թե ինչ է գրում։ Բայց, ինքնե՛րդ ասացեք, պապա, քանի՞երորդ անգամն է, որ նա այդպես զղջում է և քանի՞ անգամ եմ ես ներել նրան։ Եվ ինչ, պահե՞ց նա յուր երդումները մինչև այժմ։
— Մի անգամ էլ ներիր, Վարիա, մի անգամ, ինձ համար, հասկանո՞ւմ ես, ինձ համար։
Վարվառեն, որ մինչև այժմ դեռ նայում էր դեպի դուրս, երեսը դարձրեց հոր կողմը։
— Ներե՞մ, պապա, ներե՞մ, ի՞նչը ներեմ․․․— գոչեց նա վրդովված։— Մի՞թե նա կարող է ազատվել մի հիվանդությունից, որ նրա մարմնի և արյունի մեջ արմատացած է մշտնջենապես։ Դուք նրան չեք ճանաչում, պապա, և ես ցավում եմ, որ դարձյալ խաբվում եք նրա խոսքերից։ Ես նրա սանձը կկարողանա՞մ պահել, ե՞ս․․․ Ո՛չ, պապա, այդ իմ կարողությունից բարձր է։ Ի՞նչ օգուտ, եթե կարողանայի էլ մինչև անգամ նրան հպատակեցնել իմ կամքին․ ի՞նչ օգուտ, քանի որ իմ կյանքը դարձյալ ինձ համար տանջանք պիտի լինի։ Միթե նա երեխա՞ է, իսկ ես — մայր, որ գիշեր-ցերեկ արթուն հսկեմ նրա վրա, ամեն օր, ամեն ժամ աչքս նրանից չհեռացնեմ, որ նա մի ծուռ քայլ չանի։ Եվ ո՞ւմ համար պիտի այդպես տանջվեմ։ Միզանդրոնցովի համա՞ր, որին ատում եմ, որից զզվում եմ, որին տեսնելն անգամ ինձ համար սարսափելի տանջանք է։ Ո՛չ, մի՛ ստիպեք ինձ, պապա, ես նրան լավ ճանաչեցի։ Ես ուզում էի, որ նա յուր կամքով ապրեր, աներ այն, ինչ որ յուր սիրտն ու խելքն էր ուզում։ Ուզում էի, րր նա ինքը կառավարեր յուր զգացմունքները, զսպեր յուր թուլությունները։ Չեղավ, նա արավ այն, ինչ որ կարող էր։ Ուրեմն, թող ես էլ անեմ այն, ինչ որ կարող եմ։
— Խելոք ես խոսում, Վարիա, շատ խելոք ես խոսում։ Բայց այդ ասածներդ գիտեմ ինչ տեղից ես սովորել։ Շատ կարելի է, որ քո կարդացած գրքերը ճշմարիտ են ասում, բայց այդպես չէ, Վարիա, գրքերի ասածն ուրիշ է, կյանքի ասածն — ուրիշ։ Միթե չե՞ս հասկանում, որ հասարակություն կա, խոսողներ կան, թշնամիներ ու բարեկամներ կան։
— Պապա, համաձայն եմ ձեզ հետ, գիտեմ, որ հասարակությունն ինձ բամբասում է։ Բայց մի՞թե նա իրավունք ունի պահանջելու,
