գրական լեզվով պատմած, փոփոխածի, զանազան վարիանտներից կազմածի, չափական ձևի վերածածի վրա,—ասում է նա,—չպետք է գրվի «ժողովրդական»։ Նա արդեն ժողովրդականը չի, թեև բնագիրը ժողովրդից է առած» (նույն տեղում, էջ 266):
Նյութն ընտրելով՝ Թումանյանն առաջին հերթին այն ձևում է իր առաջադրած խնդրին համաձայն։ Օրինակ, «Քաջ կիվիվը» բանաստեղծության նյութը նա առել է Գ․ Սրվանձտյանի «Համով–հոտով» գրքից։ Բայց այնտեղ ոտանավորն ունի 28 տուն, որոնցից բանաստեղծն օգտագործել է միայն 4-ը՝ առաջինը, երրորդը, տասնմեկերորդն ու քսաներեքերորդը։ «Փոքրիկ երկրագործի» բանահյուսական տարբերակն ունի 54 տող, որոնցից բանաստեղծն օգտագործել է միայն առաջին 9 տողերը և այլն։
Պահելով ժողովրդական երգի ընդհանուր ոգին, Թումանյանը միաժամանակ ներքին փոփոխություններ է մտցնում դրա մեջ՝ հարմարեցնելով նոր ժամանակներին։ Այս տեսակետից որպես հետաքրքիր օրինակ կարող է ծառայել «Մանուկն ու ջուրը»։ Սրա ժողովրդական տարբերակները պահվում են միջնադարյան ձեռագիր մատյաններում, իսկ առաջին մշակողը եղել է XVII դարի բանաստեղծ Երեմիա Քյոմուրճյանը։ Ե՛վ ժողովրդական տարբերակները, և՛ Քյոմուրճյանի մշակումն ավելի ընդարձակ են և միանգամայն համապատասխան միջնադարի ոգուն։ Դրանք երկխոսություններ են կամ ջրիկի և «սիրո տեր» երիտասարդի, կամ ջրիկի և պանդուխտի սիրակարոտ նորահարսի միջև։ Այդ պատճառով այս երկխոսությունների մեջ շոշափվում են սիրո ու պանդխտության մոտիվները՝ համապատասխանաբար ուրախ ու տխուր գուներանգներով։
Թումանյանի բանաստեղծության մեջ «ամպոտ սարից» եկող ջրիկի զրուցակիցը երեխա է, և, բնականաբար, այստեղ բացակայում են ուշ միջնադարի բանաստեղծության համար տիպական պանդխտության և կրոնական մտայնությանն ի հակակշիռ փառաբանվող աշխարհիկ սիրո մոտիվները։ Ճիշտ է, հարցերը նույնն են՝ «Դու ո՞ր սարեն կուգաս, ջրիկ», «Դու ո՞ր առուն կերթաս, ջրիկ», «Դու ո՞ր այգին կերթաս, ջրիկ», բայց քանի որ դրանք տալիս է երեխան, ջրիկի պատասխանները խաղացկուն են, թեթև, դրանց նպատակը «ամպոտ սարերի», առվի ափերին փռված «շուշան ու վարդի», կանաչ ու դալար այգիների և, վերջապես, երկրագործի աշխատանքի փառաբանությունն է.
|
Առհասարակ չկա մանկական գրականության որևէ ժանր, որևէ տեսակ, որին ձեռք զարկած չլինի Թումանյանը և հասցրած չլինի բարձր կատարելության։ Դրա ցայտուն վկայությունն են նաև այս բանաստեղծությունները։
538
