Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 10.djvu/719

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է
Արդյունաբերական արտադրանքի առանձին տեսակների թողարկումը
1940 1970 1980 1982
Էլեկտրաէներգիա, մլրդ կվտ. ժ 0,5 18,3 33,9 39,0
հանքային պարարտանյութեր (100%-ի հաշվով), հզ.տ 0,3 825 1291 -
Տրակտորներ, հզ.հատ - 21,1 24,2 24,5
Տրակտորային կցորդներ, հզ. հատ - 38,5 37,1 -
Բամբակահավաք մեքենաներ, հատ 5 5921 9050 9850
Բամբակացաններ, հզ. հատ 0,5 8,0 8,6 -
Տրակտորային կուլտուրաներ, հզ. հատ 1,9 20,1 19,3 -
Կոմպրեսորներ, հատ - 2448 6889 -
Գործող մեքենաներ, հատ - 811 1704 -
Էքսկավատորներ, հատ - 1025 1505 1433
Ամբարձիչներ, հատ - 871 1387 -
Հավաքովի երկաթբետոնե կոնստրուկցիաներ, հզ. մ³ - 2871 4643 5320
Բամբակ-թել, հզ. տ 534 1384 1745 1692
Մետաքս, հումք, տ 693 1172 1711 -
Տրիկոտաժե սպիտակեղեն և վերնահագուստ, մլն հատ 3,5 32,4 50,9 51,8
Կոշկեղեն կաշվե, մլն զույգ 3,8 18,4 30,4 31,5
Յուղ բուսական, հզ. տ 141,7 293,6 412,3 -
Պահածոներ, մլն պայմանական տուփ 39,3 334,1 725,2 751,0
Գինի խաղողի, մլն դկլ 1,9 7,9 13,6 -
Գյուղատնտեսական կուլտուրաների ցանքատարածությունը
1940 1970 1980 1982
Ընդհանուր ցանքատարածությունները, մլն հա 3036 3476 3995 4089,2
հացահատիկային կուլտուրաներ 1480 1160 1174 3193,6
Տեխնիկական կուտուրաներ այդ թվում՝ բամբակ 1022 1741 1912 1920,6
Կարտոֆիլ 924 1709 1878 1884,5
Բանջարեղեն 23 21 23 -
Բոստանային կուլտուրաներ 25 53 104 -
Կերային կուլտուրաներ 39 46 52 -
Համախառն բերքը, հզ. տ 447 452 723 778,5
Բամբակ, հումք 1386 4495 6245 6002
Հացահատիկային կուլտուրաներ 601 980 2518 2867,8
Կարտոֆիլ 113 180 239 -
Բանջարեղեն 311 781 2459 2500
Բոստանային կուլտուրաներ 324 549 1046 1000
Անասունների և թռչունների գլխաքանակը (1 հունվ., հզ-ներով)
1941 1971 1982
Խոշոր եղջերավոր անասուններ այդ թվում՝ կով 1672 2907 3830,3
այդ թվում՝ կով 622 1140 1468,8
Խոզ 103 296 696,4
Ոչխար և այծ 5792 7978 9509
Թռչուններ,մլն 2,4 13,8 25,6
Անասնապահության հիմնական մթերքների արտադրությունը
1940 1970 1982
Միս (մորթածի հաշվով), հզ. տ 82 208 377,6
Կաթ, հզ. տ 451 1333 2448,3
Ձու, մլն հատ 133 860 1716,7
Բուրդ, հզ. տ 6,8 22 23,5

Դաշտավատությունը տալիս է գյուղաանտ․ համախառն արտադրանքի արժեքի 73%–ը (1980)։ Ցանքատարածությունների, համախառն բերքի, անասունների գլխաքանակի և մթերքների արտադրության մասին տես 2,3,4 աղյուսակներում։ Գյուղատնտ․ հիմնական ճյուղերն են բամբակագործությունը, պտղաբուծությունը, խաղողագործությունը։ Անասնապահությունը հիմնականում արոտավայրային է։ Գլխ․ բնագավառը կարակուլագործությունն է։ Զարգացած է նաև շերամապահությունը։

Հիմնական տրանսպորտը երկաթուղայինն է (3,42 հզ․ կմ, 1983)։ Ավտոճանապարհները՝ 83,6 հզ․ կմ (1980), այդ թվում կոշտ ծածկով՝ 60,9 հզ․ կմ։ Նավագնացությունը կատարվում է Ամուդարյայով և Արալյան ծովով։ Զարգացած է օդային տրանսպորտը (մի շարք միշազգային երթուղիներ)։ Խոշոր գազամուղներն են՝ Միշին Ասիա–Կենտրոն, Բուխարա– Ուրալ, Բուխարա–Տաշքենդ–Ֆրունզե– Ալմա Աթա գծերը։

Բնակչության կենսամակարդակն աճում է օրավուր։ Ազգ․ եկամուտը 1980-ին 1970-ի համեմատությամբ ավելացել է 1,8 անգամ։ Ապրանքաշրջանառությունը 1940-ի 523 մլն ռուբլուց 1980-ին կազմել է 10333 մլն ռուբլի։ 1897-ին 9–49 տարեկանների 3,6%–ն էր գրագետ, 1979-ին՝ 99,9%–ը։ 1914–15 ուս․ տարում Ուզբեկստանում կար 165 դպրոց՝ 17,5 հզ․ աշակերտով։ Սովետական կարգեր հաստատվելուց հետո հիմք դրվեց ազգային դպրոցին։ 1980-ին նախադպրոցական հիմնարկներում ընդգրկված էր 915 հզ․ երեխա։ 1982–83 ուս․ տարում 9,4 հզ․ հանրակրթական դպրոցում սովորում էր 4,2 մլն աշակերտ, 557 պրոֆտեխուսումնարաններում՝ 246 հզ․է 236 միջնակարգ մասնագիտական ուս․ հաստատություններում՝ 251,5 հզ․ սովորող, 43 բուհերում՝ 288,8 հզ․ ուսանող։ Գիտ․ կենտրոնը Ուզբ․ ՍՍՀ ԳԱ–ն է (գիտ․ աշխատողների թիվը 1980-ին՝ 35,3 հզ․)։ 1983-ին գործում էր 28 թատրոն, 5,3 հզ․ կինոսարք, 4,3 հզ․ ակումբային հիմնարկ։ Ուզբ․ ՍՍՀ խոշորագույն գրադարանը Ա․ Նավոիի անվ․ պետ․ գրադարանն է (4,2 մլն կտոր գիրք և ամսագիր), առկա է 6,9 հզ․ մասսայական գրադարան՝ 59,9 մլն կտոր գիրք և ամսագրով։ Գործում է 36 թանգարան։ 1982-ին լույս է տեսել 2310 անուն գիրք՝ 40,91 մլն տպաքանակով։ Հրատարակվել է 85 ամսագիր՝ 130,5 մլն օր․ տարեկան տպաքանակով, 287 թերթ՝ 962,2 մլն տարեկան տպաքանակով, որից ուզբեկերեն՝ 190 թերթ 658 մլն տպաքանակով։ Ուզբ․ ինֆորմացիոն գործակալությունը հիմնադրվել է 1918-ին, հանրապետական գրապալատը՝ 1926-ին։ Առաջին ռադիոհաղորդումները տրվել են 1927-ին (1922-ից փորձնական), հեռուստատեսայինները՝ 1958-ին։ Հանրապետությունում 1983-ին կար 1153 հիվանդանոցային հիմնարկ՝ 199,9 հզ․ մահճակալով (1940-ին 380 հիվանդանոց՝ 20,3 հզ․ մահճակալով), ուր աշխատում էր 51,8 հզ․ բժիշկ և 139,3 հզ․ միշին բուժաշխատող (1940-ին 3,2 հզ․ բժիշկ և 12,2 հզ․ միջին բուժաշխատող)։ Հայտնի են Աքտաշ, Տաշքենդի հանքային ջրեր, Չարտակ և այլ առողջարաններ։

Ղազախական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն, Ղազախ․ ՍՍՀ (Ղազախստան) Գտնվում է ՍՍՀՄ ասիական մասի հվ– արմ–ում։ Արլ–ից սահմանակից է Չինաստանին։ Արմ–ում ողողվում է Կասպից ծովի ջրերով։ Տարածքը՝ 2717,3 հզ․ կմ², բն․ 15654 հզ․ մարդ (1984)։ Ազգ․ կազմը (1979-ի մարդահամարով, հզ․ մարդ), ղազախներ՝ 5289, ռուսներ՝ 5991, գերմանացիներ՝ 900, ուկրաինացիներ՝ 898, թաթարներ՝ 313, ուզբեկներ՝ 263 և այլք։ Բնակչության միշին խտությունը՝ 1 կմ² վրա 5,7 մարդ (1983)։ Մայրաքաղաքը՝ Ալմա Աթա (1046 հզ․ բնակիչ, 1984)։ Խոշոր քաղաքներն են (հզ․ մարդ)․ Չիմքենդը (352), Զամբուլը (292), Ցելինոգրադը (253), Պետրոպավլովսկը (219), Ակտյուբինսկը (218), Ուրալսկը (183), Կուստանայը (185), Կզըլ Օրդան (177), Գուրևը (140)։ Կառուցվել են նոր քաղաքներ (հզ․ բնակիչ)․ Կարագանդա (600, 1 հունվ․), Թեմիրտաու (217), Շեչենկո (122), Ռուդնի (112) են։

1920-ի օգոստ․ 26-ին ստեղծվել է Կիրգիզ․ ԻՍՍՀ՝ ՌՍՖՍՀ կազմում։ 1921–1922-ին անցկացվել է հողաջրային ռեֆորմը։ 1925-ի ապրիլին հանրապետությունը կոչվեց Ղազախ․ ԻՍՍՀ, 1936-ի դեկտ․ 5-ից մտել է ՍՍՀՄ կազմի մեջ, որպես միութենական հանրապետություն։ Կոմունիստական կուսակցության ղեկավարությամբ հանրապետությունում իրականացված ինդուստրիացման, գյուղատնտեսության կոլեկտիվացման և կուլտուրական հեղափոխության շնորհիվ երկրում հիմնականում կառուցվել է սոցիալիստ. հասարակարգ: