում այդ ավելի զգալի է հունաբան թարգմանիչներից ի վեր: Այն է՝ հայերենը փոխանակ օտար բառերը գործածելու՝ փոխ է առնում օտար բառերի նշանակությունը և իր միջոցներով կազմում է համապատասխան նշանակությամբ նոր բառեր: Այսպես, օրինակ, հունաբան թարգմանիչները կազմել են «ք ե ր ա կ ա ն» բառը, «քերել» բայի արմատից, համապատասխան հունարենի գ ր ա մ մ ա տ ի կ ո ս բառի, որ ծագում է գ ր ա ֆ օ բայի բնից, որ նշանակում է «քերել»։ Նույնպես ֆ ի լ ո ս ո ֆ ի ա թարգմանել են ի մ ա ս տ ա ս ի ր ու թ յ ու ն, այսինքն առանձին բառ են կազմել ըստ հունարեն բառի կազմության հայերեն արմատներով։ Բազմաթիվ այսպիսի բառեր էլ հունաբան դպրոցից մնում են իբրև սովորական բառեր:

ՄԻ ՔԱՆԻ ԹԱՐԳՄԱՆՈԻԹՅՈԻՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

1. «Նոննոսի մեկնաթիւնք Գրիգորի Աստվածաբանի հինգ ճառից»[2]։— Հինգերորդ դարի հեղինակ Նոննոսին վերագրված այս մեկնությունների թարգմանության լեզուն ևս հունաբան է, բայց ոչ այնքան շարահյուսությամբ, որ հեշտ հասկանալի է, որքան հունարենի հետևողությամբ կազմած բառերով։ Գործածված կան և հունարեն բառեր։ Բովանդակությունը մեծ մասամբ վերաբերում է հունական առասպելներին, բայց դա գրված է ոչ թե հատկապես իբրև առասպելաբանություն, այլ իբրև բացատրություն Գրիգոր Աստվածաբանի ճառերի մեջ գործածված առասպելների և զանազան զրույցների։ Այսպիսով՝ եթե դա մի կողմից ծառայել է կրոնա-եկեղեցական նպատակի համար, մյուս կողմից բավական շատ ծանոթություններ է տալիս հին հունական առասպելների ու զրույցների մասին, ուստի և եղել է այս նկատմամբ գիտելիքների աղբյուր մեր հին հեղինակների համար։ Իբրև նմուշ այստեղ դնում ենք հետևյալները։

Յաղագս եղջերուահարաց Ովրիոնի եւ Աքտէովնի.— ԶԱրտեմիս ասեն որսոյ և աղեղնաւորութեան վերատեսուչ գոլ։ Ասի արդ աստուածս այս և զեղինսն քաջ հարկանել, մինչ կոչիլ աստուածուհոյն Արտեմիս եղջերուահար։ Այլ Ովրիոն և Աքտէոն՝ որսորդք էին և սոքա. իսկ Աքտէովն շամբք որսայր, ետես զԱրտեմիս մերկ, և քանզի անմարթ էր զաստուածուհիսն մերկ տեսանել, մանաւանդ զկուսանսն ի նոցունց՝ բարկացեալ արդ Արտեմիս՝ կատաղեցոյց զշունսն Աքտէոնի, որք գտեալ զնա՝ սպանին. իբրու ասի Աքտէովն առ ի շանց գիշատիլ։ Այլ Ովրիոն ասի ի պատահման աստուածոցն առ մորթով արջառոյն, զոր եղեն Իւրեփս՝ թագաւոր թեբէացւոց առ ի հիւրընկալութիւն աստուածոցն, քանզի յայնժամ էր ծնեալ և լեալ։ Այս Ովրիոն եղև սպանանող գազանաց, այլև տռփեալ Արտեմիդեայ. վասն որոյ բարկացեալ աստուածուհին՝ յարոյց կարիճ ընդդէմ նորա, ուստի ընկալեալ հարուածս՝ մեռաւ, վասն որոյ և յերկինս նկարեալ եղև առ կարճին: Զ. էջ 171։

  1. Տե՛ս Մ. Աբեղյան. Հայոց լեզվի տեսություն, Երևան, 1931, էջ 126—191՝ «Նախդրավոր բայեր», էջ 211—225՝ «Առաջադիրներով բաղադրություններ»։
  2. Բնագիրը՝ (Nonnos). Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazianz, herausg. von A. Manandian. Այս մասին՝ Ա. Ակինյանի հոդվածը, «Հանդես ամսօրյա», 1904, էջ 139—146 և 165—173։ Այլև Հ. Մանանդյան, Հունաբան դպրոցը, էջ 236 և հտն.։