րիւր աղէտներՈՒն նկարագիրը բովանդակ հանեյ: Միթէ հնա՞ր է, որ միայն հոգւով տեսնեմ կամ գուժատու լրերով չափեմ մեր հայրենեաց նորաքանդ աւերակներ:
Այլ ինչպէս ըղձակաթ կը լինէր Վահան Գողթնացին մինչ Բարխանի գերութեան շղթան կաշկանդել էր զինքն, նա կը գոչէր եւ կը պաղատեր առ Ամիրապետն. «ԱՐՁԱԿԵՑԷՔ ՈՐ ՏԵՍԱՆԵՄ ԶՈՐՉԱՓՈԻԹԻԻՆ ԱԻԵՐԱԾՈՅՆ ԵՐԿՐԻՆ ԻՄՈՅ ՀԱՅՐԵՆԵԱՑ»: Ո՜հ ես էլ նոյն ըղձով կը փափագիմ. որ միանգամ արձակուիմ այս պանդխտութեան շղթայեն, երթամ ոտքովս շրջիմ եւ աչքովս տեսնեմ մեր աւերած աշխարհ, եւ թէ լամ՝ թող արտասուքս այն կարմիր հողուն վերայ կաթի, ուր կոտորուեցան Հայեր եւ ուր թափեցաւ անմեղ մանուկներուն եւ անբիծ կուսերուն արիւնը: Եւ դու ինձ հետ գոչէ, որ սիրահար ես հայրենի ազատաթեան: Ո՛վ անպարտ զոհերու հրաշագործ արիւն, արդեօք Հայոց մեռեալ ու մոխրացեալ հողերուն նոր կենդանութիւն պիտի տա՞ս:
Չվարանինք սակայն եւ ողբերով չյուսահատինք. Երկնից գթութեան եւ ողորմութեան հոսանքներ անսպաս են. այն որ երբեմն Բաբիլոնի դաշտին մէջ ցրուած անլոյս ժողովուրդին ցամքած ոսկորներում վերայ ցօղեց եւ իսկոյն գերեզմանի դաշտավայրը կենդանութեամբ կանաչացաւ, օր մի եւս Երկինք այդ կենդանարար ցօղ Հայոց դաշտերան վերայ կը ցօղէ. դու կը տեսնես թէ ի՞նչպէս Հայոց աշխարհն եւս կը վերածնի հրաշիւք: Միայն թե մեք աննկուն արիութեամբ գործենք եւ Աստուած մեր օգնականն է:
Իսկ դու, ազնի՜ւ բարեկամ, իմ Փոքրիկ երկոյս Փոքրիկ Մեկենաս, դարձեալ ձեր անուան կը նուիրեմ ՀԱՅԳՈՅԺս որ Հայոց աշխարհի աշխարանքն է, ինչպես արդեն նուիրեցի մի դուզնաքեալ երկս, որ վերտառութիւնն էր ԺԱՄԱՆԱԿ ԵԻ ԽՈՐՀՈԻՐԴ ԻՒՐ:
Դու այժմիկ փութա՛ եւ տա՛ր ՀԱՅԳՈՅԺս տո՛ւր մամուլին, թող մամուլն եւս իւր ազատ թեւերով տանի տայ աշխարհին:
Ես գիտեմ, այն ազգ եւ աշխարհ որ Հայ չէ մեզ հետ չի լար, այլ մեզ չե պետք օտարին լաց. բաւական է որ թե՛ տարաշխարհիկ գաղթական Հայեր, եւ թէ՛ Բիւզանդիոնի պանդուխտ Հայեր յիշեն մեր հայրենեաց չարչարեալ որդիքներ եւ լան:
Ես գիտեմ եւ դու գիտես թէ սոսկ լալով ու ողբերով եթե շաղախենք մեր հայրենեաց հող՝ հայրենիք չշինուիր: Սորա համար թերեւս ոմանք որ չոր ու անզգալ սիրտ ունին, զիս մեղադրողով բամբասեն թե խրիմեանը մի լալկան մանուկ է դարձեր կամ թե միշտ աւերակասեր բու:
Սակայն ես կը պատասխանեմ նոցա՝ որ այդպես կը կարծեն: Թող այդ ծեր իմաստուն եւ հանճարեղ շինողներ անլաց եւ անկոծ շինեն մեր հայրենիք, եւ կամ նորա լացող որդիքներուն արտասուքը ծիծաղով սրբեն:
Ես յայնժամ կը թողում գուժերս եւ ողբերս, կսկսիմ միայն ուրախաթեան երգ նուագել:
Ամեն աշխարհ եւ ժամանակ իւր ծիծաղ եւ լացն ունի. ո՛վ է այն՝ որ իւր հարսանիք խնդումով եւ պարերգութեամբ չկատարեր, ո՞վ ե այն՝ որ իւր մեռեալք առանց կոծոյ եւ լալոյ կը թաղէ:
