Վախ՝ ածանս, վախ՝ կչկչանս…
Համագյուղացի մի կին խնդրեց ֆելիետոն գրել իր Ածան ու Կչկչան հավերի մասին և բառացիորեն պատմեց հետևյալը.
— Իմ մասին երկու բառով ասեմ, որ վերաբնակչուհի եմ և ապրում եմ գյուղի ծայրամասում գտնվող մեր նորակառույց տանը։ Ոչ մեկին չեմ խանգարում, ոչ մեկի բոստանից ոչ մի բան չեմ թռցնում, ոչ մեկի հավերի վրա էլ, բնական է, աչք չունեմ։ Բայց արի ու տես, որ...
Ես ընդամենը երկու սեփական հավ ունեմ։ Մեկը՝ Ածան, մյուսը՝ Կչկչան։ Ածանը հա՛ ածում է, իսկ Կչկչանը՝ հա՛ կչկչում։ Ածանի ձվով ենք յոլա գնում։ Դե, Կչկչանի արածն էլ քիչ չէ, զրուցընկեր է էլի, ես աշխատում եմ բոստանում, ինքը՝ կչկչում է դեսից-դենից։ Համա որ լեզուն մի քիչ լավ չեմ հասկանում՝ վատը դա է։
Այդպես էլ ապրում ենք։ Բայց մի օր, ավելի ստույգ՝ երկու օր (մայիսի 7-ին և 8-ին) մեր այդ համերաշխ զույգը տան ներքևի ճանապարհի տակ ամեն օրվա պես քուջուջ անելիս է լինում, հանկարծ Կչկչանը սովորականից մի քիչ ավելի ուժեղ է կչկչում։ Իսկույն վազում եմ դեպքի վայրը և ի՞նչ տեսնեմ։ Կչկչանիս գլուխը չկա, իսկ Ածանից էլ միայն մի քանի փետուր է մնացել։
Դու մի ասի, այդ օրերին որսկան Գուրգենն իր <<որսկան>> շան հետ այդ կողմերով անցկացած է լինում։ Ինքն էլ է լսած լինում Կչկչանիս այդ արտասովոր կչկչոցը, իսկույն էլ մոտ է կանչում <<ընկերոջը>>՝ հանկարծ անպիտանը մի բան արած չլինի՞...
Կասկածում է, հա, բայց դե՝ շան փոխարեն երդվում է.
— Չէ, ի՞նչ եք ասում, իմ շունն այդպիսի բան չի անի։ Գլուխը պոկի տանի, ջանսաթը թողնի՞, լինելո՞ւ բան է։ Կարո՞ղ է իմ շանը լավ չեմ ճանաչում, ողջ օրը միասին ենք՝ առավոտից-իրիկուն։ Այդ ո՞ւր՝ որսի, այդ որտե՞ղից՝ որսատեղից։ Այդպես՝ ամեն օր։ Ամեն տեսակի միս կերած է, բայց այդ անպիտանը, մեղմ ասած, հավի մսից խոկում է։
Ասում-գնում է։ Չեմ կարողանում <<հախ>> անել վզին։ Ես էլ, ախր, գիտեմ, որ այդ օրերին, բացի որսկան Գուրգենից ու իր որսաշնից, ոչ ոք այդտեղով ոչ անցել է, ոչ էլ Կչկչանիս ուժեղ կչկչոցը լսել է։ Իսկ մի օր էլ, որ ասացի.
— Բա ինչո՞ւ շանդ վռազ մոտդ կանչեցիր,- զգաստացավ մի քիչ, բայց իրեն չկորցրեց, ասաց.
— Դե, կարող է փռշտացել եմ նաև, կամ էլ՝ հազել, քո՞ ինչ գործն է։ Համ էլ՝ ես շանս չեմ կանչել։
Մի քանի օր էլ է անցնում։ Ինքս ինձ մտածում եմ. <<Չէ, ոնց որ՝ սարում որսը պակասել է>>։
Ասում եմ.
— Կարող է՞ արդեն գյուղում ես որս անում։
— Յա՜, հլա ուբեդիտ չես եղե՞լ, որ դա իմ շան արածը չի,- ասում է ու,- դրա ասողի բերանը...
Չէ, չեմ զարմանում, այլանդակ մարդուց միայն այլանդակ բառեր կարող ես լսել։ Ես էլ՝ ի՛մ իմացածն եմ ասում՝ անասուն, ապուշ, հիմար...
— Որ կարգին պատվի տեր լիներ է՜, մարդ չէր նեղանա,- <<փիլիսոփայում է>> որսկանն ու իբր նեղացած՝ հեռանում։
Մի օր էլ կանգնում է գյուղապետի կողքին, թե.
— Մարդուն տարա քիթը դեմ արի, դակազատ արի, որ իմ շունն այդպիսի բան չի անի։ Խի էդքան դոնգի է՞, ի՞նչ կա հավի չոր գլխի մեջ, որ տանի։ Հը՜մ, մարդ էլ ասո՜ւմ եմ։ Տյոտա է։ Արշակ տյոտա՜...
Հողեմ գլուխդ, Արշակիս դու տյոտա ասես՝ ես սուս անե՞մ։ Լինելու բա՞ն է դա։ Կբողոքեմ, բա՞։ Այդ նույն գյուղապետին, մեր՝ Ամառանոցայինի գյուղական համայնքի ղեկավար պարոն Օսկան Վարդապետյանին։ Կասեմ. <<Պարոն գյուղապետ, խնդրում եմ (առայժմ) միջոցներ ձեռնարկես։ Համապատասխան։ Պա՞րզ է։ Չձեռնարկես՝ ավելի բարձրին կբողոքեմ։ Թերթում գրել կտամ։ Աշխարհքով մեկ՝ խաղք ու խայտառակ կանեմ։ Նրա՛ն էլ, քե՛զ էլ>>...
Որսկան Գուրգե՞ն, դու քո շան հետ իմ հավերն ուտես ու անպատիժ մնա՞ս։ Անունս կփոխեմ։ Ես քեզ ջրի երեսը կհանեմ։ Ես քեզ ուշունց տա՛լ ցույց կտամ։ Ես քե՛զ...
<<Պըլը-Պուղի>>, թիվ 2, 2002 թ., էջ 4