XIX դ․ 40–70-ական թթ․ գրկ–յան մեջ իշխել է, այսպես կոչված, շտուրովյան ռո– մանտիզմը [ազգ․ արվեստի կոնցեպցիան ստեղծող, միջին սլովակ, բարբառների հիման վրա սլովակ, գրական լեզվի վերջ– նական ձևավորումը նախաձեռնող Լ․ Շ տու– րի (1815–56) անունով]։ Բանաստեղծ– ռոմանտիկներ Ս․ Հալուպկայի (1812–83), Ա․ Սլաղկովիչի (1820–72), Ցա․ Բոտտոյի (1829–81) ստեղծագործության համար բնորոշ են հեղափոխական–հայրենասի– րական հարցադրումները։ Ցա․ Կրալի (1822–76) պոեզիայում հայրենասիրա– կան թեման միահյուսվում է ժող․ հեղա– փոխության գաղափարի հետ։ Արձակը ներկայացնում են Յո․ Գուրբանի (1817– 1888), Ցա․ Կալինչակի (1822–71) վի– պակները։ Լուսավորական ռեալիզմի մի– տումները զարգացել են Ցո․ Զաբորսկու (1812–76) դրամատուրգիայում և երգի– ծական արձակում։ Ռեալիզմի հաստատումն սկսվել է XIX դ․ 80-ական թթ․։ Այս գործում կարևոր ղեր են խաղացել ռուս գրկ–յան հետ ամրա– պնդվող կապերը։ Պ․ Հվեզդոսլավի (1849– 1921) բազմաժանր ստեղծագործության մեջ պոեզիան ազատվել է ռոմանտիկ, պաթետիկայից և այլաբանությունից՝ չկորցնելով քաղաքացիական հնչեղությու– նը։ Արձակում (Ս․ Վայանսկի, 1847– 1916) առաջ են քաշվել ա զգայի ն–ա զա– տագր, ու բարոյախրատական խնդիրներ։ 90-ական թթ–ից ռեալիստ գրողներ P․ Տիմ– րավայի (1867–1951), Ցա․ Եսենսկու ( 187-4-– 1945), Ցո․ Տայովսկու (1874– 1940) և ուրիշների ստեղծագործության մեջ ուժեղացել է իրականության սոցիալ– վերլուծական քննությունը։ XX դ․ սկզբնե– րին առաջացել է, այսպես կոչված, «սլո– վակյան մոդեռնա»-ն (Ի․ Կրասկո, 1876– 1958, Ի․ Գալլ, 1885–1955, Վ․ Ռոյ, 1885– 1936)՝ ռեալիստական, իմպրեսիոնիստա– կան և սիմվոլիստական միտումների բարդ համադրությունը։ Չեխոսլովակյան հանրապետության կազմավորումից (1918) հետո տեղի է ունե– ցել Ս–ի գրկ–յան գաղափարագեղագիտա– կան և պրոբլեմային–թեմատիկ նորացման բուռն պրոցես։ Սարքսիստական «Դավ» («Dav», 1924–37) հանդեսի շուրջն են հա– մախմբվել դեպի չեխ․ և սովետական հե– ղափոխական գրկ․ կողմնորոշվող գրող– ները։ 30-ական թթ․ զարգացել են սոցիալ– վերլուծական (Մ․ Ուրբան, Ցո․ Ցիգեր Գրոնսկի, Մ․ Ռագուս, Դ․ Վամոշ) և սո– ցիալ–հեղափոխական վեպի, ռեալիստա– կան երգիծանքի (Ցա․ Եսենսկու պոեզիան ու արձակը, Ի․ Ստոդոլայի դրամատուր– գիան) ժանրերը, ուժեղացել են քաղա– քացիական մոտիվները քնարերգության մեջ (է․ Լուկաչ, Ֆ․ Կրալ, Ցա․ Ամրեկ, Մ․ Գալյամովա)։ Պոեզիայի բարձրակետը Նովոմեսկու «Սուրբը շրջապարսպից դուրս» (1939) ժողովածուն է։ Արձակում սոցիալիստ, ռեալիզմի մեջ կարևոր երե– վույթ են Պ․ Իլեմնիցկու «Չհերկած դաշտ» (1932) և «Կողմնացույցը մեր մեջ է» (1937) վեպերը։ 1939–45-ին հակապատերազ– մական որոշակի իմաստ է ձեռք բերել Ռ․ Ֆաբրի (ծն․ 1915), Վ․ Ռեյսելի (ծն․ 1910), Պ․ Բունչակի (ծն․ 1915) և ուրիշնե– րի պոեզիան։ Ողբերգական մոտիվներով է ներթափանցված Պ․ Գորովի (ծն․ 1914), Վ․ Բենյակի (1894–1973) քնարերգու– թյունը։ Սոցիալիստ, շինարարության ընթաց– քում սլովակ, գրկ․ աճի դժվարություններ է ապրել։ Հակաֆաշիստ, պայքարի թեման խորացել է անցած ճանապարհի վերլու– ծությամբ, ժողովրդի գիտակցության մեջ կատարվող որակական փոփոխություն– ների իմաստավորումով․ Վ․ Մինաչի (ծն․ 1922) «Սերունդ» (1958–61), Ռ․ Ցաշիկի (1919–60) «Սեռածները չեն երգում» (1961) եռերգությունները, Ցո․ Դորակի (1907-74), Ֆ․ Դեչկոյի (1905-60), Ա․ Բեդնարի (ծն․ 1914) վեպերը։ Սոցիա– լիստ․ պոեզիայի նվաճումները կապված են Նովոմեսկու, Ա․ Պլավկայի (ծն․ 1907), Ցա․ Կոստրայի (ծն․ 1910), Շ․ ժարայի (ծն․ 1918), Վ․ Միգալիկի (ծն․ 1926), Մ․ Վալեկի (ծն․ 1927) և ուրիշների անվան հետ։ 60-ական թթ․ ասպարեզ են եկել Մ․ Կովաչը (ծն․ 1934), Ցո․ Միգալկովիչը (ծն․ 1935), արձակագիրներ Ցո․ Կոտը (ծն․ 1936), Վ․ Շիկուլան (ծն․ 1936), Պ․ Ցարոշը (ծն․ 1940)։ Ստեղծագործական վերելք է ապրում դրամատուրգիան․ Ցա․ Բուկովչան (1921–75), Ցա․ Սոլովիչ (ծն․ 1934), Օ․ Զագրադնիկ (ծն․ 1932) և ուրիշներ։ ճարտարապետությունը և կերպար– վեստը։ Ս–ի տարածքում պահպանվել են նախնադարյան արվեստի՝ թրակիացինե– րի, սկյութների, կելտերի, գերմանների, հին սլավոնների և այլ ցեւլերի մշակույթի նմուշներ։ I–II դդ․ Դևինի և Իժիի մոտ կառուցվել են հին հռոմ․ ամրոցներ։ IV դ․ գերեզմաններից հայտնաբերվել են բրոն– զյա, ոսկյա ու արծաթյա կերտվածքներ։ Սլովակ, ճարտ․ վաղագույն հուշարձան– ները ռոմանական ոճի XI – XIII դդ․ կա– ռույցներ են՝ եկեղեցիներ, դղյակներ։ Պահպանվել են ճարտ․ քանդակազարդ Դղյակ (XIII –XVII դդ․) Օրավա գեսփ ավւին Ց․ Մ այերնիկ․ «Գաղթականներ» (1945, Սլովակէ այի ազգ․ պատկերասրահ, Բրաւոիս– լավա) դեկորի և որմնանկարչության սակավա– թիվ նմււշներ։ Գոթական ոճը Ս–ում ուշա– ցումով է սկզբնավորվել, զարգանալով XIV–XVI դդ․ ամրացված քաղաքներ՝ դղյակով, ռատուշայով և հրապարակով, կանոնավոր հատակագծման տարրերով (ԲարդԷյով, Տրենչին, Լևոչա)։ Դղյակները վերածվում էին բնակելի մասերով, բաց Լ․ Ֆ ու լ լ ա․ «Տարւ» (1947, Սլովակիայի ազգ․ պաւոկ ւրասրահ, Րրսա իսլավա) սյունսյ սրահավոր բակերով, կապելլանե– րով ծսվալուն համալիրների (Ստրեչնո, XIV–XV դդ․, Զվոլեն, 1361)։ Սլովակ, գո– թիկայ ւն բնորոշ են եռանավ (ինչպես և մեկ կւսմ երկոէ նավով) ղահլիճ–տաճարա– յին տ]ւպերը, որոնք դուրս են մղել ավան– դական բազիլիկներին։ Գոթիկայի լա– վագուքն ստեղծագործություններից են՝ Ս․ Ելիսաբեթի (1382–1499, Կոշիցե), Ս․ Մարտինի (XIV–XV դդ․, Բրատիսլավա) տաճարները, Զապոլսկիների կապելլան (1488–{|3, Սպիշսկա–Կապիտուլա), Հին Ռատուշան (XIII –XV դդ․, Բրատիսլավա)։ Որմնանկարները («Ռոբերտ Անժույցին շքախմբով», 1317, Սպիշսկա–Կապիտուլա– յի Ս․ Մարտին եկեղեցում, «Ս․ Դորոտեա– յի կյսնքը», մոտ 1420, Լևոչայի Ս․ Ցակու– բի տաճարում) և ավագ խորանների պատ– կերեն րը (Ս․ Եղիսաբեթի՝եկեղեցու ավագ խորաե, 1477, Կոշիցե ևն) վկայում են իտալ , չեխ․, հունգ․, գերմ․ գեղանկարչու– թյան հետ ունեցած առնչությունների մա– սին։ Պավել Լևոչացու կերտած փայտյա քանդսկազարդ ավագ խորանի (1508–15, Ս․ Ցակուբի տաճար, Լևոչա) ռեալիստա– կան կերպարները նշանավորել են անցու– մը Վերածննդին։ Ռենեսանսի ոճով ստեղ– ծագո ւծություններից պահպանվել են՝ բնակելի տներ (XVI–XVII դդ․, Պրեշով, Լևոչա, Բանսկա Բիստրիցա), ռատուշա–
