մը վրա՝ հայ կանանց անգործության և ասոր հետևանք եղող նվաստության էւ ստրկության վրա, կոչում կընե անոնց ամենե փափուկ ղգացմանց և կհորդո– րե, որ աշխատին և աշխատության մեջ փնտրեն բարօրություն, ճշմարիտ ազատություն և մենք կավելացնենք՝ գեղեցկություն։ Տիկին Տյուսաբը կճսւնչե իգական սեռին փրկավետ դերն ընկերության մեջ, գիտե այն ձգտմունքն, որով կանայք Եվրոպա քաղաքային և քաղաքական իրավանց տիրանալու կընկրտին, սակայն առանց այս խնդիրներու մեջ մտնելու, որ հայ կանանց մտավոր ու ընկերական վիճակին հետ հարաբերություն չունին, կուզե նախ՝ որ հայ կինն ազնվացնող աշխատությամբ իր արժանապատվությունն ու նյութական կացությունն ապահովե, հայ ընտանիքը վերակսւնգնե և ապա ասոր ներգործությւսմբն վերականգնե և Ազգն («Արևելյան մամուլ», 1881 թ., Էշ 344—45)։
Մ. Մսւմուրյանի վերահրատարակած այս հոդվածում– Տյուսաբը համեմսւ– տություն Էր անցկացնում Եվրոպայում և Ասիսւյում ապրող կանանց իրավական վիճակի մեշ, Ասիւսյի կանանց կոչ անում գնալ նրանց ճանապարհով, զինվել մտապես, պայքարել աղքատության դեմ, աշխատել, քանզի «աշխատանքն Է ազնվացնում մարդուն և վերշ դնում նրա կրած թշվառություններին»։ «Ար– մենուհիք, քույրերդ իմ,— գրում Է Տյուսաբը,— մի՛ զոհ լինիք ուրեմն նախապաշարմանց, որոնք զձեղ վիհի մեջ կթոթափեն, մի՛ սւրհամարհեք աղքատությունը, մի՛ ջանաք քողարկել զայն։ Դուք փառավորվեցեք ձեր զրկանքներով, ինչպես հարուստն իր վայելքներով։
…Աղքատներ, դուք ևս կենաց արի ւյինվոր եք։ Երբ աղքատությունեն չամաչեք, գործելեն ետ չեք կենար, և աշխատությամբն կենաց դառնությունը կսփոփեք, ձեր ընկերական վիճակը կբարվոքեք, Լւ մուտք կգտնաք լայնածավւսյ ւսզատության ասպարեզին մեջ, ուր մարդկության վիճակը անխտիր կազնվա* նա և կբարձրանա։ 26 օգոստոսի 1881 թ.» («Արևելյան մամուլ», 1881, Էշ 350) I.
Ս՛. Մամուրյւսնը Տյուսաբի այս հոդվածի առաշաբանում հոդվածւսգրու– հուց պահանջում Էր գրել մի երկրորդ հոդված, որտեղ և շարադրել յուր տե՝ սակետնեյւը, թե կանայք ո՛ր բնսւգաւխաներում կարող են աշխատել և կոնկրետ ի՛նչ օգուտ կարող են տալ հասարակությանը։ Երկու ամիս անց կատարելով Սամուրյան ի պահանջը, Տյուսաբը գրում Է. «Կանանց աշխատության սկզբունքներ» հոդվածը («Արևելյան մամուլ», 1881 թ., Էջ 452—456): Հոդվածի սկզբում կարդում ենք. «Մեծապատիվ Մ. Սամուրյան, խմբագրապետ «Արնեյ՛ յան Մամուլ» պատվական հանդեսի, մեծ եղավ զարմանքս, երբ հրատարակված տեսա Ձեր ազգօգուտ թերթին մեջ «Զանի մը խոսք կանանց անգործության մասին» փոքրիկ հոդվածս, զոր «Թերճիմսւնը Էֆքյար» պատվական լրագիրը հւա(– նած էր հյուրընկալել յուր էջերուն մեջ։ Արդարև այդպիսի պատվո մը սպասեր, և կնկատեմ այդ պատիվը ոչ թե օրինական վարձատրությունս, սւ>; պարզապես իբր քաջալեր պաշտպանածս դատիս»։ Մամուրյանը այս անգս։Ա ևս դրվատական տողեր էր հղում Տյուսաբին, գրելով, «դուք քաշ զիսւեք, որ օրինակն ավելի ներգործություն ունի, քան թե միայն հորդոր և հրահանգը»։
Հիշյալ հոդվածում, Տյուսաբը առաջին անգամ փորձ է անում առսւջադրն| կանանց ազատագրական սկզբունքը։ Նա հայ կանանց բաժանում է երեք խմբի.
646
