Գիտեմ, հարկաւ, որ ամէնից աւելի զարգացած
չեղան անգամ՝ շատ թերի, շատ անկատար
միջոց է հաղորդակցուելու, մտքեր ու ապրումներ
փոխանակէլու, հասկանալու եւ հասկացնելու
համար: Բայց լեզուն անկատար Է ճիշդ այնչափ
է որչափ անկատար Է ինքը միտքը. խօսքը
տարտամ է ու անստոյգ այն պատճառով միայն,
որ տարտամ ու անորոշ է իրան ծնունդ տուող
միտքը։ Երբ միտքը գիտակցուած է պարզօրէն ու
ամբողջովին, նա գտնում է կամ յօրինում հարկաւոր
խօսքը, — աւելի ճիշդ՝ այդ խօսքի մէջ է,
որ գտնում է իր պարզումն ու ամբողջացումը:
II
Լեզուն հաւաքական ստեղծագործութիւն է
եւ ստեղծագործող հաւաքականութիւնը ազգն է:
Հաւաքականօրէն ստեղծագործելու համար
բաւական չէ սոսկ մեքանիքական կապակցութիւն
(օրինակ՝ կենակցութիւնն նոյն պետական կազմի
մէջ). պէտք են օրգանական կապեր, հոգեկան
միութիւն: Հաւաքական կեանքը (կեանքը, եւ ոչ
սոսկ կենակցութիւնը) երկար դարերի ընթացքում,
սերունդից սերունդ ժառանգօրէն փոխանցուած
հոգեկան տիպը, զղալու եւ մտածէլու
