ների մէջ ազգային գիտակցութիւնը կարող է այլասերուել,
ստանալ այնպիսի չափեր ու ձեւեր,
որ շատ վտանգաւոր են իր իսկ շահերի տեսակէտից,-
այս հանգամանքը չի կարող նսեմացնել
ինքնագիտակցութեան բարձր արժէքը։ Իր գոյութիւնը
պահպանէլու, դրութիւնը ամրացնելու,
զօրանալու ու առաջադիմելու համար (ազգը
պէտք է գիտակցի իրան, պէտք է գնահատի իր
արժանիքները, սէր ու յարգանք ունենայ իր
անհատականութեան հանդէպ, ճանաչի իր շահերն
ու իրաւունքները եւ պատրաստ լինի
ինքնապաշտպանութեան։
Ազգերը - ինչպէս եւ ամէն ուրիշ կարգի
հաւաքականութիւններ ու ընկերային միութիւններ
կամ անհատ օրգանիզմներ - շարունակ ու մշտական
մրցման մէջ են իրար հետ, մղում են
յաւիտենական կռիւ գոյութեան համար (մի բան
որ բնաւ չի հակասում համագործակցութեան
սկզբունքին, այլ միայն լրացնում է այն եւ տարբեր
ձեւի արտայայտութիւն է նոյն բնախօսական
ու սոցիալոգիական օրէնքին): Այդ մրցման մէջ
չկորսուելու, իր անհատականութիւնը պաշտպանելու
ու փրկելու համար, ազգը պէտք է զինուած
լինի գիտակցութիւնով:
Գիտակցութիւնը չի կարող գոյանալ ոչնչից
ու ոչնչից ազգ ստեղծել: Հետեւապէս՝ սխալ է
թէ ազգը ինքնագիտակցութիւն է միայն, subjectif
(ենթակայական) երեւոյթ, ազգայնօրէն մը–
