Քրիստոս՝ Աւհտարանի քարոզութեան ինշնաշխատ մշակներ օրհնեց եւ ասաց. «Զի դուք երթայցէք եւ պտղաբեր լինիջիք եւ պտուղն ձեր կայցէ»։ Այո՛, խաչէն մինչեւ ցայսօր հազար ութն հարիւր այս չափ տարի է, այդ խաչակիր մշակներու պտուղն երթողով կաճի ու կը մնայ։
Միթէ կը մեղանչե՞մ կամ չափազա՞նց կը համարիս դու եթէ ես զհանճարներ՝ քաղաքակրթութեան առաքեալ կոչեմ։ Վասն զի եթէ հանճարներն՝ քաղաքակրթութեան սնուցիչ եւ դայեակ չը լինէին, քաղաքակրթութիւն իւր խանձարուրին մէջ կը մնար իբրեւ մանուկ առանց աճման։
Այլ ինչպէս դրեցի ի վեր, հանճարներն եւս մանուկ կը մնային, եթէ նոցա օժանդակ չը հասնէր ընկերական քաջալերիչ ոգին եւ զօրութիւն։ Ի՞նչ պիտի անէր ինքնին այն կորովի եւ նկատող աչքն, որ փոքրիկ կաթսայի մի վերայ, եռացող ջուրին վերմղիչ բուռն շոգիէն շարժող ու վարող մի ահաւոր զօրութիւն գտաւ։ Միթէ կարո՞ղ էր նորա չքաւոր ձեռն վիթխարի մեքենաներ ձուլել կամ ահագին շոգեկաթսաներ կազմել։ Ի՞նչ պիտի անէր այն թագուն ելեկտրիք զօրութեան գտիչ, որով անբարբառ երկաթէ թելին խօսիլ տուաւ։ Միթէ նորա ձեռն բաւական էր, որ աստի մինչեւ ի Հնդկաստան, մինչեւ յԱմերիկա երկաթէ թեւ ձգէր։ Մեր լեռնցի ճարպիկ քիւրտեր այնպէս կը հաւատան թէ այդ երկաթէ թեւերուն մէջ սատանայ կայ, բայց սատանան իրենք են, գիտե՞ս դու. վասն զի իրենց դողութեան լուր հաղորդելով չի յայտնէ կառավարութեան։
Այսպէս ահա, ցանկալիդ իմ Սամուէլ, հանճարն եւ ընկերական զօրութիւն դաշնագիր եղան, մին՝ միայն սերմ տուաւ, եւ միւսն զայն ցանեց եւ ժրավործ ձեռքով ու մեծ տնտեսական գիտութեամբ մշակեց. ամենալի բարութեամբ լցաւ, լիացաւ, բարգաւաճեցաւ արեւմտեան աշխարհ։ Այսօր իւր որդիքներ ամեն առատ սեղանի վերայ նստած՝ կշտապինդ կը վայելեն հանճարին եւ ընկերական ձեռաց պատրաստած բարիքներ։
