Էջ:The Architecture, Tom 1.djvu/423

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է
ԲԱՌԱՐԱՆ
ԲՆԱԳՐՈՒՄ ԳՈՐԾԱԾՎԱԾ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐԻ[1]

Աթաշկիահ — կրակապաշտների աշտարակաձև տաճար Պարսկաստանում, ռուս. храм огнепоклонников.

Ակրոպոլ − հունական քաղաքի միջնաբերդ, ակրոպոլիս. ռուս. акрополь.

Աղոթասրահ − եկեղեցու դահլիճի կենտրոնական և արևմտյան կողմը, ժողովրդին հատկացված մասը։

Ամբարտակ − բարձր աշտարակ, բուրգ, արհեստական թումբ, ջրի առաջ շինված պատնեշ, ռուս. плотина.

Ամրոց − բերդ, քաղաքի պարսպապատ մաս, պարսպով ամրացրած փոքրիկ բնակավայր. ռուս. крепость.

Աշտարակ − բարձր դիտանոց, բարձրադիր փոքրիկ ամրոց, բերդապարսպի բուրգ, ռուս. башня.

Ապարանք − իշխանական կամ թագավորական պալատ։ Հին նշանակությամբ՝ մեծ տուն. ռուս. дворец.

Ասպնջականոց − հյուրատուն, հյուրանոց. պալատի մեջ հյուրերի գիշերելուն հատկացված մաս:

Ավագ բեմ − եկեղեցու գլխավոր բեմ։ Այսպես է կոչվում եկեղեցու արևելյան կողմի կենտրոնական խորանը, ի տարբերությոն հարավային, հյուսիսային և այլ երկրորդական բեմերի. ռուս. главный алтарь.

Ավանդատուն − եկեղեցու խորաններից (փոքրիկ սենյակներից) մեկը կամ վանքում առանձին շինություն, որը հատկացված է մասունքներ և այլ թանգարժեք իրեր պահելու համար, ռուս. ризница.

Ատրուշան − կրակապաշտների տաճար, կրակատուն. ռուս. храм огнепоклонников.

Արջմագիլ − արջմագիլ բույսի նմանող քանդակներ, ռուս. акант.

Արքունիք − թագավորական պալատ իր բոլոր մասերով. ռուս. царский дворец.


Բազիլիկ − նեղ և երկար թագակապ դահլիճ, երբեմն սյունաշարքերով բաժանված թևերի, ռուս. базилика.

Բարավոր − վերնասյամ, դռան շրջանակի վերին մասը:

Բարձրաքանդակ − ընդհանուր մակերեսից դուրս ցցված ուռուցիկ քանդակներ, ռուս. горельеф.

Բերդ − պարսպով ամրացրած վայր. ռուս. крепость.

Բերդաքաղաք − բերդի մեջ շինված քաղաքամաս, քաղաքի պարսպով պարփակված մասը:

Բուրգ − պարսպից դուրս շեշտված կիսաբոլոր կամ քառանկյուն մասեր, աշտարակ, ռուս. башня крепости.


Գալըռի − սրահ. ռուս. галерея.

Գավիթ − նախասրահ, եկեղեցուն կից շինված սրահ. ռուս. притвор.

Գետնուղի − ստորերկրյա ճանապարհ, որ սովորաբար շինում էին բերդերին կից՝ պաշարման ժամանակ դրսի հետ գաղտնի հաղորդակցություն պահելու համար, ռուս. подземный ход.

Գմբեթահարկ − գմբեթավոր (շենք), ռուս. купольное (здание).

Գմբեթարդ − գմբեթի ձև ունեցող: Հեղինակը գործ է ածում եկեղեցու աբսիդների գնդաձև առաստաղի համար, ռուս. конха.


Դահլիճ − մեծ սենյակ, սրահ։ Հնումч շենքի կենտրոնական մասը, որ ծածկված չէր լինում և ծառայում էր իբրև հավաքատեղի և զվարճության վայր։ Համապատասխանում է հռոմեական ատրիում բառին։

Դամբարան − գերեզման, գերեզմանի վրա շինած շենք, ռուս. гробница և надгробный памятник.

Դերբուկ − խորտուբորտ տեղ, քարքարոտ վայր։

Դոլմեն − մեգալիթյան կուլտուրային պատկանող նախնական արկղաձև քարե շինություն, ռուս. долмен.


Եկեղեցի — քրիստոնյաների պաշտամունքային տաճար. ռուս. церковь.


Զանգակատուն − եկեղեցուն կից կամ նրա մոտ շինված բարձրադիր գմբեթավոր աշտարակ, որի վրա կախված են եկեղեցի հրավիրելու կոչնակները կամ զանգերը, ռուս. колокольня.

Զիկկուռահ − աստիճանավոր մեծ աշտարակ Ասորեստանում, որ ծառայում էր իբրև պաշտամունքային տաճար. ռուս. зиккурат.

Զոհարան − հեթանոսական տաճար, որտեղ զոհեր էին մատուցում աստվածներին. ռուս. капище.


Թև − նեֆ. ռուս. неф, корабль.


Ժամատուն − եկեղեցուն կից շինած մեծ դահլիճ, ռուս. большой притвор.


Իջևան − նախնական ժամանակներում՝ թափառաշրջիկ ցեղերի ժամանակավոր բնակավայր։ Միջնադարում՝ հյուրանոց և գլխավորապես եկվոր վաճառականների հյուրատուն և վաճառանոց. ռուս. гостиный двор.


Լաստակերտ − 1. կամարները և պատերի վերին մասերը շինելու ժամանակ դրված փայտե կաղապար. ռուս. опалубка.

  1. Երիտ. հնագետ Հռիփսիկ Ջանփոլադյանը Թորամանյանի գործերից դուրս բերեց ճարտարապետական տերմինների լիակատար բառացանկը, որը, սակայն, ավելորդ համարեցինք ամբողջությամբ այստեղ դնել: Բառացանկից ընտրեցինք միայն այն բառերը, որոնք այժմ մեր ճարտարապետները կամ չեն գործածում և կամ գործ են ածում նոր նշականությամբ: Ընթերցողին որոշ դյուրություն տալու համար բառերի հայերեն բացատրության կողքին շատ դեպքերում դրինք նաև նրանց ռուսերեն համանիշները: Բառերի բացատրության մեջ դրել ենք միայն բնագրում գործածված նշանակությունները:
    Թորամանյանն ինքը ձեռնարկած է եղել կազմելու հայերեն ճարտարապետական բառարան և ֆրանսերենից հայերեն նույնպիսի բառարան: Առաջին համարը նա մի քանի մատենագիրներից քաղել է շինարարական բառեր և կազմել բառացանկ. երկրորդի համար կազմել է երկու տետրակների մեջ մի քանի տասնյակ A տառի բառեր: Այդ երկուսն էլ ավելորդ համարեցինք տպագրել իբրև անավարտ գործեր: ԿԱԶՄՈՂ