ոմանք մի պիղծ թագավորի ձեռքով թունավորվելով, ոմանք կապած ձեռք ու ոտքով այս կամ այն բռնակալի դուռը տանվելով, բերվելով և շղթաների մեջ յուրյանց անարատ հոգիները արձակելով, և այս բոլոր տառապանքը, վիշտերը և վերջապես մահու բաժակը ազգի անունով, ազգի լավության և եկեղեցու հաստատության համար, մինչև տակը խմելով, պիտի՞ համարվին յուրյանց օգուտը, անձնական իրավունքը գերադասո՞ղք։ Համորեն հայոց ազգի անունով բողոքում ենք պ. Խուդաբաշևի ընդդեմ։
Ուշադրության արժանի է և այն, որ պ. Խուդաբաշևը մեղանչելով սուրբ Սահակի անձին ընդդեմ, ինչպես վերևում ասացինք, մեծապես մեղանչում է և պատմության ընդդեմ, յուր կամեցածի պես աղճատելով իրողությունքը։
Լսենք մի փոքր մեր Հովհաննես պատմաբան կաթողիկոսի խոսքերը, որ պատմելով Արևելքի առանձին առանձին պատրիարքութենների հիմնարկությունքը և հաստատությունքը, շարունակում է. «Սոցա նման և մեր Արշակ թագավորը և հայոց նախարարությունքը, համարձակություն ստանալով, պատրիարք կացուցին հայոց ազգի վերա Մեծ Ներսեսը. ինչպես արժան էր, իրավախոհ պատճառ մեջ բերելով մեր Բարթողիմեոս և Թադդեոս սուրբ առաքյալքը, որ տիրոջից վիճակվեցան հայերին, որպես քարոզք և ավետարանիչք, որոնց և նշխարված ոսկերքը կան մեր մեջ և որոնց աթոռը ստացավ կենդանի մարտիրոս Գրիգորիոսը և այլն, և այլն»[1]։
Այս ծանրակշիռ վկայությունը հերիք է ապացուցանելու համար, ազգային և եկեղեցական պատմության անտեղյակ պ. Խուդաբաշևին, թե հայոց ազգի ինքնուրույն կաթողիկոսությունը սուրբ Սահակից շատ հառաջ, դեռ Մեծ Ներսես Պարթևի կաթողիկոսության սկզբումը հաստատված լինելով, և մինչև սուրբ Սահակը, Շահակ, Զավեն, Ասպուրակես, առաքինի կաթողիկոսքը, ինքնուրույնաբար կաթողիկոսություն արած լինելով, սուրբ Սահակը պատճառ չուներ Կեսարիա դիմելու, թեև պարոնը չէ ուղարկում նորան Կեսարիա, հրատարակելով նորան անձնական շահասիրությամբ վարակված մարդ։
- ↑ «Ըստ սմին սակի ապա և մերն թագաւոր Արշակ և նախարարութիւնք Հայոց համարձակութիւն առեալ, կացուցին ի պատրիարքութիւն տանս Թորգոմայ զմեծն Ներսէս. փաստս իրաւախոհս ըստ արժանին ի մէջ առեա/ զսուրբ առաքեալսն մեր. զԲարթուղիմէոս և զԹադէոս, որք Ասքանազեանս ազին վիճակեցան ի Տեառնէ քարոզք և աւետարանիչք. և նշխարեալ ոսկերք նոցա կան ի միջի մերում, զորոց և զաթոռն իսկ ընկալաւ կենդանի մարտիրոսն Գրիգորիոս» (տե՛ս Հովհ. կաթ. տպ. ի Մոսկվա, երես 28-29)։
