— Ի՞նչ է տարբերությունը:
— Տարբերությունն այն է, որ ե՛ս չեմ պատմության ամբիոնի պրոֆեսորը։
— Իսկ դու անկեղծորեն ցանկանո՞ւմ ես ներկա լինել:
— Այո՛,— պատասխանեց Ելենա Բեգլարովնան տխրությամբ, խոր, խոր տխրությամբ։
Նրա արտասանած երկու վանկում զգալի էին տխրության բոլոր պատճառները — ինչո՞ւ լիներ այնպես, որ հավատքի համար անգամ մարդ չկարողանար ազատորեն արտահայտվել։ Մի քիչ հետո Ելենա Բեգլարովնան այսպես էլ արտահայտվեց, որին պրոֆեսորը պատասխանեց.
— Ո՞վ է քեզ կաշկանդում, ո՞վ է քո ոտը կապում։
— Ոչ ոք։
— Էլ ինչո՞ւ ես կարծում, որ չի կարելի ազատորեն դիմել դեպի հավատքը:
— Ւհարկե, ոչ ոք ինձ չի կաշկանդում, միայն неудобно, և ապա քո ամբիոնը, ի՜նչ լավ կլիներ՝ լինեիր երաժիշտ։
Ելենա Բեգլարովնայի և պրոֆ. Մելիք-Անդրեասյանի՝ Էջմիածին գնալու ցանկությունների միջև կար խոր տարբերություն: Ելենա Բեգլարովնան հավատում էր աստծուն, եկեղեցուն, հավատում էր անկեղծորեն, սակայն վախենում էր իր ամուսնու դիրքից, իսկ պրոֆ. Մելիք-Անդրեասյանը չէր հավատում, նրա համար աստծո գոյության գաղափարը չափազանց ծիծաղելի էր, բայց ցանկանում էր գնալ, որովհետև դա հոգեպես մխիթարում էր իրեն, եկեղեցին, տաճարը, մոմերը, խունկը, մթնշաղում ուրվագծվող խաղաղ գմբեթները, մինչև անգամ տիրացուի ռնգային և ռիթմից զուրկ երգը, այդ բոլորը իրեն վերադարձնում էին հին կյանքը, պատմության հին հասկացողությունը, այդ բոլորը սերտորեն, անքակտելիորեն կապված էին պատմության այն իդեաների հետ, որոնք միս ու ոսկոր էին դարձել իր մեջ, և կարողություն չուներ դուրս վռնդելու ու երբեմն զգում էր, որ նորամույծ իդեաները հներից մի քանիսին արդեն դուրս են վռնդել և սկսել են խոր արմատներ գցել իր ներքին աշխարհում։
Երբ Էջմիածին գնալու վճռական կիրակին հասավ, թե՛
