կենսամակարդակը հանրապետությունում անշեղորեն աճում է։ Ազգային եկամուտը 1980-ին 1970-ի համեմատությամբ ավելացել է 1,7 անգամ։ 1980-ի վերշին քաղաքային բնակարանային ֆոնդը կազմում էր 13,5 մլն մ2։ 1897-ի մարդահամարով երկրամասի բնակչության մեջ գրագետները կազմում էին ազգաբնակչության թվի 2,3%-ը։ XX դ․ սկզբին Խոջենթում (այժմ Լենինաբադ), ուրա-Տյուբեում և մյուս քաղաքներում հաշվվում էր 10 դպրոց՝ ռուսների և տեղացիների համար։ 1914—15 ուս․ տարում դրանցում սովորում էր մոտ 400 աշակերտ։ Միջն․ մասնագիտ․ և բարձրագույն ուսումն, հաստատություններ չկային։ Աովետական կարգեր հաստատվելուց հետո ստեղծվել են ազգային դպրոցներ՝ մայրենի լեզվով ուսուցմամբ։ 1979-ի մարդահամարով ազգաբնակչության 99,7% ֊ը գրագետ է։ 1980-ին նախադպրոցական հիմնարկներում ընդգրկված էր 109 հզ․ երեխա։ 1982—83 ուս․ տարում 3,1 հզ․ հանրակրթական դպրոցներում սովորում էր 1․1 մլն աշակերտ, 79 պրոֆտեխ․ ուս․ հաստատություններում՝ 37,5 հզ․ սովորող, 38 միջն․ մասնագիտ․ ուս․ հաստատություններում՝ 39,2 հզ․, 10 բուհերում՝ 57,9 հզ․ ուսանող։ Խոշորագույն գիտական հաստատությունը՝ Տաջիկ․ ՍՍՀ ԳԱ է։ Հանրապետության գիտ․ հաստատություններում 1980-ին աշխատում էր 7,6 հզ․ գիտ․ աշխատող (ներառյալ բուհերինը)։ 1982-ի վերշին հանրապետությունում գործում էր 12 թատրոն, 1,2 հզ․ կինոսարքավորում, 1,4 հզ․ ակումբային հաստատություն։ Ֆիրդուսու անվ․ պետ․ գրադարանը (հիմն․ 1933-ին) ունի 3 մլն օրինակ գիրք, բրոշյուր և ամսագիր։ Գործում է 1,7 հզ․ մասսայական գրադարան։ 1982-ին հրատարակվել է 755 անուն գիրք և բրոշյուր՝ 7221 հզ․ ընդհանուր տպաքանակով։ Հրատարակվում է 67 թերթ՝ տաջիկերեն և ռուսերեն։ Տաջիկ, հեռագրական գործա կալությունը աշխատում է 1933-ից։ Հանրապետության գրքերի պալատը հիմնադրվել է 1936-ին։ Առաջին ռադիոհաղորդումները տրվել են 1924-ին, հեռուստատեսային հաղորդումները՝ 1959-ին։ Հանրապետությունում 1982-ին կար 281 հիվանդանոցային հիմնարկ՝ 42,8 հզ․ մահճակալով, աշխատում էր 10,6 հզ․ բժիշկ U 26,1 հզ․ միջին բուժանձնակազմ։tհանրահայտ են Օբիգարմի U Խոջա-Օբիգարմի առողջարանները։
Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՍՀ, Հայկ․ ՍՍՀ (Հայաստան) Գտնվում է Անդրկովկասի հվ-ում։ Արմ-ից սահմանակից է Թուրքիային, հվ-ից՝ Իրանին։ Տարածությունը՝ 29,8 հզ․ կմ2, բն․ 3263,3 հզ․ (1984)։ Ազգային կազմը (1979-ի մարդահամարով, հզ․ մարդ), հայեր՝ 2725, ադրբեջանցիներ՝ 161, ռուսներ՝ 70, քրդեր՝ 51 են։ Բնակչության միջին խտությունը՝ 109,5 մարդ 1 կմ2 վրա (1984)։ Մայրաքաղաքը՝ Երեվան (1984-ի հունվ․ 1-ին՝ 1128,8 հզ․ բնակիչ)։ Խոշոր քաղաքներն են Լենինականը (221 հզ․), Կիրովականը (159 հզ․, 1984)։ Աճել են նոր քաղաքներ՝ էջմիածին, Աբովյան, Ղափան, Հրագդան, Հոկտեմբերյան, Չարենցավան, Ալավերդի են։ Հանրապետությունը բաժանված է 37 շրջանի։ Ունի 27 քաղաք և 35 քտա։ 1920-ի նոյեմբերին կարմիր բանակի օգնությամբ հաստատվել են սովետական կարգեր։ 1922-ի մարտի 12-ից մինչե 1936-ի դեկտեմբերը ՀԱԱՀ մտել է Անդրֆեղերացիայի մեջ։ 1936-ից, որպես միութենական հանրապետություն՝ անմիջականորեն ԱԱՀՄ կազմի մեջ։ Հայկոմկուսի ղեկավարությամբ անցկացված գյուղատնտեսության կոլեկտիվացման, ինդուստրացման և կուլտուրական հեղափոխության շնորհիվ հանրապետությունում հիմնականում կառուցվել է սոցիալիստ, հասարակարգ։ 1941—45-ի Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին հանրապետության աշխատավորները մոբիլիզացրին իրենց ուժերը ֆաշիզմին հակահարված տալու համար։ 1984-ի հունվ․ 1-ին Հայաստանի կոմունիստական կուսակցությունն ուներ 170475 անդամ և 7065 անդամության թեկնածու։
Աղյուսակ 1 Արդյունաբերական արտադրանքի (ապրանքների) առանձին տեսակների արտադր ու թյ ու նը 1940 1970 1980 1983 էլեկտրաէներգիա, մլրդ կվա․ժ 0,6 6 13,5 13,9 Ուժային տրանսֆորմատորներ, հզ․ Կվա — 4804 7582 7345 էլեկտրալամպեր, մլն հատ — 135 188 188 Կենտրոնախույս պոմպեր, հզ․ հատ — 83,6 115 116,7 Ծծմբական թթու, մոնոհիդրատի ձեով, հզ․ ա— 68 246 — Հանք, պարարտանյութ, հզ․ ա Տրիկոտաժե սպիտակեղեն և վերնահագուստ, — 52 79 78,3 մլն հատ 3 60 83 82,8 Գորգեր և գորգեղեն, հզ․ էէ2 16 1297 2645 3275 Կոշիկ, մլն զույգ 0,9 10,3 13,8 16 ժամացույցներ, մլն հատ — 3,2 5,0 5,36 Պահածոներ, մլն պայմանական տոււի 17 241 ․ 416 438,7 Կոնյակ, հզ․ դկչ 63 660 1112 — Գինի, խաղողի, մլն դկչ 0,2 8,6 9,2 9,3 Միս, հզ․ ւռ 9 27 55 59,4 Գյուղատնտեսական կուլտուրաների ցանքատ ները և համախառն բերքը Աղյուսակ 2 ա ր ա ծ ու թ յ ու ն- 1940 1970 1980 1982 Ամբողջ ցանքատարածությունը, հզ․ հա 434 409 442 444 Հացահատիկային կուլտուրաներ 340 186 158 142 այդ թվում՝ ցորեն 228 117 82 85 Շաքարի ճակնդեղ 2 4 4 — Ծխախոտ 5 6 7 — Կարտոֆիլ 13 18 10,4 18,9 Կերային կուլտուրաներ Համախառն բերքը, հզ․ ա38 228 229 247,5 Հացահատիկային կուլտուրաներ 223 252 236 — այդ թվում՝ ցորեն 144 171 148 — Շաքարի ճակնդեղ 17 90 128 167 Ծխախոտ 3,4 12 18 — Կարտոֆիլ 97 267 254 309 Բանջարեղեն 33 280 468 471 Անասունների և թռչունների գլխաքանակը Աղյուսակ 3 (հունվ․ 1, հզ․) 1941 1971 1981 1984 Խոշոր եղջերավոր անասուն այդ թվում՝ կով Ոչխար և այծ խոզ Թռչուններ, մլն 599 212 1221 59 1,7 666 262 2063 121 4,5 785 309 2253 242 11,1 863,5 353 2100 301,2 Անասնապահ ու թյան Աղյուսակ 4 հիմնական մթերքների արտադր ու- թ յ ու ն ը 1940 1970 1980 1983 Միս (մորթված զանգվածով), հզ․ ա Կաթ, հզ․ иг Զու, մլն հատ Բուրդ, հզ․ ա 23 170 46 1,5 52 363 238 3,9 96 488 467 4,7 96,7 536,2 552,4 4,7
