— Սեւ Արտօն եւ Խեւ Անդօն վառուին կը...»։
Սեւ Արտօն կը մահանայ։ Քաղաքը կը հետեւի անոր դագաղին։ Խեւ Անդօն հոն կը սկսի պատմել իր ընկերոջ բարեմասնութիւնները.
«— Քո խմած գինին որ հաւաքուէր մի տեղ, գինու հեղեղը մեր քաղաքը կը քշէր, կը տանէր։ Աշխարքի չափ խմեցիր, բայց վերջն էլի աշխարքը քեզի խմեց, ազի՜զ...
Հանգուցեալի կողքին գինու եւ օղու շշեր դրին, եւ երբ իջեցնում էին դագաղը, Խեւ Անդօն իրեն զսպել չկարողացաւ.
— Ծօ՜, իշուձագ,- ձայնեց հեկեկալով,- ագահութիւն չէնէս ու մենակ խմես, շաբաթըմ ետք քովդ եմ, սպասէ՜...»։
Այսպէս ապրեցան հայ գիւղացիք անմեղունա՜կ...
«Լեզուն բռնուած Վաղօն». Խորհրդային կեանքէ առնուած համարձակ պատմուածք, կուսակցական ըլլալու հարց- որպէս թէ ենթական կը շահագործուի ընկերոջ կողմէ։ Բայց հերոսը կ'ըսէ.- Ի՜նչ շահագործուիլ, ընկերը գործ կը հայթայթէ իրեն.
«— էս Թեւանը ձին նալեց, ընկաւ Փիւսկիւլենց Կարոյի եւ իմ հետեւէն։ Խեղճ մարդուն կուլակ սարքեց, գեղից քշեց, ինձի էլ թէ՝ օպորտիւնիստական ես, թէ ինչ... իմ ալ զահլաս գնաց, գեղը թողի եկայ քաղաք...»։
Այս խեղճին լեզուն կապ ինկած է քանի՜ հեղ, ինծի յիշել տալով անկրկնելի Սիմոն Սիմոնեանի մէկ պատմուածքը. «Պելավայ Յակոն բացաւ իր բերանը»... Ասոր ալ լեզուն բռնուած էր Պէյրութի մէջ։ Սասնայ հերոսներէն էր, անմեղներու շարքէն։
«Ձայնաւոր Վարօն» միայն մէկ երգի մէկ տողը գիտէր.– «Աշխարք աշխարքով կշտացաւ, ա՜խ, ես քեզնէն սով, աչքի լո՜ւս»...
Սա իր կեանքն էր։ Բայց. «Մի օր թուրքերը բռնում են նրան եւ բերում մեծաւորի մօտ։
— Ի՞նչ մարդ ես,- հարցնում է մեծաւորը։
— Հայ մարդ եմ,- պատասխանում է Վարօն։
— Հայը մարդ չէ,- ասում է մեծաւորը։
— Իսկ ո՞վ է մարդը,- միամիտ է ձեւանում Վարօն։
— Թուրքը,- հպարտանում է մեծաւորը։
— Փաշա՜,- պատասխանում է Վարօն,– հոգուդ մեղք մի անի, հայն էլ
