Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 12.djvu/188

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված է

ՈԻԿ(բ)Կ կազմի մոտավորապես կեսը եղել է ռազմաճակատում, մասնակցել՝ գերմանաֆաշիստ․ օկուպանտների ջախջախմանը։ ՈւԿ(բ)Կ ուշադրության կենտրոնում է եղել ճակատամերձ շրջաններից էվակուացված արդ․ ձեռնարկությունների գործարկումն ու ՄՍՀՄ արմ․ շրջաններից տարահանված ավելի քան 1 մլն մարդու (այդ թվում մոտ 200 հզ․ երեխա) տեղավորման կազմակերպումը։ Ետպատերազմյան տարիներին Ու–ի կոմկուսը գլխավորել է աշխատավորների պայքարը հանրապետության ժող․ տնտեսության զարգացման հնգամյա պլանների իրականացման համար։
Մինչև 1986-ը տեղի է ունեցել Ու–ի կոմկուսի 21 համագումար։ Ու–ի կոմկուսի 20667 սկզբնական կուսակցական կազմակերպություններում առկա էր 613934 կուսանդամ և 17915 թեկնածու (1985-ի հունվար)։
Ու–ի կոմկուսի ԿԿ առաջին քարտուղարն է Ի․ Բ․ Ուսմանխոջաևը (1983-ից)։
VII․ Ուզբեկստանի լենինյան կոմունիստական երիտասարդական միությունը
Ու–ի ԼԿԵՄ–ը ՀամԼԿԵՄ բաղկացուցիչ մասն է։ Աշխատավոր երիտասարդության առաջին հեղ․ կազմակերպություններն ստեղծվել են 1917–18-ին՝ բոլշևիկների նախաձեռնությամբ։ 1920-ի հունվարին Տաշքենդում կայացած Թուրքեստանի կոմերիտական կազմակերպությունների I համագումարը ստեղծել է Թուրքեստանի կոմունիստական երիտասարդական միությունը։ Ուզբ․ ԱՍՏ ստեղծման (1924) կապակցությամբ 1925-ի ապրիլին Սամարղանդում կայացել է Ու–ի կոմունիստական երիտասարդության I համագումարը, որում ստեղծվել է Ու–ի ԼԿԵՄ–ը։ Ու–ի ԼԿԵՄ–ը ունի 3314947 անդամ (27329 սկզբնական կոմերիտական կազմակերպություն, 1985–ի հունվար)։ 1975-ին Ու–ի ԼԿԵՄ–ը պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով:
VIII․ Արհմիությունները
Ու–ի արհմիությունները ՍՍՀՄ արհմիությունների բաղկացուցիչ մասն են։ Առաջին արհմիությունները կազմավորվել են 1905–07-ի հեղափոխության շրջանում։ Հեղափոխության պարտությունից հետո նրանք ջախջախվել են և վերականգնվել միայն 1917-ի Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո։ Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունից (1917) հետո սկսվել է արհմիութենական կազմակերպությունների մասսայական ստեղծումը։ 1925-ի մարտին Տաշքենդում կայացած Ու–ի արհմիությունների I համագումարը միավորել է բոլոր արհմիութենական կազմակերպությունները։ Ու–ի արհմիություններն ունեն 6383626 անդամ, որոնք միավորված են 21 ճյուղային արհմիությունների 37411 սկզբնական արհմիութենական կազմակերպություններում (1985-ի հունվար)։
IX․ ժողովրդական տնտեսությունը
Ուզբ․ ՍՍՀ ինդուստրիալ–ագրարային հանրապետություն է։ Աշխատանքի ընդհանուր միութենական բաժանման մեջ գրավում է 1-ին տեղը բամբակի մանրաթելի, մետաքսի հումքի, կանեփի, բամբակահավաք մեքենաների, բամբակացան մեքենաների, բամբակազտիչ սարքավորումների, նախաթելի մեքենաների, 2-րդ տեղը՝ մանող մեքենաների, կարակուլի, 3-րդ տեղը՝ կամրջային էլեկտրական կռունկների, բամբակե գործվածքեղենի, բուսական յուղի, բրնձի, բանջարեղենի, 4-րդ տեղը՝ մետաքսե գործվածքեղենի արտադրությամբ։ 1985-ին արդյունաբերությունն ու շինարարությունը տվել են հասարակական համախառն արդյունքի մոտ 65%–ը, գյուղատնտեսությունը՝ 21,9%-ը։ Արտադրանքն առաքվում է միութենական բոլոր հանրապետությունները և արտասահմանյան ավելի քան 70 երկիր։ Ուզբ․ ՍՍՀ մատակարարում է գունավոր մետաղներ, ոսկի, բնական գազ, գորշ ածուխ, մարմար, մանող և նախաթելի մեքենաներ, կամրջային էլեկտրական կռունկներ, դիզելներ, էքսկավատորներ, ինքնաթիռներ, բամբակահավաք մեքենաներ, մխոցներ, կաբել, բամբակե մանրաթել, մետաքսի հումք, բուրդ, կարակուլ, գործվածքեղեն, բուսական յուղ, պահածոներ, բանջարեղեն, մրգեր, խաղող։
Ազգ․ եկամուտը 1970–82-ին ավելացել է 98%–ով, ավանդների թիվը դրամարկղում աճել է համարյա 2 անգամ։
Արդյունաբերությունը։ Արդ․ արտադր․ հիմնական ֆոնդերի բաշխումը (1982-ին, %-ներով) ըստ արդյունաբերության ճյուղերի եղել է․ էլեկտրաէներգետիկա՝ 18,7, վառելիքային արդյունաբերությունը՝ 9,7, սև մետալուրգիա՝ 0,7, քիմ․ և նավթաքիմ․՝ 15,3, մեքենաշինություն և մետաղամշակություն՝ 14,5, շինանյութերի արդյունաբերություն՝ 10,0, թեթև արդյունաբերություն՝ 12,3, սննդի արդյունաբերություն 6,0% հանրապետության հվ–ում և արլ–ում է կենտրոնացած հանքարդյունահանող արդյունաբերության մեծ մասը։ Նավթն ստացվում է Ֆերգանայի հովտից, Բուխարայի, Սուրխանդարյայի և Կաշկադարյայի մարգերից, վերամշակվում է Ֆերգանայում, Ալթըարիկում։ Գազի խոշոր հանքավայրերն են Գազլին, Ուչկըրը, Ուրտաբուլակը, Մուբարեկը, Շահպախտին։ Ածուխ է արդյունահանվում Անգրենի գորշ ածխի և Շարգունի քարածխի հանքերում։ էլեկտրաէներգիայի մոտ 83% –ը արտադրում են Սիրդարյայի (Հ400 Մվտ), Տաշքենդի (1920 Մվտ), Նավոիի (830 Մվտ), Անգրենի (612 Մվտ) և այլ ջէկերը։ Խոշոր հէկերն են Չիրչիկ–Բոզսու կասկադը (ավելի քան 1000 Մվտ), Ֆարհադի (128 Մվտ)։ Բեկաբադում գործում է սև մետալուրգիայի գործարան, Ալմալիկում՝ լեռնամետալուրգիական կոմբինատ, Չիրչիկում` դժվարահալ և հրակայուն մետաղների կոմբինատ, Մուրունթաուում՝ հանքահարստացուցիչ կոմբինատ։ Տաշքենդում արտադրվում են գյուղատնտ․ (տրակտորներ) և տեքստիլ արդյունաբերության համար մեքենաներ, էքսկավատորներ, ամբարձիչ–տրանսպորտայիէ սարքավորումներ, կոմպրեսորներ, գործիքներ, գազի ապարատուրա, կան ավիացիոն և ջերմաքարշանորոգման գործարաններ։ Անդիժանում արտադրվում են ոռոգման և ճանապարհաշինական մեքենաներ, մխոցներ, կեռաշերեփներ, ունիվերսալ բեռնիչներ, բամբակի ձեռնարկությունների համար սարքավորումներ, Կոկանդում՝ սարքավորումներ

Արդ․ արտադրանքի հիմնական տեսակների արտադրությունը

Վերնագրի տեքստ 1940 1960 1970 1981 1984
էլեկտրաէներգիա, մլրդ կվտ․ժ 0,5 5,9 18,3 35,4 44,6
Հանքային պարարտանյութեր, հզ․ տ 1,6 1121 4091 6800 7053
Տրակտորային կցասայլեր, հզ․ հատ - 6,4 38,5 38,1 38,0*
Տրակտորներ, հզ․ հատ - 8 21 24 26,1
Բամբակահավաք մեքենաներ, հզ․ հատ 5 հատ 3,2 5,9 9,6 10,1
Նախաթելի մեքենաներ, հատ - 786 457 214 159*
էքսկավատորներ, հատ - 700 1025 1479 1445
Կոմպրեսորներ, հատ - 696 2448 7443 8865*
Կամրջային կռունկներ էլեկտրական, հատ - 670 871 1386 1401*
Զրահապատ կաբել, հզ․ կմ - 6 14 20 19*
Սառնարաններ կենցաղային, հզ․ հատ - 6,5 57,2 90,7 102*
Հավաքովի երկաթբետոնե կոնստրուկցիաներ և դետալներ, հզ․ մ3 իրեր - 539 2871 5097 5700
Բամբակի մանրաթել, հզ․ տ 534 1064 1384 1793 1404,5
Մետաքսի հումք, տ 693 856 1172 1183 1864*
Բամբակե գործվածքեղեն, մլն գծամետր 107 235 210 233 277*
Մետաքսե գործվածքեղեն, մլն գծամետր 5 24 50 123 135,9
Գուլպաներ, մլն զույգ 8,6 17,0 30,1 48,4 49,3*
Տրիկոտաժ, մլն հատ 3,5 11,4 32,4 52,1 56,4
Կաշվե կոշիկներ, մլն զույգ 3,8 11,5 18,4 31,1 34,0
Միս, հզ․ տ 27 97 94 188 385,1*
Պահածոներ, մլն պայմանական տուփ 39 178 334 729 802
  • 1982