Էջ:«Armenia og armenierne.» (Bodil Biørn okt. 1944).pdf/7

- 5 -

Կլինիկայում սկսեցի հայերեն աղոթքներ կարդալ, բաժանեցի հայերեն և թուրքերեն Աստվածաշունչներ։ Ավելի ուշ, Աստվածաշունչ կարդացող մի կին, որը մոլի հոգեորս էր, դիմեց իմ օգնությանը։ Քանի որ թուրք էր, նրան կարող էի ուղարկել թուրք կանանց մոտ, որոնց բուժում էի։ Իմ առաջին արձակուրդի ժամանակ հանձնեցի մանկաբարձության քննությունը, քանի որ բազում աղքատ կանայք էին մահանում օգնության պակասից։ Ի՜նչ ուրախություն էր այս հայ և թուրք հիվանդ կանանց օգնել կարողանալը։ Դժվար էր, քանի որ հաճախ բարդացած ծնունդներ էին լինում, բայց նրանք վերջիվերջո սովորեցին օգնություն կանչել ճիշտ ժամանակին։ Մեծ պատասխանատվություն է մենակ գործն անել և հաճախ էլ ծանր էր։

Երբ Թուրքիայում պատերազմ բռնկվեց, հայերին որպես բեռնակիրներ ուղարկեցին ռազմաճակատ, որոնց տառապանքն աննկարագրելի էր։ Տուն վերադարձան տիֆով հիվանդ և քանի որ ոչ մի հիվանդանոցում նրանց չէին ընդունում, Մուշն ու շրջակա գյուղերն ամայացան տիֆի պատճառով։ Ավելի քան 1 տարի այցելում էի այս հիվանդներին։ Շատերը մահացան, բայց շատերն էլ փրկվեցին, որոնց մեծ մասը հետագայում սպանվեց։

Քույր Ալմա Յոհանսոնը Մուշ եկավ 1910 թվականի ամռանը, որ օգնի ինձ, մինչդեռ արձակուրդիս հայրենիք էի վերադարձել և երբ վերադարձա 1911 թվականին, ֆոն Դոբլերը տուն գնաց, իսկ ավելի ուշ մեկ այլ կայան մեկնեց։ Այսպես, քույր Ալման և ես բոլորովին մենակ էինք Մուշի սարսափազդու կոտորածի ժամանակ և շատ դժվար պահեր ունեցանք։ Երկու սենյակում ևս 10 հիվանդ զինվոր ընդունեցինք՝ քրիստոնյա և մահմեդական, քանի որ հակառակ դեպքում շատ վատ խնամք էին ստանալու։

Բայց երբ 1915 թվականի հուլիսին Մուշում սկսվեցին կոտորածները, սարսափելի ժամանակներ վրա հասան։ Գրեթե ամբողջ քրիստոնյա բնակչությունը սպանվեց՝ հաճախ սարսափելի ձևով։ Այսպես, 40 վագոն կանանց և երեխաների այրեցին։ 11 հրանոթներ դրեցին բլուրների վրա և ռմբակոծեցին քաղաքի հայկական հատվածը։ Որոշները փախան լեռներ, որոշները Պարսկաստանով փախան Հայաստանի Հանրապետություն, որոշներն էլ աքսորվեցին, բայց մեծ մասն էլ սպանվեց։ Քաղաքի հայկական հատվածը և բոլոր հայկական գյուղերը ավերվեցին։ Ինքս ծանր հիվանդ էի տիֆով։ Մի մոլեռանդ ալբանացի բժիշկ փորձեց կրակել քույր Ալմայի վրա, բայց փամփուշտը դիպավ երկու տարեց կանանց, որոնք երկուսն էլ մահացան։ Մեր երեխաներին վերցրին մեզանից․ այս բժիշկն իմ տուն մտավ 20 թուրք զինվորներով և առևանգեց մեր աշխատակազմին, բայց Աստծո ողորմածությամբ մենք ազատեցինք մի քանիսին։ Մեր երեք հայ հավատացյալ ուսուցիչներին թուրքերը երկու օր բռնության էին ենթարկում, բայց Աստված լսեց մեր սրտագին աղոթքները, և նրանք անվնաս վերադարձան մեզ մոտ։ Այս ուսուցիչների, 6 այլ փրկված հայերի, այդ թվում՝ մեր երեք մեծ աղջիկների և 1 տղայի հետ՝ թուրք պահակախմբի ուղեկցությամբ, 10 օր ձիավարելով վտանգավոր քրդական տարածքներով, հասանք Մեզերե։ Աստված զարմանալիորեն Իր ձեռքը պահել էր մեր գլխավերևում։ Եսայիա 43, 2։

Կարծում էի, որ այս ամենն ինձ համար է, ինչպես Եսայիա 49, 4-ում՝ իզուր էի աշխատում և ոչ մի օգտակար բանի վրա չէի ծախսում իմ ուժերը․․․

Մեր ամբողջ աշխատանքը Մուշում, որի հետ կապված այնքան մեծ հույսեր ունեինք, ոչնչացվեց։ Մխիթարանք է իմանալ, որ ստացանք Աստծո խոսքի սերմերը և որ շատերը նահատակվեցին Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ իրենց հավատքի համար։

Մեզերեում մնացի ընդամենը 2 ½ ամիս, հետո իմ սեփական պատասխանատվությամբ վերադարձա Մուշ իմ բարի ծառայի՝ Սրբուհու հետ, որը միանշանակ ուզում էր վերադառնալ։ Մենք նստեցինք մի ծանոթ ծեր թուրք մայորի ձին և Աստծո ողորմածությամբ եկանք Մուշ՝ չնայած երկար և վտանգավոր ճանապարհին։ Բայց ի՜նչ վատ տեսք ուներ Մուշը։ Ամենուրեք ավերածություն էր, տունս էլ խղճուկ վիճակում էր։ Բայց Սրբուհին անմիջապես գործի անցավ և նորից այն կարգի բերեցինք։