Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/292

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

լեւոի արտիստների միջազգային մրցույ– թի (Վառնա) «Դրան Պրի» (երկուսն էլ՝ 1964) մրցանակներ։ Գ․ Ստեփան յան․

ՎԱՍԻԼԵՎ Ֆեոդոր Ալեքսանդրովիչ (1850– 1873), ռուս նկարիչ։ Սովորել է Պետեր– բուրգի գծանկարչության դպրոցում, 1871-ին՝ Գեղարվեստի ակադեմիայում։ Վ․ խոր հետք է թողել ռուս, արվեստում։ Ստեղծել է ռոմանտիկ հուզականությամբ տոգորված բնանկարներ («Հոտի վերա– դարձը»–, «Անձրևից առաջ», երկուսն էլ՝ 1868–69, Տրետյակովյան պատկերա– սրահ, Մոսկվա)։ Վ–ի ստեղծագործության համար մեծ նշանակություն է ունեցել Ի․ Ե․ Ռեւցինի հետ Վոլգայով շրջագայու– թյունը․ ստեղծել է գունանկարներ և գծանկարներ («Վոլգայի տեսարան։ £եռ– նանավեր», 1870, Ռուս, թանգարան, Լե– նինգրադ)։ Վերադառնալով Պետերբուրգ՝ Վ․ կերտել է իր նշանավոր գործերից մեկը4 «Զնհալ»-ը (1871, Տրետյակովյան պատկե– րասրահ)։ 1871-ին, թոքախտով հիվանդ, տեղափոխվել է Ցալթա, ուր ստեղծել է էպիկական բնույթի «Թաց մարգագետին» (1872) և վերջին՝ «Ղրիմի լեռներում» (1873, երկուսն էլ՝ Տրետյակովյան պատ– կերասրահ) կտավները։ Վ–ի ստեղծա– Ֆ․ Ա․ Վ ա ս ի լ ե․ «Ձնհալ* (1871, Տրետյա– կովյան պատկերասրահ, Մոսկվա) գործությունում դրսևորվել է 1860– 1870-ական թթ․ ռուս բնանկարի վարպետ– ներին բնորոշ՝ բնապատկերը ոգեշունչ, հասարակական առաջադեմ իդեալների արտահայտություն դարձնելու ձգտումը։

ՎԱՍԻԼԵՎՆԵՐ, ռուս դերասանների ըն– տանիք։ Սերգեյ Վասիլևիչ Վ․ (1827–1862), 1844-ին ավարտել է Մոսկ– վայի թատեր․ ուսումնարանը և ընդունվել Փոքր թատրոն։ Մինչև 1853-ը խաղացել է թարգմանական վոդևիլներում, կատարել պարզամիտ մարդկանց և ծերուկների դե– րեր։ ժամանակակիցների վկայությամբ Վ․ եղել է փայլուն կատակերգակ։ Ստեղ– ծագործության նոր Փուլն սկսել է Ա․ Օստ– րովսկու պիեսների հերոսների դերակա– տարումներով։ Վ․ հաստատել է բնական և արտահայտիչ խաղի դպրոցը, պրոպա– գանդել ազգ․ խաղացանկը։ Դերերից են՝ Ռազլյուլյաև, Տիխոն (Ա․ Օսարովսկու «Աղքատությունն արատ չէ», «Ամպրոպ»), Խլեստակով (Գոգոլի «Ռևիզոր»)։ Պ ա– վել Վասիլևիչ Վ․ (1832-1879), Սերգեյ Վասիլևիչ Վ–ի եղբայրը։ 1850-ին ավարտել է Մոսկվայի թատեր․ ուսումնա– րանը։ Խաղացել է Չեռնիգովի, Խարկովի, Օդեսայի և այլ քաղաքների թատրոննե– րում։ Վ–ի ստեղծագործական կյանքում մեծ նշանակություն է ունեցել շփումը Ա․ Ե․ Մարտինովի հետ (Խարկով, 1855)։ 1860-ին, Մարտինովի մահից հետո, Վ․ ընդունվել է Ալեքսանդրյան թատրոն՝ Պ․ Վ․ Վ Ш U Ի* լ և ը Լյուբիմ Տոր– ցովի դերում (Ա․ Օսարովսկու «Աղ– քատությունն արատ չէ») փոխարինելով նրան։ Եղել է ռուս, կյանքը և ռուս, բնավորությունները պատկերելու վարպետ, հատկապես հաջողությամբ է մարմնավորել Ա․ Օստրովսկու պիեսների կերպարները՝ Լյուբիմ Տորցով («Աղքա– տությունն արատ չէ»), Տիխոն («Ամպ– րոպ») ևն։ Լավագույն դերերից են նաև՝ Ֆամոլսով (Գրիբոյեդովի «Խելքից պա– տուհաս»), Օսիպ, Կոչկարյով (Գոգոլի «Ռևիզոր», «Ամուսնություն»)։ Խաղացել է վոդևիլներում, զբաղվել ասմունքով։ 1868-ից դասավանդել է Պետերբուրգի թատեր․ ուսումնարանում։ 1874–75-ին եղել է Մոսկվայի հանրամատչելի մասնա– վոր թատրոնի դերասան։ Հայտնի դերասանուհիներ էին Մ․ Վ․ Վասիլևի կինը՝ Եկատերինա Ն ի– կոլաևնա Վ․ (Լավրովա, 1829–1877), խաղացել է Ալեքսանդրյան թատրոնում, և նրանց դուաորերը՝ Նադեժդա Ս և ր– գ և և ն ա Վ․ (ամուսնական ազգանունով՝ Տանեևա, 1852–1920) և Վերա Սեր– գ և ե ն ա Վ․ (ամուսնու ազգանունով՝ Պոպովա, 1854–1905)։

ՎԱՍԻԼԵՎՆԵՐ (ազգանվանակիցներ, կեղ– ծանունը՝ Վասիլև եղբայրներ), սովետական կինոռեժիսորներ։ Գևոր– գի Նիկոլաևիչ Վ․ (1899–1946)

ՌՍՖՍՀ արվեստի վաստ․ գործիչ (1940)։ Սովորել է «Երիտասարդ վարպետներ» ստուդիայում։ Պարգևատրվել է Լենինի Կադր «Չապաև»- կինոնկարից (1934), ռեժ․ Գ․ և Ս․ Վասիլեներ և Կարմիր աստղի շքանշաններով։ Սեր– գեյ Դմիտրևիչ Վ․ (1900–1959), ՍՍՀՄ Ժող․ արտիստ (1948)։ 1924-ին ավարտել է Լենինգրադի էկրանային ար– վեստի ինստ–ը։ Պարգևատրվել է Լենինի և 2 այլ շքանշաններով։ Վ․ կինոյում աշ– խատել են 1924-ից։ Առաջին համատեղ ռեժիսորական աշխատանքը եղել է «Սխրագործություն սառույցների մեջ» (1928) վավերագրական ֆիլմը։ 1934-ին ստեղծել են «Չապաև» (ըստ Դ․ Ա․ Ֆուր– մանովի, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1941) կինոնկարը, որը սոցիալիստ, ռեալիզմի ամենանշանավոր երկերից է․ ֆիլմում զուգակցված է բարձր գաղափարայնու– թյունը և գեղարվեստական ձևերի կատա– րելությունը։ Կինոնկարը նպաստել է սո– վետական, ինչպես և արտասահմանյան առաջադեմ կինոյի զարգացմանը։ Վ–ի այլ ֆիլմերից են «Վոլոչաևյան օրեր» (1937), «Ցարիցինի պաշտպանությունը» (1942, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1942), «Ռազմաճակատ» (1943)։ 1955-ին Սերգեյ Դմիտրևիչ Վ․ ստեղծել է «Շիպկայի հերոս– ները» (բուլղար կինեմատոգրաֆիստնե– րի հետ), 1958-ին՝ «Հոկտեմբերի օրերին» կինոնկարները։ Վ․ եղել են իրհնց ֆիլ– մերի մեծ մասի սցենարիստները։

ՎԱՍԻԼԵՎՍԿԱՅԱ Վանդա Լվովնա (21․1․ 1905, Կրակով –29․7․1964, Կիև), լեհ․ և սովետական գրող, հասարակական գոր– ծիչ։ 1939-ից ապրել և աշխատել է ՍՍՀՄ–ում։ Գրել է լեհերեն։ ՍՄԿԿ ան– դամ 1941-ից։ 1927-ին ավարտել է Կրակո– վի համալսարանի բանասիրական ֆակ–ը։ Մտացել է փիլ․ գիտ․ դ–րի կոչում։ Մասնակ– ցել է լեհ․ հեղափոխական շարժմանը։ 1939-ին ընդունել է սովետական քաղաքա– ցիություն։ Հայրենական մեծ պատերազ– մի ժամանակ եղել է սովետական բանակի քաղվարչության պրոպագանդիստ։ Գըլ– խավորել է լեհ հայրենասերների միու– թյունը ՍՍՀՄ–ում։ Ետպատերազմյան շըր– ջանում եղել է խաղաղության ակտիվ մարտիկ։ 1921-ին մամուլում հանդես է եկել բա– նաստեղծություններով։ «Օրվա պատկերը» (1934) վիպակում պատկերել է լեհ․ բան– վոր դասակարգի հեղափոխական գիտակ– ցության աճը։ «Երգ ջրերի վրա» («Png ճահիճների վրա», 1940, «Աստղերը լճում», 1945, «Գետերը վառվում են», 1951, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1952) եռերգությունում Վ․ պատմել է Պիլսուդսկու իշխանության ժամանակ Լեհաստանում ուկրաինացի– ների մղած պայքարի, Արմ․ Ուկրաինայի վերամիավորված հողերում սոցիալիստ, շինարարության, լեհ և սովետական ժո– ղովուրդների բարեկամության մասին։ Վ․ իր վիպակներում պատկերել է Հայրենա– կան մեծ պատերազմի ժամանակ սովե– տական ժողովրդի խիզախությունն ու հե– րոսությունը («Ծիածան», 1942, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1943, հայ․ հրտ․ 1950), առաջադրել է սոցիալիստ, բարոյականու– թյան խնդիրներ («Պարզապես սեր», 1944, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1946, և «Երբ լույսը վառվի», 1946), գովերգել է լեհ կոմունիստ– ների սխրանքները («ճակատագրական պայքարում», 1958)։ Վ–ի ստեղծագործու– թյանը հատուկ են կրքոտ հրապարակա– խոսայնությունը, սուր կոնֆլիկտայնու–