90 ՋԵՐՄՈՒԿ ԵՐԿՐԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Պարունակում է նաև Fe, Li, Zn, Cu, Pb, Br և այլ միկրոտարրեր: Ջրաբուժ. հատկություններով նման է ժելեզնովոդսկի (ՌԴ) և Կարլովի Վարիի (Չեխիա) հանքային ջրերին: Դեռևս միջին դարերից հայտնի «Ջ.»-ի բուժիչ հատկությունների մասին վկայում են Ջերմուկ ք-ի տարածքում պահպանված քարաշեն ավազանների մնացորդները: Շշալցևում են տեղի «Ջերմուկ» հանքային ջրերի գործարանը և «Ջերմուկ Գրուպ» ընկերությունը: «Ջ.» օգ- «ՋԵՐՄՈՒԿ», ածխաթթվական, սիլիտագործվում է խմելու, լոգանքների, կատային, հիդրոկարբոնատ-սուլֆաստամոքսաղիքային, լյարդի, լեղուղիտային, նատրիումական, բարձր ջերների, շաքարախտի և այլ հիվանդումաստիճանի հանքային ջուր՝ ՀՀ Վաթյունների բուժման համար: Հանքային յոց ձորի մարզում, Ջերմուկ ք-ի տաջրի հիմքի վրա գործում է «Ջերմուկ» րածքում. ընդգրկում է Արփա գետի առողջարանային համալիրը: «Ջերմուկ» հանքային ջրի ըմպելասրահը հնահովտի սարավանդը և կիրճը: 1830-ին առաջինը հետազոտությամբ զբաղվել է Գ. Վոսկոբոյնիկովը, 1925՛
ՋԻԼԻ ՔՐՈՄԻՏԻ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐ, ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում, Սևանա լճի ից սկսվել են համակարգված հետա^փին՝ Ջիլ ց՜Ից ,մրս? ՚ հս-արմ. ու հվ-արլ.: Հայտնաբերվել է ?ո^>ՈԱթ՝ՈԱնՆեՐնր 1Կ|՛ Պլ^^են1ռր18!’ 1920-ական թթ., շահագործվել 1942- 1938-ից հորատման և շահագործման 1951 _իլ,: Տեղադրված է ՋիԽաչ assra .susspss ր5*"* , « ■» » / / z r r i ^ Լ հս-արմ. մասում ւաւնակի ուղդու- ՏՋ^բէնք տՏն բեկվա^ ^ Վե" jjj»j & խո£հ„կոԱ Հ; Ջ ՝8 * -“՝ °՛3֊2*> ների որոշ քիմ. բաղադրամասեր և գազահեղուկային խառնուրդի ձևով հանքամարմինները տեղադրված են ներփակող դունիտներին ներդաշ- . նակ: Հանքանյութը հոծ կամ խիտ դոլրՍ գալիս ԵոկոԻ մակեոևոգթ: Ջիի 2ավ £ խիստ փոխակերպված՝ ապաինելփ *■*"■»*» ~ և լավաների արտաժայթքման օջախ՛ միներալներից՝ Շրշ03-ի ների բարձր ջերմաստիճանի: Ջերմու- կոտիտ 20-46% պարունակությամբ: Կազմթյունը հաղորդվում է ստորերկրյա ոմ^առամեւ ^h^nTu^9!: ջրերին ու շրջակա միջավայրին, և այդ „2ս3 . , առավել, հաՈոլստ է պատճառով հանքային ջրերհ տեղա <<ԳլխաՎ"Ո երակ>> տեղամասը: Պա՜ շարները մոտ 3 հզ. տ են: ՌԻՈԼԻՏ, լիպարիտ (Լիպարյան ման պաշաղները՝ 1470 ւՐ/օրր. Քիմ. կազմը՝ հորատանցք 4/57 մասում բավական բարձր է Երկրաջերմային ջերմաստիճանը՝ 4-13°C: Հանքայնացումը 4,3ց^ է, Շ02-ի պակղզիների անունից, որտեղ առաջինը րունակությունը՝ 0,5 գ/լ, շահագործ հայտնաբերվել է), հրաբխ. թթվային ապար՝ կազմված քվարց, կալիումնատրիումական դաշտային սպաթներ, պլագիոկլազ, հաճախ՝ նաև ոչ մեծ քանակությամբ գունավոր (հատ- T62 °C • Կաս1ես փայլարներ) միներալներից: Ռ. զրանիտի արտաժայթուք նմանակն է: Լայնորեն տարածված է ՀՀ-ում:
ՍԱՐԻԳՅՈՒՂԻ ԱԳԱԹԻ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐ, ՀՀ Տավուշի մարզում՝ Սարիգյուղ և Սևքար գ-երի շրջակայքում: Հանքային տեղամասերը կազմում են 6 կւԲ Հայտնաբերվել է 1931-ին: Սարիգյուղի ագաթին բնորոշ է համակենտրոն կառուցվածքը: Հանքատար ապարները նշաքարային անդեգիտային պորֆիրիտներ են, որոնք հատվում են սև բազալտային անդեզիտների պորֆիրիտների մինչև 8 մ հաստությաև դայքերով: Վերջինի Երկայնքով ձգվում են տարածման տեկտոն. խախտումներ, դրանց և փոխակերպված պորֆիրիտների հետ են կապված ագաթի հարուստ պարունակությունները: Պորֆիրիտների դայքերը հարուստ են մինչև 40 սմմեծության նշաձև ագաթներով: Առավել տարածված է շափյուղա տարբերակը: Հիմն. արդ. տիպը նշաձև հանքայնացումն է: Երակներն ու երակիկները միամիներալ (կազմված երկնագույն կամ մանուշակագույն ագաթից՝ քաղկեդոնից) և բազմամինե- րալ (ագաթվարցային, ագաթալցիտային, ագաթքվարցեղեսիկային և կալցիտգաթեոլիթային) առաջացումներ ԵՆ: Արդ. կարևոր նշանակություն ունեն Քերծիուս և Քերծիառաջ տեղամասերը: Ագաթների գեղեցիկ տարբերակներն օգտագործվում էն որպես զարդաքար, մյուսները՝ տեխ. Նպատակներով:
ՍԱՐԻԳՅՈՒՂԻ ԲԵՆԹՈՆԻՏԱՅԻՆ ԿԱՎԵՐԻ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐ, ՀՀ Տավուշի մարզում, Սարիգյուղից 3 կմ արլ.: Տեղադրված է վերին կավճի հրաբխանստվածքային շերտախմբերի մեջ: Հայտնի է հնագույն ժամանակներից, հետախուզվել է 1960-ին, շահագործվում 11964-ից: Ջրաջերմային հանքավայր է՝ տեղաբաշխված 7 տեղամասերում: Ներփակող ապարների հետ առաջացնում է 5-130 մ հաստության շերտանման կամ ոսպնյակաձև կուտակներ: Հանքակուտակները տեղադրված են տուֆաավազաքարերի վրա և ծածկված են նույն ապարներով, երբեմն՝ նաև կրաքարերով: Բենթոնիտային կավերն առաջացել են տուֆերից, պորֆիրիտներից և դրանց սիլերից ու շտոկներից՝ ջրաջերմային լուծույթների ազդեցությամբ: Կազմված են մոնտմորիւոնիտից, որի հետ խառնուրդի ձևով հանդիպում են սելադոնիտ և խառը թերթիկավոր սելադոնիտմոնտմորիլոնիտ, դաշտային սպաթ, քվարց, հրաբխ. ապակի, ցեո-
