Էջ:Sails of death, Vazgen Shushanian.djvu/8

Վաղը գիշեր վերջապէս պիտի խաղանք «Մերկ կինը»։

Անձկութեամբ կը սպասեմ, որ օրը մթնէ ու նորէն ծագի։

Չորս օրէ ի վեր տկար եմ կրկին. ծանր ու մութ տրտմութիւն մը գրաւած է մարմինս, իևչպէս մառախուղը դուրսը մեր մենաւոր պարտէզը։ Անբացատրելի վախ մը կը հալածէ զիս, թէպէտեւ ուժով ու կարող կը զգամ ինքզինքս դերս տանելու։ Կը զգամ, որ առաջին արարը պիտի կարենամ յաջողութեամբ խաղալ։

«Մերկ կնոջ» տառապանքով կը տառապիմ, բայց կը վախնամ, որ յոգնիմ։ Այնպէս տժգոյն եմ։

Պիտի նախընտրէի նոյն հեղինակին «Յիմար կոյսը» կամ «Հարսանեկան քայլերգը»։ Պնդեցի խումբի ղեկավարին մօտ, որ խաղանք «Յիմար կոյսը»։ Այնքան սէր ու կիրք կը զգամ այդ թատերախաղին հերոսուհիին համար, որ վստահ եմ, թէ պիտի կարենամ շարժել ու նեղել հասարակութիւնը եւ ստիպել, որ պոռայ իր հիացումը։

Այո՛, վստահ եմ, որ պիտի կարենամ գինովութեան աղաղակ բառնալ տալ հասարակութեան, եթէ խաղանք «Յիմար կոյսը»։ Ես կ՚ուզեմ, որ բազմութիւնը ոռնայ։ Ես կ՚ուզեմ, որ կարենամ մարդոց մէջ շարժման մէջ դնել բոլոր այն թաքուն ու ստորերկրեայ կարողութիւնները, որ գերագոյն երջանկութեան պահերու կը տանին մեզ։ Ժամու մը համար ստիպել բազմութիւնը, որ իր բոլոր կապերը խզէ ընթացող ժամանակին հետ, մոռնայ անցեալը ու անտեսէ ապագան եւ, ինչպէս յուսահատ մարըը կը ձգտի ծովին կամ ցայգաթիթեռը լոյսին, փաթթուի քղանցքներուս ու բարձրանայ իմ հետս երեւակայութեանս խարխլող ու բարձրագնաց ճամբաներէն։ Արտասանել ճարճատող ու վայրենի բառեր հանդիսաւոր լռութեան մէջ ու զգալ հեւացող ու խեղդուկ բազմութիւնը ոտքերուդ տակ։ Ընել, որ տրտմութենէ իրենց շրթունքները խածնեն երիտասարդները, ու ծեղերը տժգունին։ Ու յետոյ ծափեն վայրենօրէն։ Հծծիւնով մը լռութիւն պարտադրել ու զգալ կոպերուդ վրայ հարիւրաւոր նայուածքներ՝ յուսահատ ու տրտմութենէ հիւանդ։ Ճչա՜լ, լա՜լ, աղաղակե՜լ։ «Յիմար կոյսը»։

Ո՞ր կոյսն է, որ չի վազեր բոցին, ո՞ր կոյսն է, որ գիշերներով իր անբծութեան սպիտակ առագաստին վրայ չի փորձեր երազին բոլոր անառակութիւնները։ Մութին մէջէն տժգոյն տղոց դէմքեր՝ կրքէ կապոյտ ու կծկուող շրթունքներով, մութ յատակի մը վրայ կիսալոյս դիմանկարներու պէս։ Վայրենի ու գինով բազուկներ, որ միջոցին մէջէն կը վազեն վրադ, մինչ պարանոցդ վ’այրի։ Լելակնե՜ր^[1], լելակնե՜ր՝ գարնան լուսնկայ գիշերներով։ Ու ձեռք մը, որ մազերդ կը քակէ։ Սիրեցեալ ձեռք մը։

* * *

Դուրսը կը ձիւնէ։ Ի՜նչ լաւ է ձիւնը պարտէզին վրայ։

Բայց ես Փարիզը կը սիրեմ, երբ կ՚անձրեւէ գիշերը հանդարտօրէն ու առանց աճապարանքի։ Ծառուղիներուն, սալայատակներուն վրայ լոյսերը կ՚իյնան ադամանդի կտորներու պէս։ Աղմուկը կը հոսի, ու բազմութիւնը կը շտապէ՝ զսպանակուած անծանօթ ուժէ մը։ Խոշոր ցուցատախտակները կը վառին, ու ինքնաշարժերը կը սուրան փողոցներէն հրեղէն աչքերով երազներու պէս։ Անորոշ, բայց խռովիչ ձայներ կը լեցնեն միջոցը, ու մարդ չի գիտեր, թէ ինչ կ’ուզէ, բայց կը տրտմի։

Ժամերով կը քալեմ երազուն ու մոլար եւ կը նայիմ մարդոց մութ կամ պայծառ, տժգոյն կամ չար դէմքերուն։ Ոմանք կ՚անցնին խոհուն ու գլխահակ, ուրիշներ իրենց

1. լելակ - եղրեւանի