լիսինը՝ 17°Շ–ից (հս–արմ–ում) – 18°C (հվ– արմ–ում)։ Տեղումների տարեկան քանակը 600 մմ է (առավելագույնը՝ ամռանը), վե– գետացիայի շրջանը՝ 180–190 օր։ Գլխա– վոր գետերն են Դնեպրը (Դեսնա և Սոժ վտակների վերին հոսանքներով), Վազու– զան, Ուգրան, Կասպլյան։ Կան սառցա– դաշտային լճեր (Սապշո են)։ Գերակշռում են ճմապոդգո լային, պոզդոլային և ճմա– յին հողերը։ Մարզի տարածքի 31%-ը (1658 հզ․ հա) անտառածածկ է։ Դեմիդովի շրջանում կա անտառային արգելանոց։ Դնեպրի հովտում (Ցարցեոյի շրջանում) պահպանվել են կաղնու անտառներ։ Կեն– դանիներից կան աղվես, գայլ, գորշ արջ, կինճ, սկյուռ, նապաստակ, լճերում U գե– տերում՝ ձկներ։ Բնակչությունը։ Հիմնականում ռուս– ներ են։ Բնակվում են նաև բելոռուսներ, ուկրաինացիներ և այլք։ Միջին խտությու– նը 1 կմ2-ի վրա մոտ 23 մարդ է, քաղաքա– յին բնակչությունը՝ ավելի քան 64% (1983)։ Մեծ քաղաքներն են Սմոլենսկը, Ռոսլավլը, Սաֆոնովոն, Վյազման, Ցար– ցևոն, Գագարինը։ Տնտեսությունը։ Զարգացած արդյունա– բերությամբ և ինտենսիվ գյուղատնտե– սությամբ մարզ է։ Հայրենական մեծ պատ– տերազմի ժամանակ Ս․ մ–ի քայքայված տնտ․ վերականգնվեց ետպատերազմյան տարիներին։ Ստեղծվեցին արդ․ նոր ճյու– ղեր (սարքաշինություն, քիմ․ ևն)։ էներ– գետիկան հիմնվում է տեղական վառելիքի (գորշ ածուխ, տորֆ) և բերովի հումքի (գազ, նավթ, մազութ, քարածուխ) բազա– յի վրա։ Գործում են ՊՇԷԿ–ներ Դորոգո– բուժում և մարգի հս–ում, Սմոլենսկի ԶԷԿ– 2-ը և ԱԷԿ։ Մարզի էներգահամակարգը միացած է Կենտրոնի և ԲՍՍՀ էներգահա– մակարգին։ Արդ․ կարևոր ճյուղերն են մե– քենաշինությունն ու մետաղամշակումը, թեթև և սննդի արդ․։ Միութենական և հան– րապետական նշանակություն ունեն ավ– տոմատիկայի միջոցների, հաշվիչ մեքե– նաների, կենցաղային սառնարանների, ավտոպահեստամասերի, լուսավորման լամպերի, ջրտաքացման կաթսաների, դաշնամուրի, հանքային պարարտանյու– թերի, տրիկոտաժե սպիտակեղենի, գուլ– պեղենի, վուշե գործվածքների արտադրու– թյունը։ Գյուղատնտ․ մասնագիտանում է վուշի, կարտոֆիլի մշակման, կաթնամսատու անասնապահության ուղղությամբ։ Երկա– րաթել վուշի ՍՍՀՄ ցանքատարածություն– ների 8,5%–ը բաժին է ընկնում Ս․ մ–ին։ 1982-ին գյուղատնտ․ հողահանդակները կազմել են 2507,9 հզ․ հա, որից վարելա– հողեր՝ 1598,6 հզ․ հա, խոտհարքներ՝ 490,0 հզ․ հա, արոտավայրեր՝ 452,6 հզ․ հա։ Մարզում կա 307 սովետական և 150 կոլեկտիվ տնտեսություն։ 1982-ին ցան– քատարածությունները կազմել են 1504,9 հզ․ հա, որից հացահատիկային կուլտու– րաներ՝ 749,6 հզ․ հա, վուշ՝ 102,2 հզ․ հա, կարտոֆիլ՝ 99,5 հզ․ հա, կերային կուլտու– րաներ՝ 547,6 հզ․ հա։ Զարգացած է կաթ– նամսատու անասնապահություն^ 1982-ին՝ 803,2 հզ․ խոշոր եղջերավոր անասուն), խոզաբուծությունը (375,4 հզ․) և թռչնա– բուծությունը։ 1922-ից Ալեքսինում գոր– ծում է պետ․ ձիաբուծական գործարանը։ Տրանսպորտը։ Երկաթուղիների երկա– րությունը 1259 կմ է։ Երկաթուղային հան– գույցներև են Սմոլենսկը, Վյազման, Ռոս– լավլը։ Ավտոճանապարհների երկարու– թյունը 1 £924 կմ է (3 հզ․ կմ–ըՀ կոշտ ծած– կով)։ Դնեպրի վրա կա նավարկություն։ Մարզի աարածքով են անցնում Բրյանսկ– Ռոսլավլ–Սմոլենսկ–Սաֆոնովո – Վերխ– նեդնեպյովսկի և Տորժոկ–Սմոլենսկ– Մինսկ–Իվացեվիչի գազամուղները։ 1981–81։ ուս․ աարում մարզում գործել են 829 հանրակրթական դպրոց, 28 միջնա– կարգ մւանագիւոական ուս․ հաստատու– թյուն, 5 բուհ։ 1982-ին կար 706 մասսայա– կան գրադարան, 1161 ակումբային հիմ– նարկ, 1 արգելանոց–թանգարան, 2 թատ– րոն, 1175 կինոսարք, 115 հիվանդանոցա– յին հիմեարկ (15120 մահճակալ, 4725 բը– ժիշկ), առողջարաններ, հանգստյան տներ, տուրբազա։ Լույս է տեսնում մարզային 2 թերթ
ՍՄՈԼԵ1ւՍԿ–ՄՈՍԿՈՎՅԱՆ ԲԱՐՁՐՈՒ–
ԹՅՈՒՆ ՌՍՖՍՀ–ում։ Կազմված է Սմո– լենսկի և Մոսկովյան բարձրություններից։ Սմո]լենսկի բարձր ու թ յ ու ն,․ ձգվում է Օրշա քաղաքից մինչե Վորյա և Սոսկվա գետերի վերին հոսանքները (հիմ– նական սմ Սմոլենսկի մարզում)։ Բարձ– րությունը մինչե 314 մ է։ Կազմված է դո– լոմիտներից, կրաքարերից, կավերից, մեր– գելներնց։ Տիրապետում է բլրամորենա– յին ռելիեֆը։ Ծածկված է լայնատերև և ասեղնատերև անտառներով։ Մոսկովյան բարձր ություն, ձգվում է Վորյա և Մոսկվա գետերի վերին հոսան շներից մինչև Կոլռկշա գետի վե– րին հոսանքը (Մոսկվայի և Վլադիմիրի մարզերում)։ Բարձրությունը մինչև 310 մ է։ Գերակշռում է էրոզիոն–մորենային ռե– լիեֆը Ծածկված է խառն անտառներով։
ՍՄՈԼՆԻ, պատմահեղափոխական և ճարտ․ հուշարձան Լենինգրադում (նախկինում4 Ազնվսկան օրիորդների Սմոչնքւի ինսաի– աոաի շենքը)։ 1917-ին Ս–ում էին տեղա– վորված Պետրոգրադի սովետը և Պետրո– գրաֆ ՌՀԿ։ Հոկտեմբերյան զինված ապստամբության օրերին Ս․ հեղափոխա– կան ուժերի շտաբն էր․ այստեղ էր ժամա– նել Վ Ի․ Լենինը։ Լենինի «Ռուսաստանի քաղաքացիներին» կոչով հոկտ․ 25 (նո– յեմբ․ 7)-ի առավոտյան ՌՀԿ դիմեց ժողո– վըրդին և հայտարարեց ժամանակավոր կառավարության տապալման մասին։ Նույն օրը, ժ․ 2․35-ին, Ս–ում բացվեց Պետ– րոգրադի սովետի արտակարգ նիստը, որ– տեղ Լենինը հանդես եկավ սովետական իշխանության խնդիրների մասին զեկու– ցումով։ ժ․ 22․40-ին Ս–ի նիստերի դահլի– ճում բացվեց Սովետների համառուսաս– տանրսն II համագումարը (տես Սովետ– ների համաոուսասաասյաս համագու– մարներ), որը հռչակեց սովետական իշխա– նության հաստատումը և ստեղծեց առա– շին սովետական կառավարությունը՝ Լենինի գլխավորությամբ։ Ս․ դարձավ Հա– մաու ւսաստանյան ԿԳԿ և Սովետական կաոււվարության պաշտոն, նստավայրը։ Այսս եղ էր գործում ՌՍԴԲ(բ)Կ ԿԿ։ Սովե– տական կառավարության Մոսկվա տեղա– փոխ լելուց (1*918-ի մարտ) հետո Ս–ում մնացին Պետրոգրադի սովետը և քաղաքի ու նահանգի ղեկավար կուսակցական մարմինները։ Այժմ Մ–ում գտնվում են ՍՍԿԿ Լենինգրադի քաղաքային և մար–
