Նինո

Նինո

Դուք տվեք մեզ լավ մայրեր,
Մենք կտանք ձեզ լավ որդիք,
Օտարացած կնկանից
Կըծնվին օտար մանկտիք:


Ա
Տիկնայք այժմյան փափկասուն,
Այդպես էին ձեր մայրեր,
Եվ նոցա անմահ անուն
Ապրում է այդքան դարեր:
Մի՞թե նոցա օրինակ
Չէ գրավում ձեր հոգիք,
Դուք էլ նույնպես սիրեիք,
Կրոն, լեզու, հայրենիք:
Դուք էլ նույնպես զոհեիք
Մեր աշխարհին, մեր ազգին
Ձեր կյանքի ճոխությունք,
Ձեր զարդերը թանկագին:
Զի ձեր ապագա սերունդ
Մի օր ասեր քաջաբար.
«Մենք մայրերի ենք ծնունդ,
Որք սիրեցին հայ-աշխարհ»:
Զո՛ւր է քո խրատ, խե՛ղճ պոետ
Մեր հարգի արմենուհին
Չէ՜ համաձայն քեզի հետ,
Զուր քրքրես վեպեր հին:
Ի՞նչ քարոզես. — լեզո՞ւ, կրո ն…
Լուռ կա՜ց, քամի ես փչում,
Դոցանից սիրուն Նինոն
Վաղօրոք էր միշտ փախչում:
Նш ո՜չ միայն յուր զարդեր
Զոհ չէ բերում հայ ազգին,
Որ չունե նորա աչքում
Մի գրոշի արժեք, գին:
Այլ օտարի է նա զոհ,
Նվիրված անձամբ բնավ.
Եվ աստըծուց է դժգոհ,
Ինչո՞ւ ինքը հայ ծնավ...
Զի հայ անունը նորան
Միշտ նախատինք է բերում,
Եվ այդ ստոր ծագումին
Նա դժվար է համբերում:


Բ
Բախտավոր է մեր Նինոն
Ջեհիլ, շնորհքով ու սիրուն,
Որքան ուզես չափ չունի
Թիվն ամուսնի փողերուն:
Տունը` կատարյալ ապարանք,
Գեղեցիկ, երեք հարկով,
Նորա շքեղ զարդարանք՝
Հրա՛շք է՝ յուր սարք ու կարգով:
Ծառաներն՝ իմերել,
Սիրուն, արծաթ քամարով.
Տիկինն ինքն էր զարդարել
Մեկին ոսկի շղթայով:
Աղախիններ՝ օսեթին,
Ճոխ, փառավոր են հագնված,
Բջերի հետ քըչփըչում
Դռան հետքումը թաքնված:
Նա զբոսանք է գնում
Միշտ սեփական յուր կառքով,
Թռչում են սեգ նժույգներ,
Հիացած է յուր փառքով:
Նստած է հաստ կառավար
Յուր մորուքով փառավոր,
Նորա կողքին՝ մի սիրուն
Իմերել սպասավոր:
Ալ մահուդից է կարած
Չերքեզկան նորա հագին,
Եզերքն են զարդարած
Կլապտոնով թանկագին:
Շողշողում է լուսի դեմ
Արծաթապատ խենջարը,
Նազուկ մեջքը սեղմել է
Ոսկեջրած քամարը:
Հովի հետը խաղում են
Գանգուրներր փափախին,
Նորան տեսնող աղջկերանը
Սրտիկները կըբաբախին...


Գ
Իսկ ամուսին ամբողջ օր
Քարշ է գալիս բազարում,
Շահի — բիստի որսալեն
Նա երբեք չէ՜ բեզարում:
Ծանոթ և թե անծանոթ,
Ամենի մոտ թեքվում է,
Բոլորին գլուխ է տալիս,
Քաղցր լեզվով խոսում է:
Քարոզում է ճշմարտություն,
Անկեղծություն է խրատում,
Խաբելն և կողոպտել
Նա ատում է և ատում:
Բարպաշտ է պարոնը,
Վախում է նա սրբերից
Եվ առանց խաչ հանելու
Չէ՜ անցնում ժամի դռնից:
Երբ նորա սուր մանգաղին
Հաջող հունձք էր պատահած,
Մոռանում է սուրբերը,
Ճշմարտություն և աստված:
Նա քերթում է յուր զոհը,
Թեև աղքատ, աննշան,
Իսկ ամբոխը պատվում է
Նորա զույգ շքանշան:
Եվ այդպիսով հաստացավ
Նորա փորը, քսակը,
Քառասուն տարումը ստացավ
Նինոյի թարմ պսակը:
Իսկ Նինոն նորա համար
Էր մի փայլուն կարասի,
Որ լոկ պարծանքի համար
Մարդ յուր տնում կըդարսի:
Նա անձնական յուր սերը
Այլ զվարճության էր տված.
(Այդ գաղտնիք է, թո՜ղ մնա,
Որ գիտե միայն աստված):
Բայց կատարյալ մի Սոդոմ
Էր նորա ողջ մաղազան,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Երեկոյան խանութից
Ուղղակի տուն չէր գալիս,
Նա գնում էր կլուբում
Հոգսերը թափ էր տալիս:
Իմանում էր նորանոր
Նա համբավներ զանազան, —
Ո՞ւմ ծախվում էր աճրթով
Էժան գնով մաղազան:
Ի՞նչ են տալիս կապալով,
Եվ կամ ո՞վ է մուշտարին,
Ո՞վ աշխատեց, ո՞վ վատնեց
Փոդրաթի մեջ այն տարին:
Եվ մի կապեկով հերթը,
Մինչ կես-գիշեր այնտեղում,
Հոգսը ցրվելու համար
Թուղթ կամ նարդի էր խաղում:


Դ
Յուր տանումը նույն գիշեր
Նինոն տալիս էր վեչեր,
Պառավք խաղում են լոտո,
Պար են գալիս ջեհիլներ:
Հագած թավիշ և բեհեզ,
Եվ ժապավեն գույնզգույն,
Որպես նախշուն թիթեռնիկ,
Թռվռում է մեր Նինոն:
Քաղցրիկ-մաղցրիկ խոսում է,
Նա ժպտում է, ծիծաղում,
Մանկահասակ հյուրերից
Սիրո վարդեր է քաղում...
Մերթ դաշնամուրի վերա
Նորա մատներ վազում են,
Ծափահարների գովասանքն
Անուշ ձայնին սազում են:
Մերթ վալսի խռովության մեջ
Պարում է որպես մրրիկ,
Աննման է հասակը,
Շարժվածքը՝ խիստ գեղեցիկ:
Երբ նստել է նա հոգնած,
Որպես մի կուռք կամ արձան,
Երկրպագու տղերքից
Բոլորած է յուր շրջան:
Ծառաները ձեռքներին
Արծաթի մատուցարան,
Ներս են բերում, դուրս տանում
Քաղցրավենիք զանազան:
Դահլիճի մեջ տիրում է
Անուշ զրույց, կորուխում,
Եռ են գալիս կրքերը,
Սեր և հրճվանք է բխում:
Հյուրերի մեջ կար մինն,
Որ բոլորից առավել
Մեր Նինոյի խելքն ու միտք,
Նորա սիրտն էր գրավել:
Դա էր վայելչահասակ
Մի նորահարս չինովնիկ,
Շարժվածքով համարձակ,
Լեզուն` քաղցր, գեղեցիկ:


Ե
Վաղ-առավոտ ամուսինն
Զարթնում է ուղիղ յոթին,
Թե է խմում կծովի,
Գնում դեպ’ գործը խանութին:
Բայց Նինոն յուր սենյակում
Քաղցր քնով է պառկած,
Որովհետև գիշերը
Չափից դուրս էր նա հոգնած:
Նա զարթնում է միշտ տասին
(Տիկինը ճիշտ էր այդ մասին)
Աղախին և ծառաներ
Պատրաստ են յուր սպասին:
Յուր երեխոց կրթությամբ
Դա դարձյալ հոգս է տանում,
Եվ ճիշտ մանկավարժության (??)
Մեթոդին է հետևում:
Երբեք չըխոսել հայերեն
Պատվիրեց Կարպուշկային,
(Նա արգելած է որդուն
Կարապետ անուն տային):
Հորը կոչել՝ պապաշա,
Մորը կոչել՝ մամաշա,
Իսկ փոքրիկ աղջկան՝
Ո՜չ Մարիամ, այլ Մաշա:
Առավոտյան «Հայր մեր»
Միշտ օտար լեզվով կարդալ,
Տոն օրերին մորը հետ
Հայ եկեղեցին չե՜րթալ:
Եվ դետսկի սադումը
Փայտե ձիով արշավել,
Օտարուհի մադամեն
Տուդի-սուդի սովորել;
Տնտեսական գործերին
Նա դարձյալ հոգս է տանում,
Նոր — մոդնի տարազների
Ժուռնալներ է ստանում:
Ֆրանսուհի դերձակը
Խիստ շուտ-շուտ է հայտնվում,
Տիկնոջ կրթված ճաշակը
Նա գովում է և հարգում:
Թեև նա յուր կյանքում
Խոհանոց ոտք չէ կոխում,
Բայց ուտելյաց տեսակը
Բազմացնում է և փոխում:
Նա ապրում է խիստ շքով
Եվ շատ գոհ է յուր բախտից,
Մի ցավ նորան տանջում է,
Ցավն ամուսնի դարդերից...
«Այն բազարի կատվին»
Խրված, կորած փողոցում,
Որո ամբողջ մարմնից
Միթկալի հոտ էր փչում:
Ուղիղն ասած, մեծ ցավ է
Պանսիոնումը ուսյալ,
Նովոմոդնի բարիշնին
Կուպեց մի մարդ ունենալ...


Զ
Ժամը զարկեց տասնևմեկ.
Մեր տիկինը քնքշիկ,
Խմեց թեյը պատվական,
Վայելեց նախաճաշիկ:
Այնուհետև քանի ժամ,
Սիրուն Նինոն պճնասեր,
Հայելուց չէ հեռանում,
Սանրում է յուր մազեր:
Օծանվում է յուղերով,
Քսքսվում է դեղերով,
Զարդարում է յուր անձը
Արվեստական դեղերով:
Դեմքը կոկած շպարով,
Ձգած նրբիկ երեսկալ,
Սկսում է բուլվարով,
Նազ նազելով թրև գալ:
Փքված դմակը ցից արած,
Ետքից քարշ տալով քղանց,
Ավելում է սալատակ,
Փոշին թա՛նձր է չափազանց:
Ագահ աչքով անդադար
Խիստ նայում է աջ ու ձախ,
Գուցե նորան ռաստ գար
Եվ թևքիցը ընկներ կախ:
Նա գտավ յուր իդեալ —
Մի նորահաս պատանի,
(Մարդկայնությունը թողյալ)
Ամեն գործում պիտանի...
Բայց ո՞վ ունի իրավունք
Ճաշակը բռնաբարել,
Սիրահարված մի գլխին
Զուր խրատներ համբարել:
Նորա հետ քանի պտույտ
Շուռ է տալիս բուլվարով:
Անցավ կեսօր: Բայց ի՜նչ փույթ,
Նա զբաղված է յուր ընկերով:
Սիրուն, քաղցրիկ խոսքերով
Տաքացած է մեր տիկին,
Ուխտ ուխտեցին երկուքով,
Երդմամբ կրկին և կրկին:
Գաղտնի դաշինքը կռեցին:
Գո՜հ և ուրախ է Նինոն:
«Ֆայտո ՜ն, սյուդա, ֆայտո ՜ն»,
Նոքա հանկարծ գոռացին:
Կառք է նստում փառավոր
Մեր տիկինն ուխտավոր,
Նորա հերոսն յուր կողքին
Տեղ է բռնել բախտավոր:
Հեռու, դեպի Մուշտայիդ
Չափեն երկար ճանապարհ,
Բայց ինչո՞ւ իջան կառքից,
Այդ սատանան է խաբար:


Է
Տուն է դառնում նա հոգնած,
ճաշից անց է երեք ժամ.
Վաղուց անուշ համեմած
Սպասում է ճոխ սեղան:
Ախորժակը խիստ գուլ է
Մեր տիկնոջը քնքշիկ,
Ու մարմինը խիստ թուլ է,
Չէ վայելում յուր ճաշիկ:
Նորա սիրտն ու ախորժակ
Յուր իդեալն է տարել,
Զուր բարկանում պովարին
Ճաշը վատ է պատրաստել:
Երկար այնպես խռոված,
Նա տանջում է, մեռանո՛ւմ,
Աֆիցերի պատկերը
Աչքիցը չէ հեռանում:
Աշխատում է գե՜թ քնով
Հոգսը թափել իրանից,
Բայց Մորփեոս խեթ աչքով
Խույս է տալիս նորանից:
Մինչ տիկինը, զմայլված
Վրդովմանց մեջ հոգեկան,
Մոռացել էր յուր անձը,
Տուն, ընտանիք, շրջական:
Խորովածը ներքին հարկում
Ախորժ հոտով բուրում էր,
Բաժակները չրկչըկում,
Օսեթուհին պարում էր:
Երգ են երգում ծափ տալով,
Ծառաներն իմերել,
Պար են գալիս, հուփ տալով
Աղախնյաց մեջքն անարգել:
Փոքրիկ Կարպուշկան, Մաշան,
Թողին խաղը պարտիզում,
Ծառաների թամաշան
Նոքա տեսնել են ուզում:
Ծափ է տալիս Կարպուշկան,
Մաշան խիստ ծիծաղում է,
Օսեթուհին լեզգինկան
Հիանալի՛ խաղում է:
Այդ բաքոսյան հանդեսեն
Նինոյի զավակները —
Սովորում են խիստ շատ բան
— Այն անմեղ գառնուկները...


Ը
Սույն միջոցին Աղալոն
Թեյ էր դարսում մի ղութում,
(Դա Նինոյի այրիկն էր)
Գործում էր յուր խանութում:
Տխրամած էր այն ժամուն
Նորա դեմքը վայրենի,
Բարկությունից կատաղած
Էր որպես մի բորենի:
Մոռացել էր, կարծես թե,
Այնտեղ դրած յուր սեղան,
Որ ամեն օր տանիցը
Բերում էր պստիկ տղան:
Ըշտապ, ըշտապ, անհանգիստ,
Նա ապրանք էր համբարում,
Հրամայում էր թաքցնել
Յուրյանց ներքի ամբարում:
Բայց ի՞նչ գաղտնիք կար այնտեղ,
Չէ նպատակին մեր խնդիր,
Միայն օտարի անունով
Էր ամբարին վերնագիր:
Նույն րոպեին ներս մտավ
Նորա հին բարեկամը,
Նորա միակ մտերիմ՝
Սնանկացած Ցականը:
— Քեփդ վո՞ւնց է, Աղալո,
Ծեր Ցականը հարցրեց.
— Բանիրըս վատ է գնում… —
Աղալոն պատասխանեց:
— Ի՞նչ ես խոսում, գժվե՞լ ես, —
Հառաջ տարավ, Ցականը.
— Էգուց, էլօր, ո՞վ գիտե,
Կըփեչատեն իմ դուքանը...:


Թ
Մինչ զանգակը մեղմ ձայնով
Սրբարանի գագաթեն
Ավետում էր երեկոն,
Նինոն պառկած էր արդեն:
Սթափվում է նա իսկույն,
Նորա գունատ, թարմ թշեր
Ստանում են վարդի գույն:
Ինչպե՞ս վարել այս գիշեր:
Մի տեղ տալիս են վեչեր,
Մյուս տեղ՝ բալ է տնական,
Սանսուսիում կոնցերտ կա:
Մյուս տեղ տոն է մանկական:
Որտե՞ղ գնա մեր Նինոն,
Չըգիտե ինչ վճռել,
Եվ նույն ժամուն յուր տանում
Մի պարոնի է խոսք տվել:
Դժբախտաբար այն գիշեր
(Մեծ է արդեն այդ կորուստ)
Թատրոնում կա բենեֆիս,
Ներկայացնում են «Ֆաուստ»:
Նա, անհանգիստ տանջվելով,
Խիստ դժվար էր համբերում,
Հանկարծ իմերել ծառան
Մի տոմսակ է ներս բերում:
Բաց է անում տոմսակը,
Գրիչը նորան ծանոթ է,
«Կրուժոկում, իմ հրեշտակ,
Սպասում եմ այս րոպե»:
Լակոնական այն երկտող
Նորա սրտում ձգեց դող,
Որպես վառե քաջ զինվոր
Պատերազմի հնչող փող:
Զարդարվում է նա շքեղ,
Որպես մի նոր Սիրենա,
Նորա դեմքի շինծու գեղ,
Ով որ տեսնե՝ սիրե նա:
Կառք է նստում նա շուտով
Դիմել դեպ’ յուր նպատակ,
Սլանում են նժույգներ;
Որոտում է սալատակ:
Գնա՜, կորչե՜, գլուխ քարին.
Նաև յուր խենթ իդեալ,
Հայի կյանքում նոր ախտ է
Լկտի տիկին, վեչեր, բալ...
Բայց դոցանից են հեռու,
Որպես երկինքն երկրից,
Տիկնայք հինգերորդ դարու
Եվ Եղիշեն ոգելից...


Ժ
Անցավ քանի մի ամիս:
Հրապարակական աճրդով
Ծախվում էր Աղալոյի
Կայքն, աշխատած քրտինքով...
Մեռած, վշտահար դեմքով՝
Կանգնած էր քաղաքացին,
Որո երեխայք շուտով
Կարոտ են պատառ հացին:
Իսկ ամբոխի դատմունքն
Էր գույնզգույն, զանազան,
Ամեն մինը նոցանից
Խոսում էր այդպիսի բան. —
«Յուր մեղքերի պատճառավ
Նորան պատժեց աստված.
Նորա գրոշը հազար
Մարդի արնով է ներկված»:
Մյուսը՜ — Հարամ փողի վերջն
Ահա՜, այդպես է լինում,
Քանզի քամու բերածն՝
Էլի քամին է տանում:
— Խեղճի տունն — այլն ասաց.
Քանդեց իրա կնիկը.
Ի՞նչ միր բանն է, ախպեր ջան,
Նովոմոդնիյ աղջիկը...:
2 — Թիֆլիս