անցել է 15 տարի։ Վ–յան ժամկետների ընթացքը, ․ օրենքով նախատեսված դեպ– քերում, կարոդ է ընդհատվել կամ կասեց– վել։ Եթե անձը կատարել է այնպիսի հան– ցագործություն, որի համար նախատես– վում է մահապատիժ, Վ․ կիրառելու հար– ցը լուծում է դատարանը։ Եթե դատարա– նը հնարավոր չի գտնում Վ0 կիրառել, մահապատիժը պարտադիր փոխարին– վում է ազատազրկմամբ։ Պատժի կիրառման Վ․ պատերազմի հանցագործների նկատմամբ (տես Հան– ցագործություններ մարդկության դեմ) չի ընդունվում։ Ըստ ՄԱԿ–ի Գլխ․ ասամբլեա– յի ընդունած «Պատերազմի հանցագործու– թյունների U մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների նկատմամբ վա– ղեմություն չկիրառելու մասին կոնվեն– ցիայի» (26․9․1968), դրան հարած պետու– թյունները պարտավորվում են ընդունել այդպիսի հանցագործությունների նկատ– մամբ Վ․ բացառող օրենսդրություն։ ՍՍՀՄ միացել է կոնվենցիային և պատերազմի հանցագործների նկատմամբ Վ–յան կի– րառումը մերժում է, սակայն խտրականու– թյուն բովանդակող կոնվենցիայի կետերը չի ընդունել։ 4․ Ըստ դատավճռի կատար– ման Վ․ նախատեսող նորմերի (ՀՍՍՀ քրեական օրենսգիրք, հոդված 45), մե– ղադրական դատավճիռը չի կարող ի կա– տար ածվել, եթե օրինական ուժի մեշ մտնելու օրից անցել է 3 տարի՝ 2 տարուց ոչ ավելի ժամկետով ազատազրկման կամ այնպիսի պատժի դատապարտելու դեպ– քում, որը կապված չի ազատազրկման հետ, 5 տարի՝ 5 տարուց ոչ ավելի ժամ– կետով ազատազրկման դատապարտելու դեպքում, 10 տարի4 5 տարուց ավելի ժամ– կետով դատապարտելու դեպքում։ Այդ ժամկետների ընթացքը սահմանված որո– շակի դեպքերում ընդհատվում է։ Մեղա– դրական դատավճիռն ընդհանրապես չի կարող ի կտւոար ածվել, եթե դրա կատար– ման պահից անցել է 15 տարի, և վ․ չի ընդհատվել նոր հանցագործության կա– տարմամբ։ Մահապատժի դատապարտ– ված անձանց նկատմամբ Վ–յան կիրառ– ման հարցը, յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպ– քում, լուծում է դատարանը։ Եթե դատարա– նը հնարավոր չի համարում Վ․ կիրառել, մահապատիժը փոխարինվում է ազատա– զրկմամբ։ Յու․ Բարսեղով, Ա․ Թովմաս յան
ՎԱՂԵՍ (Flavius Valens) (328–378), Արե– վելահռոմ․ կայսրության կայսր 364~ից։ 366-ին ճնշել է զորավար Պրոկոպիոսի ապստամբությունը, իսկ ապստամբներին աջակցած վեստգոթերին հալածել Դա– նուբից այն կողմ։ Խախտելով Սասանյան Իրանի հետ 363-ի հաշտության պայմանա– գիրը, 370-ին Հայաստանի թագավոր է հաստատել Պապին, Վրաստանի հվ․ և արմ․ շրջանների թագավոր՝ Սուրմակին, իսկ հս․ U արլ․ շրջանների թագավոր՝ Վա– րազ–Բակուրին։ Երբ Պապը փորձել է կարգավորել իր հարաբերություններն Իրանի հետ, Վ–ի հրամանով Տրայանոս զորավարը 374-ին դավադրաբար սպանել է Պապին և Հայոց թագավոր նշանակել Վարազդատին (374–378)։ 375 և 376-ին պարսից Շապուհ II արքայի հետ բանակ– ցություններ է վարել Հայաստանի բա– ժանման շուրջ։ Վեստգոթերը, որոնց Վ․ 376-ին թույլ էր տվել հաստատվել Մե– զիայում, ապստամբել են, ասպատակել Թրակիան ու Մակեդոնիան, հոների և ալանների դաշնակցությամբ պարտության մատնել կայսեր զորավարներին։ Վ․, Հա– յաստանը զիջելով իրանին (բացառու– թյամբ Հաշտյանք U Բալահովիտ գավառ– ների), հռոմ․ զորքերով Հայաստանից արշավել է արմ․՝ վեստգոթերի դեմ, սա– կայն 378-ի օգոստոսին Ադրիանուպոլսի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում պարտություն է կրել U սպանվել։ Հ․ Բարթիկյան ՎԱՂՐ, երկար շեղբով կացնաձև զենքի տեսակ։ Կրել են ազդրի վրա։ Միջնադար– յան Հայաստանում եղել են վաղրավոր– ների զորամասեր։ Մովսես Խորենացու վկայությամբ՝ Վ–ով է սպանվել Հայոց Երվանդ Վերջին թագավորը։ Մ․ Մեչքոնյան
ՎԱՂՈՒԴԻ, գյուղ ՀՍՍՀ Սիսիանի շրջա– նում, Որոտան գետի ձախ ափին, շրջկենտ– րոնից 9 կմ հվ–արլ․։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, հա– ցահատիկի, կերային կուլտուրաների, ծխախոտի մշակությամբ, պտղաբուծու– թյամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույ– թի տուն, գրադարան, կապի հանգույց, կենցաղի տուն, կինո, մանկապարտեզ, հիվանդանոց։ Գյուղից 2 կմ հվ․ պահ– պանվել են Որոտնավանքը (Ս․ Ստեփա– Վաղուդի նոս, Ս․ Կարապետ, Գրիգոր Լուսավո– րիչ եկեղեցիներ, IX–XII դդ․), հյուրա– տուն, բնակելի շենքեր, կոթող հուշար– ձան (X դ․), խաչարձան (1283), գերեզ– մանոց՝ խաչքարերով (X–XYI դդ․), գյու– ղատեղի (XVIII դ․)։ Վ–ում է ծնվեւ Հովհան Որոտնեցին (1315-86)։
ՎԱՂՈՒՀԱՍ, գյուղ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի Մարտակերտի շրջա– նում, շրջկենտրոնից մոտ 40 կմ հվ–արմ․։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է անասնա– պահությամբ, ծխախոտի, հացահատիկա– յին, կերային և բոստանային կուլտուրա– ների մշակությամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, գրադարան,, մշակույթի տուն, կինո, կապի բաժանմունք, կենցաղսպա– սարկման տաղավար, մանկապարտեզ։ Վ, պատմ․ գյուղ է Վայկունիք, Րերդաձոր, •Խաչեն, Ջրաբերդ գավառների սահմանա– գլխին։ Գյուղի կենտրոնում պահպանվել է «Մայրաքաղաք» կոչվող վանական հա– մալիրը, որի կազմում են Վախթանգի որդի Հասան իշխանի կառուցած եկեղե– ցին (1283), մատուռը և նրանց կից՝ գավիթ– գրատունը (XIII դ․)։ Վ–ի շրջակայքում են․ Հին Վաղուհաս գյուղատեղին, որտեղ գտնվում են խոշոր եկեղեցու ավերակներ, շուրջը՝ գերեզմանատուն, Վարդունի գյու– ղատեղին՝ անմշակ քարով կառուցված եկեղեցիով (1215) և նրան կից զավթով։ Վ–ից արմ․, Լաբան կոչվող վայրում, ան– տառապատ ձորալանջին կանգուն է Բեր– դաձորի Ս․ Գրիգոր կամ Կարմիր վանքը։ Բաղկացած է կիսամշակ բազալտից շին– ված եկեղեցուց, նրանից հս․ կառուց– ված մատուռից և արմ–ից կից գավթից։ Եկեղեցին, որ միանավ բազիլիկի հորին– վածքով է, կառուցել է Սակռ իշխանը 1224-ին, վերանորոգել է նրա որդի Գրի– գորիսը, 1281-ին։ Գավիթը (XIII դ․) թա– ղածածկ դահլիճ է, հս․ և հվ․ պատերին երկուական մեծ խորշեր են, արլ–ում՝ աբ– սիդներով զույգ ավանդատներ։ Հատակը ծածկված է տապանաքարերով (այդ թը– վում՝ վանքի հիմնադիր Սակռի գերեզ– մանաքարը)։ Գրկ․ Գիվան հայ վիմագրության, Արցախ, պր․ 5, կազմ․ Ս․ Բարխուդարյան, Ե․, 1982։ Շ․ Մկրաչյան, Մ․ Հասրաթ յան
ՎԱՃԱՌԱԿԱՆ», առևտր․ շաբաթաթերթ։ Լույս է տեսել 1866–67-ին, Թիֆլիսում։ Խմբագիր՝ Գ․ Տեր–Ալեքսանդրյանց։ Առև– տուրը և արհեստները համարելով հա սարակության առաջընթացի կարևոր ուղի՝ թերթը լայնորեն լուսաբանել է առևտր․ աշխարհի վիճակը, ընթերցողներին ծա– նոթացրել առևտր․ և տնտ․ գիտելիքներին, կարևորել վաճառականության և արհես– տավորների գործունեության կատարելա– գործումը։ Այդ նպատակով պրոպագանդել է արհեստագործական և առևտր․ դպրո– ցական համակարգ ստեղծելու անհրաժեշ– տությունը, կրթության ու լուսավորու– թյան զարգացումը։ «Վ․» անդրադարձել է նաև Անդրկովկասի բնական հարստու– թյունների հայտնագործմանն ու շահա– գործմանը, երկաթուղիների շինարարու– թյանը, ծխախոտի, մետաքսի, տորոնի արտադրության ընդլայնման, բանկերի ու առևտր․ ընկերությունների հիմնադըր– ման և երկրամասի տնտ․ զարգացման այլ հարցերի։ Լուսաբանել է բամբակի ար– տադրության ու վաճառքի դրվածքը Հընդ– կաստանում, ԱՄՆ–ում, Անգլիայում և այլ երկրներում։ Քննադատել է Անգլիայի գա– ղութատիրական քաղաքականությունը։ Վիճակագրական տվյալներ է հաղորդել սևծովյան առևտր․ նավատորմի ապրան– քաշրջանառության, նրա տեսականու, մի– ջազգային շուկայի գների և դրամի կուրսի վերաբերյալ։ Մ․ Մխիթարյան
ՎԱՃԱՌԱԿԱՆ ԱԿԱՆ ԿԱՊԻՏԱԼ, կապի– տալ, որը նախակապիտ․ ֆորմացիանե– րում ապրանքափոխանակության պրոցե– սում միջնորդ դեր էր կատարում։ Առա– ջացման օբյեկտիվ հիմք են ծառայել ար– հեստների անջատումը երկրագործությու– նից, քաղաքը՝ գյուղից։ Պարզ ապրանքա– յին շրջանառության զարգացման որոշա– կի աստիճանում ստեղծվել են Վ․ կ–ի գործողության համար անհրաժեշտ պայ– մաններ, իսկ փողի ծագման ու տեղական շուկաների ձևավորման հետ առաջացել է վաճառականությունը։ Վ․ կ–ի գործու– նեությունը կրել է շահագործական ու պորտաբույծ բնույթ։ Այն որպես կապիաա– փ նախասկզբնական կոււոակ ման կարևոր
