Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 10.djvu/725

ճյուղը սննդարդյունաբերությունն է։ Կա¬ րեոր նշանակություն ունեն մեքենաշի¬ նության, թեթե արդյունաբերության ճյու¬ ղերը։ Գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքը 1980-ին 1940-ի համեմա¬ տությամբ ավելացել է 3,5 անգամ։ 1983-ի հունվ․ 1-ին Մ-ում եղել է 464 սովետական տնտեսություն, 367 կոլտնտեսություն, 332 միջտնտեսային ձեռնարկություն և կազ¬ մակերպություն։tԳյուղատնտ․ հանդակ¬ ների տարածությունը 2,6 մլն հա է։ Գյու¬ ղատնտեսության մասնագիտացման կա¬ րեոր ճյուղերն են այգեգործությունը և պղտաբուծությունը։tԱրդյունաբերական ե գյուղատնտեսական արտադրանքի մա¬ սին մանրամասն տվյալները տես աղ․ 1, 2-ոլմ։ 1982-ին Մոլդավ․ ԱԱՀ-ում կար 1229 հզ․ խոշոր եղջերավոր անասուն, 1882,1 հզ․ խոզ, 1167,3 հզ․ ոչխար և այծ, 17,8 մլն թռչուն։ հանրապետության երկաթուղային տրանսպորտի երկարությունը 1,11 հզ-կմ է (1980), ավտոճանապարհներինը՝ 11,5 հզ․ կմ, որից 9,8 հզ․ կմ՝ կոշտ ծածկով (1980)։ Նավարկելի գետային ուղիների երկարությունը 1,2 հզ․ կմ է։ Զարգացած է օդանավագնացությունը։t1897-ի մարդա¬ համարով բնակչության (9—49 տարեկան¬ ների մեջ) գրագետները կազմել են 22,2% ։ 1914—15 ուս․ տարում Մ-ում (ներկայիս սահմաններում) եղել է 1,3 հզ․ հանրակըր- թական դպրոց (92 հզ․ աշակերտ), այդ թվում՝ 26 գիմնազիա և ռեալական ուսում¬ նարան։ 1959-ի մարդահամարի տվյալնե¬ րով ազգաբնակչության 97,8%֊ը եղել է գրագետ, որը 1979-ի մարդահամարի տըվ- յալներով հասել է 99,8%֊ի։ 1982/83 ուս․ տարում 1,8 հզ․ հանրակրթական դպրոց¬ ներում սովորել է 0,7 մլն աշակերտ, 8 բուհերում՝ 53,4 հզ․ ուսանող։ Խոշորա- գույն բուհերն են․ Քիշնեի համալսարանը, բժշկ․, գյուղատնտեսական ինստ-ները։ 1980-ին գիտական հիմնարկներում (բու¬ հերի հետ միասին) եղել է 8,8 հզ․ գիտաշ¬ խատող։ 1982-ին գործել է 7 թատրոն, 1,9tհզ․ կինոսարք, 1,8 հզ․ ակումբային հիմնարկ, 59 թանգարան։ 1982-ին հրատա¬ րակվել է 1476 անուն գիրք և գրքույկ՝ 14,81 մլն օրինակ տպաքանակով, այդ թվում՝ 523 անուն մոլդավերեն։ հրատա¬ րակվում է (1982) 185 թերթ։ Ռադիոհաղոր¬ դումները տրվել են 1930-ից, հեռուստա¬ հաղորդումները՝ 1958-ից։ Հանրապետու¬ թյունում 1982-ին կար 337 հիվանդանոցա¬ յին հիմնարկ՝ 49,4 հզ․ մահճակալով։ Աշ¬ խատում էր 13,7 հզ․ բժիշկ և 38,1 հզ․ մի¬ ջին բուժաշխատող։ Լատվիական Սովետական Սոցիալիս¬ տական Հանրապետություն, Լատվ․ ՍՍՀ (Լատվիա) Գտնվում է ԱԱՀՄ եվրոպ․ մասի հս- արմ-ում։ Արմ-ից ողողվում է Բալթիկ ծո¬ վի և Ռիգայի ծոցի ջրերով։ Տարածությու¬ նը՝ 63,7 հզ․ կմ2։ Բն․ 2589 հզ․ (1984)։ Ազգ․ կազմը (1979-ին, հզ․ մարդ), լատիշներ՝ 1344, ռուսներ՝ 821, բելոռուսներ՝ 112, ուկրաինացիներ՝ 67, լեհեր 63 և այլք։ Միջին խտությունը՝ 1 կմ2 վրա 40,3 մարդ (1983)։ Մայրաքաղաքը՝ Ռիզա (875 հզ․ բնակիչ՝ 1984)։ Խոշոր քաղաքներն են՝ Դաուգավպիլսը (122), Լիեպայան (109)։ Նոր քաղաքներից են Օլայնեն, Ատուչկան են։ Վարչականորեն բաժանվում է 26 շըր- ջանի։ Ունի 56 քաղաք, 37քտա։ Մակերե- վույթը հարթավայրային է։ 1919-ի հունվարին կազմվեց Լատվ․ Աովետական Աոցիալիստ․ Հանրապետու¬ թյունը։t1920-իtսկզբին իշխանությունը զավթեց ազգային բուրժուազիան։ Ատեղծ- վեց բուրժ․ հանրապետություն։ 1934-ին Լ-ում կատարվեց ֆաշիստ, հեղաշրջում։ 1940-ի հունիսին լատվ․ աշխատավորնե¬ րը տապալեցին ֆաշիստ, կառավարու¬ թյունը և վերականգնեցին սովետակ ան իշխանությունը։ Հուլիսի 21-ին կազմ վեց Լատվ․ ԱԱՀ, որը 1940-ի օգոստ․ 5-ին մտավ ԱԱՀՄ կազմի մեջ։ Հայրենական մեծ պա¬ տերազմի (1941—45) Ժամանակ ֆաշիստ․ Գերմանիայի կողմից օկուպացված Լատ¬ վիայի տարածքը ազատագրվեց 1944-ից մինչե 1945-ի մայիսը։ Կոմունիստական կուսակցության ղեկավարությամբ անց¬ կացվող ինդուստրացման, կոլեկտիվաց¬ ման և կուլտուրական հեղափոխության Արդյունաբերական ապրանքների առանձին արտադր ու թյ ու նը Աղյուսակ 1 տեսակների 1940 1970 1980 1982 էլեկտրաէներգիա (մլրդ կվւռ․ժ) 0,25 2,7 4,7 4,7 Մարդատար վագոններ մագիստրալային (հատ) — 534 642 614 Տրամվայի վագոններ (հատ) — 240 237 230 Ավտոբուսներ (հատ) — 3182 14205 15000 էլեկտրալամպեր (մլն հատ) 1,5 113 95,7 — Թուղթ (հզ․ ա) 24 148 131 145 Գուլպա-նասկեղեն (մլն զույգ) 3 58 70 73 Տրիկոտաժե սպիտակեղեն (մլն հատ) 3 28 2օ4 44 Տրիկոտաժե վերնահագուստ (մլն հատ) 0,2 13 18/ Կաշվե կոշկեղեն (մլն զույգ) 1 12 * 10 9,9 Մոպեդներ (հզ․ հատ) — 300 325 293 Ռադիոընդունիչ սարքեր (հզ․ հատ) 22 1853 2125 2200 Լվացքի մեքենաներ (հզ․ հատ) — 636 590 597 Կենդանական յուղ (հզ․ ա) 23 33 33,6 33 Միս (հզ․ ա) 54 143 199,3 186 Շաքարավազ (հզ․ ա) 41 218 303 270 Պահածոներ (մլն պայմանական ւոուփ) 9 258 403,1 Աղյուսակ 2 Ցանքատարածությունները և գյուղատնտեսական կուլտ ու- րաների համախառն բերքը 1940 1970 1980 1982 Բոլոր ցանքերը (հզ․ հա) 1964 1541 1674 1661 Հացահատիկ 1132 573 693 776 Վուշ երկարաբուն 59 19 18 — Շաքարի ճակնդեղ 15 10 13 — Կարտոֆիլ 139 130 106 103 Բանջարեղեն 9 15 15 15 Կերային կուլտուրաներ 609 794 828 738 Համախառն բերքը (հզ․ ա) Հացահատիկ 1372 1323 1054 t Վուշաթել 18 4 2 — Շաքարի ճակնդեղ (գործարանային) 251 236 182 — Կարտոֆիլ 2093 2328 1199 — Բանջարեղեն 87 275 200 — Աղյուսակ 3 Անաս ունների և թռչունների գլխաքանակը (հզ․) 1941 1971 1981 1982 խոշոր եղջեր․ անասուն 986 1203 1431 1449 այդ թվում՝ կով 797 571 578 578 խոզ 588 1075 1667 1697 Ոչխար և այծ 602 318 204 208 Թռչուններ, մլն 2 5,9 11,333 12,02 Աղյուսակ 4 Անասնապահ ու թյան հիմնական ապրանքների արտադր ու- թ յ ու ն ը 1940 1970 1980 1982 Կաթ, հզ․ иг 1537 1713 1695 1616 Միս (մորթված զանգվածով), հզ․ ա123 205 284 275 Զու մլն հատ 174 500 730 748