1868 թ- Այդ թվականին Գևորգ IV-ի առաք արկով այն վեր է ածվում (րժաոանգավորաց դպրոցիւ> (տե ս Ե. Շսւնազիզ, Նոր Նախիջևանի Ս. Խաշ վանքը, Բիֆլիս, 1901, էջ 51 — 52)։ Պետք է ենթադրել, որ դպրոցի վերջին շրջանի գործունեությունը խիստ աննշան է եղել, եթե Նալբանգյանր որոշակի տվյալներ չուներ դրա մասին։ Էջ 63, տ. 30 — 31. •••մի քանի զրյանք, որ բավական մաքուր դուրս հն եկած այq տպարանից—Հիշատակված տպարանը Սուրբ Խաշ վանքում հիմնադրվել է վանքի շինու¬ թյունից անմիջապես հետո, 1790 թ։
Պետերբոլրգոլմ ծանոթանալով հայ տպարանատեր Գրիգոր Խալդարյանի հետ և տես¬ նելով նրա կրած դժվարությունները, Հովս ե լի Արղությանը, որ վաղուց ծրագրել էր տպա¬ րան հիմնադրել, նրան առաջարկում է տեղափոխվել Նոր Նախիջևան կամ Աստրախանւ Երկար բանակցություններից հետո, Խալդարյանը պատրաստվում էր ճանապարհվել, սա¬ կայն հիվանդանում է և 1787 թ. վախճանվում։ Արղությանը Թադէոս վարդապետին ուղար¬ կում է Պեաերբոլրգ, իբրև տպարանի կառավարիչ և հանձնարարում միաժամանակ տպա¬ գրել Ն. Շնորհալու շԳիրք որ կոչի ընղհանրական»-ը (1788 թ.)• Այնուհետև մեծ դժվա¬ րությամբ փակելով տպարանի 1200 թուման պարտքը, Արղությանը Խալդար յանի տպա¬ րանը փոխադրում է Սուրբ Խաշի վանքըt Այստեղ, երևանցի մշակութային գործիչ, գրող Մարգար Խոջենցի գործակցությամբ 1790—1795 թթ. ընթացքում տպագրվել են 20~ից ավելի գրքեր։ Այն բանից հետո, երբ Արղությանը առաջնորդական նստավայրը փոխադրում է Աստրախան, տպարանը նույնպես' անհրաժեշտ հսկողության տակ պահպանելու համար տեղափոխում է այնտեղ։ 1796—1800 թթ. Աստրախանում տպագրվել են վեց գրքեր։ (Սուրբ Խաշի վանքի տպարանի մասին հանգամանորեն տե'ս Վ. Բարիաւղարյան, նշված աշխատությունը, էջ 421—435)։
Ահա Սուրբ Խաշի տպարանում հրատարակված գրքերի ցուցակը, ըստ «Հայ հնա¬ տիպ գրքի մատենագիտական ցուցակի» (1512 —1800), Երևան, 1963։
1.Սվեքասնւյր Հոսլայեցի— Աղօթամատոյց, 1790 թ.
2. Սիմեոս Երեւանցի—Զբոսարան հոգեւոր, 1790 թ.
3.Սաղմոս Դաւթի, 1790 թ.
4. Ստեփանոս Սիւնեցի (Օրբելեան)—Օղթք և հառաչանք ի դիմաց մօր մերոյ սրբոյ էջմիածնի, 1790 թ.
5. Ժամակարգոլթիլն հասարակաց աղօթից (Ժամագիրք), 1791 թ.
6. Սաղմոս Դաւթի որ կոչի Սաղմոսարան, 1791 թ.
7. Ղաղար Ջա&կեցի-Գիրք աղօթից, որ կոշի աստոլածազերս, 1792 թ.
8. Յովճաննէս Երզնկացի — Վիպասանոլթիւն զերկնային մարմնոց շարժմանէ, 1792 թ., ՀոԼնիսի շշ։
9. Տովնաննէս Երզնկացի— Վիպասանոլթիւն զերկնային մարմնոց շարժմանէ, 1792 թ., դեկտեմբերի 17.
10. Ցովսէփ Արղութեանց— Տետրակ համաոօտ անոլանեալ Դուռն ողորմոլթեան, 1792 թ.
11. Տարեցոյց եւ օրացոյց, 1792 թ.
12. Ղազար Ջանկեցի — Գիրք աղօթից, որ կոչի աստ ուա ծ աղե րս, 1793 թ.
13. Տովքաւննէս (Պետրոս) Քալանթարեսւն Ջոսլայեցի — Բժշկարան համառոտ, 1793 թ.
14. ձրանչեսքոյ Ֆենելոն — Պատմութիւն Թէլամաքի որդւոյ Ցոլլիսի, 2 հատորով, թարգմ. Մարգար Երելանցի, 1793 թ.
15. Խորհրդատետր, 1794 թ.
