Տիկին և նաժիշտ/Տետրակի պատմությունը
ՏԵՏՐԱԿԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ
Այս տարվա եկավոր «ժողովուրդը այնքան շատ էր Էսենթուքումը, որ ամեն փոքրիշատե օրինավոր տուն, բնակարան կամ հյուրանոցի սենյակ կրակի գին ուներ, այնպես, որ երեք ամսվա տալու վարձով կարելի էր այնտեղ ևեթ մի փոքրիկ սեփական տուն շինել՝ հիմքից մինչև կտուրը, ուրեմն կամա ակամա ստիպվեցա բավականալու մի փոքրիկ խցիկով, որը վարձեցի մի պառավ ռուս կնոջմե։ Առավոտ և երեկո այդ պառավը պարտավոր էր ինձ համար ինքնաեռ դնելու և այդ բանի համար պիտի տայի նորան ամսական երեսուն մանեթ։ Սաստիկ դժգոհ էի, բայց ի՞նչ անեի այս մեկ ժամանակավոր հարկ էր, որ ամենքս (հանքային ջրերով բժշկվողներս) ստիպված էինք տալու կովկասյան բժշկարար ջրերուն։
Մի օր այս պառավը, ձեռքը մի հաստ տետրակ բռնած ներս մտավ ու ասաց ինձ.
— Պարո՜ն, հրամանքդ ռո՞ւս ես, թե այլազգի ես, մեր հավատեն չես։
— Ես հայ եմ, պատասխանեցի։
— Եթե հայ ես, ուրեմն այլազգի ես, մեր հավատեն չես։
— Հա՜, այդպես է, ասացի, ես ո՛չ ձեր ազգեն եմ և ոչ ձեր հավատեն. ի՞նչ ես ուզում ինձանից։
— Չես կարող արդյոք իմանալ՝ այս ի՞նչ լեզվով գրած է (ցույց տվեց ձեռքի տետրակը), ոմանք ասում են վրացերեն է, այլք ասում են՝ թաթարերեն է, ուրիշները ասոմ են՝ չերքեզերեն է, բայց տեղյակ ոչ ոք չգիտե։ Դու որովհետև ռուս չես, այլազգի ես, անշուշտ պիտի կարողանաս կարդալու։ Շատ անգամ՝ ուզեցել եմ հնոցը ձգել այրել, կամ ձմեռվա պատուհաններս թղթել, բայց հետո փոշմանել եմ ու միտք արել՝ թե կարելի է մի մարդ գտնվի, որին դա պետք գա, ինչո՞ւ փչացնեմ այս տետրակը, անշուշտ մեկ մարդ սորա վրա աշխատություն թափել է ու օրերով աչքը խավարացրել է, գրել է։ Նայե՛, պարոն, ինչպես հաստ տետրակ է։
Ձեռքս առի տետրակը, նայեցա՝ տեսնեմ հայերեն է. շատ ուրախացա։
— Մայրիկ, ասացի, եթե այս տետրակը քեզ պետք չէ, ծախե ինձ. ես քեզ լավ փող կուտամ։
— Ինչի՞ս է հարկավոր, ասաց պառավը. բայց եթե փող կուտաս ու կառնես այդ ինձ համար ավելի լավ է, ես խեղճ կնիկ եմ, մեկ քանի կոպեկը երբեք ինձ համար ավելորդ փող չէ։
— Կուզե՞ս տասը մանեթ տամ։
Պառավի աչքերը վառվեցավ ագահությունից, այդպիսի առատ վարձատրություն երբեք չէր սպասում նա մի անպիտան տետրակի համար, որ ամեն րոպե պատրաստ էր եղել հնոց ձգելու ու այրելու։ Բայց արի՛ տես որ մարդկային ագահությունը սահման չունի եղած։
— Տո՛ւր տասնհինգ մանեթ,— ասաց պառավը ինքն էլ վախենալով այս չափազանց պահանջմունքեն,— ու առ քեզ տետրակը։
— Լա՛վ է, մայրիկ, կուտամ քեզ տասնհինգ մանեթ և կառնում տետրակը, բայց ասա, խնդրեմ, ի՞նչ կերպով դա քու ձեռքը ընկել է։
— Դու ուզում ես իմանլու ի՛նչ կերպով իմ ձեռքը ընկել է այս տետրակը,— ասաց պառավը,— ահա՛ լսե։ Ես մեկ փեսա ունեի, որ վեց-յոթը տարի առաջ հյուրանոցի մեջ սպասավորություն էր անում։ Այն տարի մի օտարազգի բժիշկ եկավ Էսենթուկ և վարձեց այդ հյարանոցումը մի սենյակ, և քանի մի ամիս կեցավ. երբ որ նա յուր տեղը գնաց, սենյակը մաքրելու ժամանակ, փեսաս գտավ այդ տետրակը պահարանի մեջ և, կարծելով որ մի օր սորա տերը կսկսե պտրելու և անողին վարձ կխոստանա՝ պահեց յուր մոտ։ Բայց փեսաս շուտով մեռավ. աղջիկս էլ նորանից ետ շատ չապրեցավ. նոցանից մնացած մեկ քանի լաթերի ու հին հալավների հետ միասին այս տետրակն էլ ինձ մնաց։ Ահա՛ այս տետրակի բոլոր պատմությունը։ Տո՛ւր փողը և բարի վայելե՛։
Ես իսկույն տվի տասնհինգ մանեթը և տետրակը իմ սեփականությունը դարձրի։