մշակված գլուխ («Երգչի վիշտը», «Արեգը սև աշխարհքում») և մի քանի անմշակ հատված։ Այդ հատվածները, միասին վերցրած և համադրված պոեմի նախապատրաստական նյութերի հետ, հնարավորություն են տալիս հիմնական գծերով պատկերացնելու ստեղծագործության սյուժետային և գաղափարական բովանդակությունն իր ամբողջության մեջ։ Այլ է «Սասունցի Դավիթը»։ Նրա առաջին մասը՝ ինքնին լիովին ավարտուն ստեղծագործություն է, թեև առանձին հատվածներ փոխելու կամ լրացնելու մտադրություն բանաստեղծն ունեցել է (օրինակ, Դավթի հրաժեշտի երգը)։ Այնինչ պոեմի երկրորդ մասը բոլորովին թերի է մնացել, այն ընդհատվում է Դավթի և Խանդութի սիրո պատմության բուն սկզբում։
Թումանյանի պոեմները գնահատելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել, թե ստեղծագործական աշխատանքի և մշակման ի՛նչ աստիճանի է հասցված տվյալ երկը։
2
Բազմաթիվ դժվարին հարցեր են ծագում Թումանյանի պոեմների ժամանակագրությունը որոշելիս։ Նրանց վրա կատարած երկարատև, հաճախ ընդհատումներով լեցուն աշխատանքը, մի քանի տարբերակների առկայությունը, ստեղծման և տպագրության ժամանակի անհամապատասխանությունները հաճախ շատ են բարդացնում այս կամ այն պոեմի գրության թվականի հստակ մատնանշումը։ Այդ հարցին պետք է մոտենալ հաշվի առնելով ամեն մի աոանձին պոեմի ստեղծագործական պատմության և հրապարակման հետ կապված բոլոր առկա տվյալներն ու յուրահատկությունները:
Ստորև՝ առանձին պոեմների ծանոթագրությունների մեջ ավելի մանրամասնորեն կհիմնավորվի յուրաքանչյուր ստեղծագործության ճշգրիտ կամ մոտավոր թվագրությունը։ Սակայն այստեղ ևս ընդհանուր ներածական հոդվածում, անհրաժեշտ է մատնանշել և գեթ հիմնական գծերով փաստարկել պոեմների ստեղծման ժամանակը։ Դա հնարավորություն կտա ավելի հստակորեն պատկերացնելու այս ժանրի վրա Թումանյանի կատարած աշխատանքի համայնապատկերը, նրա «շարժումը» ժամանակի մեջ։
Ամենից պարզը և անվիճելին այն պոեմների ժամանակագրությունն է, որոնք հեղինակի կողմից տպագրվել են միայն մեկ անգամ՝ «Բանաստեղծությունների» մոսկովյան երկու ժողովածուներում և ունեն գրության թվականի հստակ մատնանշում։ Այդ պոեմներն են, ինչպես ասվեց, «Ալեքը» (1889), «Մեհրին» (1890) և «Մերժած օրենքը» (1890)։ Այս շարքին պետք է ավելացնել նաև նույն գրքերում տեղ գտած «Մարոյի», «Լոռեցի Սաքոյի» և «Անուշի» նախնական տարբերակները, որոնք համապատասխանաբար թվագրված են 1887, 1889 և 1890։
Թումանյանի կենդանության ժամանակ տպագրված ժողովածուներից «Բանաստեղծությունների» Բաքվի հրատարակության (1908) և «Հայ գրողների»
