նախարարազն սեպուհ մի, որում անուն էր Ցովհան. և միլս ևս երուան- ղունի Ներս էհ անուն, միարանեալ ի խնդիր բարի ցանկոլթիան, ընդ որս և հաւանեալ և այլ արք ճշմարտոլթեան նուիրիչք գնային խաոնիլ ի գուն- դրն զօր ավարին Հայոց Վահանայ Մամիկոնենիւ Եւ մինչդեո ժողովեալ գնային ի ճանապարհի, մերձեալք ի քաղաքագեօղն որ կոչի Առեստ. ի ժամանակի քաոասնորդացն պահոց ի մեծի շաբաթու զատկին, J անկար- ծակի յանզգաստից եկեալ հասանէին ի վերայ նոցա իշիւանն Անձևացև- աց Սևուկ անուն և իշխանն Մոկաց Ցովհան անուն, բազում այրուձիով ընդ աոաւօտն ծագելt Եւ սոցա զգացեալք կէսքն զինեալք և կէսքն թէպէւո անպատրաստք էին այլ օգնոլթեամբ Բարձրելոյն քաջալերեալք չար կա֊ նէին ի դիմի աներկիւղապէստ, և այլն (եր. 221—22)։ Ո'ւր էին գնում Վահանը, Ս. Հովհան Մանդակունին, Փարպեցին և մյուսները 486 թվականին այս չի՞քի պարտեզըւ Բայց այս, որպես ենթադրություն, հիմնավոր թե անհիմն, տակա¬ վին կարող էր անել պ. էմինը. բայց ի՞նչ ասենք այս խոսքերին որ պ. էմինը խոսում է իր հառաջաբանի մեջ. (ГՑանդիման եղև (Փարպեցին) մեծի մարզպանին՝ այն ինչ զօր ավարն Հայոց ի Սևկոյ դրախտին էր». (եր. 22)։ Ի՞նչ տեղից է առնում պ. էմինը այս հարցասիրության արժա¬ նի տեղեկությունը։ Ո՞վ է արդյոք նորան պատմում թե Փարպեցին Սյուն¬ յաց Լրկրից վերադառնալով առաջին անգամ <րյանդիման եղև մեծի մարզպանին ի Սևկոյ դրախտինi)j Մեզ թվում է, թե այս մի այնպիսի խոսք է, որ բնավ հիմք չունի, որպես և այս խոսքերին հաջորդող, մյուս, սոցանից ոչ պակաս, զարմա¬ նալի խոսքերը ա յդ հառաջաբանության, որ, ճշմարիտն ենք ասում, հիացնում Հ մեղ: Եվրոպան, իբրև արծաթ, կրակով է փորձում այսօր գիտությունը և ինչ որ չէ դիմանում այդ հրափորձության իբրև փոշի ցնդեցնում է օդի մեջ, մաքրելով գիտությունը եկամուտ և կամամտածական կարծիքնե- րՒյ՛ Վա յ մեզ, մենք տասնևիններորդ դարու մեջ, հերիք չհամարելով այն բոլոր խռիվը, որ դիզված է մեր պատմության վրա, տակավին աշխա¬ տում ենք մի քանի խուրձ ավելցնել. «Դի՞ր զմեղս ի վերայ մեղացս: Բայց բարձրացնում ենք այստեղ մեր բողոքը ընդդեմ այն բոլոր մարգե¬ րին, որ իրենց մտքի կամ երևակայության արդյունքը կամենում են ղևել մեր առջև որպես գիտության խոսքը։ Գիտության խոսքերը շեն դոքա և գիտությունը նույնպես հրաժարվում է այսօր այդ գիտության կարծեց¬ յալ քուրմերից, ինչպես երբեմն Եհովան Իսրայելի կարծեցյալ մարգարե- 362
