Առանձնացվում են նաև իներցիոն կամ ազատ հոսանքներ։ Շփումային հոսանք– ներից ամենակարևորները քամիներից առաջացած դրեյֆային հոսանքներն են։ Ըստ հոսանքների դիրքի ու դասավորու– թյան տարբերում են մակերևութային, ենթամակերևութային (մերձմակերևութա– յին), միջանկյալ, խորքային և մերձհատա– կային հոսանքներ, ըստ ֆիզիկա–քիմ․ առանձնահատկությունների՝ տաք, սառը, աղի և անուշահամ հոսանքներ։ Ըստ փո– փոխվելիության լինում են մշտական (կա– յուն), ժամանակավոր և պարբերական (մակընթացա–տեղատվային ծագման) հո– սանքներ։ Օ․ հ․ կազմում են անտիցիկ– լոնային հոսանքների փակ համակարգ։ Հս․ կիսագնդում դրանք շարժվում են ժամսլաքի, Հվ․ կիսագնդում՝ դրա հակա– ռակ ուղղությամբ (տես Կորիոչիսի ուժ)։ Ատլանտյան և Խաղաղ օվկիանոսներում հիմնական հոսանքներն ընդհանուր գծե– րով միմյանց նման են։ Հնդկական օվ– կիանոսի հոսանքների վրա զգալի ազդե– ցություն ունեն մուսսոնները։ Ամենախոշոր Օ․ հ․ են Գոչֆստրիմը, Հյուսիս–Ատւանտ– յան հոսանքը, Անտի լյան, Պորտուգալա– կան, Կանարյան, Բրազիլական, Բենգել– յան հոսանքները (Ատլանտյան օվկիանո– սում), Կուրոսիո, Հս․ Խաղաղ օվկիանոս– յան, Կալիֆոռնիական, Արլ–Ավստրալա– կան հոսանքները (Խաղաղ օվկիանոսում)։ Մշտական Օ․ հ–ի մեջ լավ արտահայտ– ված են նաև Հս․ պասսատային, Հվ․ պասսատային (տես Պասսաւոներ) և Արմ․ քամիների հոսանքները։ Օ․ հ․ մեծ նշանակություն ունեն օվ– կիանոսի ջրապտույտի, ինչպես նաև օվ– կիանոս–մթնոլորտ–ցամաք տարրերի միջև էներգիայի փոխանցման ու կերպափոխ– ման պրոցեսներում։ Գրկ․ Саркисян А․ С․, Численный ана– лиз и прогноз морских течений, Л․, 1977․
ՕՎՉԻՆՆԻԿՈՎ Միխայիլ Ֆեոդորովիչ (ծն․ 27․12․1913, սաաՆիցա Սուիսոելի, այժմ՝ Փարիզ, Չեսաբինսկի մարզում), ռուս սո– վետական գրող, դրամատուրգ։ 1937-ին զինվորական ծառայությունն ավարտելուց հետո բնակություն է հաստատել Հայաս– տանում; Ավարտել է (1959) Մոսկվայի Մ․ Դորկու անվ․ գրկ–յան ինստ–ի գրական բարձրագույն դասընթացները։ Երևանի Կ․ Ստանիսլավսկու անվ․ ռուս, դրամա– տիկ․ թատրոնում ներկայացվել են Օ–ի մի շարք պիեսներ, այդ թվում՝ «Շրջա– դարձեր [1956, հրտ․ 1957, ներկայացվել է նաե Մոսկվայում՝ հայ գրկ–յան և ար– վեստի տասնօրյակին (1956)]՝ ետպատե– րազմյան հայ գյուղի, և «Փարիզի աղջա– մուղջում»^ (1965, համահեղինակ՝ Լ․ Վա– ղարշյան)՝ ֆրանս․ Դիմադրության շարժ– ման հերոս, բանաստեղծ Մ․ Մանուշյա– նի մասին։ 1950-ին Դ․ Աունդուկյանի անվ․ ակադեմ․ թատրոնում բեմադրվել է նրա «Խիզախում»-ը (ներկայացումը արժանացեւ է ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակի, 1952)։ «Տարա– գիրները» (1955) պիեսում պատկերված են Ա․ Դրիբոյեդովի կյանքի վերջին տա– րիները։ «Հայֆիլմ»-ը Օ–ի սցենարներով նկարահանել է «Ակն ընդ ական» (1941), «Ինչու է աղմկում գետը» (1958), «Տաս– ներկու արբանյակներ» (1960), «Դժվար անցում» (1962, հրտ․ 1962), «Կրակոց սահմանի վրա» (1972) կինոնկարները։ Օ․ հեղինակ է նաև «Մի՞թե վերջին պոե– տըն եմ ես․․․» կինովիպակի (Վ․ Տերյանի մասին)։ Օ–ի ակնարկներում ու պատմ– վածքներում նույնպես առաջնայինը հայկ․ թեմաներն են («Պատահական հանդիպում– ներ», 1959, «Այնտեղ, կապույտ լեռներից անդին», 1983, ժող–ներ)։
ՕՎՉՅԱՆ Բենիամին Հովհաննեսի (ծն․ 28․9․1918, գ․ Ախլաթյան, ՀՍՍՀ Սիսիանի շրջան), հայ սովետական դերասան։ Ադրբ․ ՄՍՀ ժող․ արտիստ (1972)։ 1939-ին ավարտել է Բաքվի Ախունդովի անվ․ թա– տեր․ ուսումնարանը։ 1935-ից՝ Բաքվի հայկ․, 1947-ից՝ Ստեփանակերտի Դոր– կու անվ․ հայկ․ թատրոնների դերասան։ Խաղում է հերոսադրամատիկ․, ինչպես և բնութագրական դերեր՝ Միքայել (Սուն– դուկյանի «էլի մեկ զոհ»), Ռուստամ (Շիր– վանզադեի «Նամուս»), խմբապետ Վռամ (Դուլակյանի «Արշալույսին»)․ Դևորգ (Բորյանի «Նույն հարկի տակ»), Նեզնա– մով (Ա․ Օստրովսկու «Անմեղ մեղավոր– ներ»), Վասկա Պեպել (Դորկու «Հատա– կում»), Կաջար (Վուրղունի «Վացիֆ»), Լեոնտես (Շեքսպիրի «Ձմեռային հե– քիաթ») ևն։ Ր․ Հովակիմ յան ՕՏԱՆ–ШРЦ (Autant-Lara) Կլոդ (ծն․ 1903), ֆրանսիացի կինոռեժիսոր։ Կինո– յում հանդես է եկել 1919-ից։ Համր կինոյի շրջանում ստեղծել է «Կրակ» (1925, ըստ Զ․ Լոնդոնի) ֆիլմը, որը առաջին լայն– էկրան կինոժապավեններից է։ Միջազգա– յին ճանաչման է հասել նրա «Մարմին առած սատանան» (1947, ըստ Ռ․ Ռադի– գեի վեպի)՝ նվիրված երիտասարդության և պատերազմի պրոբլեմներին։ Երիտա– սարդության թեման են շոշափում նաև «Կանաչող հացահատիկ» (1954, ըստ Դ․ Կոլետի վեպի) քնարական, «Բարի աստվածն՝ առանց խոստովանանքի» (1953), «Սան Ֆրանցիսկոյի ռեգատաները» (I960) կինոնկարները։ Այլ ֆիլմերից են՝ «Կարմիր հյուրանոցը» (1951), «Փարիզի վրայով» (1956) նշանավոր կինոժապա– վենը, «Քաղցր կարտոֆիլ» (1969)։ 0․-Լ–ի լավագույն էկրանավորումներից են՝ «Կար– միրն ու սևը» (1954, ըստ Ստենդալի), «Խա– ղամոլը» (1959, ըստ Դոստոևսկու) ևն։
ՕՏԱՐԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, տվյալ լեզվի նոր– լքային խորթ փոխառյալ երևույթներ (ար– տահայտություններ, բառեր, արտասա– նության եղանակներ)։ Օ․ են դիտվում այն փոխառությունները, որոնք շեղում– ներ են ընդունված լեզվական կանոնա– կան մակարդակից։ Նկատի ունենալով О-ների «աղբյուրը», կարող են լինել հունաբանություն, լատի– նաբանություն, արաբաբանություն, ռուսա– բանություն, ֆրանսաբանություն, թուր– քաբանություն ևն։
ՕՏԱՐԵՐԿՐԱՑԻՆԵՐ, օտարերկրյա քաղաքացիներ, անձինք, որոնք գտնվում են տվյալ պետության տերիտո– րիայում, սակայն ունեն այլ երկրի քա– ղաքացիությունը հաստատող ապացույց– ներ։ Օ–ի նկատմամբ կարող է տարածվել ազգ․ ռեժիմը (երբ նրանք օգտվում են նույն իրավունքներից, ինչ պետության քա– ղաքացիները), ամենամեծ առավելություն– ների ռեժիմը (երբ բոլոր Օ–ին, առանց խտրականության, տրվում են հավասար իրավունքներ) կամ հատուկ ռեժիմը (երբ նրանք օգտվում են միայն որոշակիորեն սահմանված իրավունքներից)։ ՍՍՀՄ–ում Օ–ի իրավական ռեժիմը կարգավորող հիմնական ակտերն են՝ ՍՍՀՄ սահմանա– դրությունը (հոդվածներ 37,38), ՍՍՀՄ–ում օտարերկրացիների իրավական դրության մասին 1981-ի հունիսի 24–ի օրենքը, ինչ– պես նաև ՍՍՀՄ–ի կնքած միջազգային համաձայնագրերը։ ՍՍՀՄ–ում Օ–ի նկատմամբ տարածվում է ազգ․ ռեժիմը (եթե սահմանադրությամբ կամ օրենքով այլ բան չի նախատեսված)։ Օ–ի նկատմամբ կարող են սահմանվել պատասխան սահմանափակումներ, եթե նրանց երկրներում սահմանափակումներ են սահմանված ՍՍՀՄ քաղաքացիների նկատմամբ։
ՕՏԱՐԵՐԿՐՅԱ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԻՆՏԵՐՎԵՆ– ՑԻԱ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԿՌԻՎՆԵՐ
ԱՆԴՐԿՈՎԿԱՍՈՒՄ 1918-21, նախաձեռ– նել են օտարերկրյա իմպերիալիստները՝ նպատակ ունենալով Անդրկովկասը վե– րածել հակահեղափոխության հենակետի ընդդեմ Սովետական Ռուսաստանի։ Հոկ– տեմբերյան հեղափոխությունից հետո Ան– դըրկովԱասում սովետական իշխանու– թյուն հաստատվեց միայն Բաքվում և Ադրբեջանի մի մասում։ Թիֆլիսում 1917-ի նոյեմբ․ 15(28)-ին ստեղծվեց բուրժուա– ազգայնական կառավարություն՝ Անդր– կովկասյան կոմիսարիատը, կազմված վրաց մենշևիկներից, դաշնակցականնե– րից և մուսավաթականներից։ 1918-ի փետր․ 12-ին Թուրքիան զինված ինտեր– վենցիա սկսեց Անդրկովկասում (որը Սո– վետական Ռուսաստանի վրա գերմ․ ընդ– հանուր հարձակման ստրատեգիական պլանի մի մասն էր), թուրք զորքերը մար– տի 12-ին գրավեցին էրզրումը, ապրիլի 15-ին՝ Բաթումը, մայիսի 15-ին՝ Ալեքսան– դրապոլը՝ սպառնալիք ստեղծելով Թիֆ– լիսի և Երևանի համար։ Թուրք, հարձա– կումը ուղեկցվում էր կողոպուտով և հայ բնակչության զանգվածային բնաջընջ– մամբ։ Չնայած համաժող․ դիմադրությանը (տես Սարդարապատի ճակատամարտ 1918, Ղարաքիչիսայի ճակատամարտ 1918), ինտերվենտներին կանգնեցնել ան– հնար էր։ Թուրք, ներխուժումն արագացրեց ապրիլի 22-ին ստեղծված «անկախ» Ան– դըրկովկասյան Ֆեդերացիայի կազմալու– ծումը։ Կազմավորվեցին բուրժ․ երեք հան– րապետություններ․ Վրաստան (մայիսի 26), Ադրբեջան (մայիսի 27) և Հայաստան (մայիսի 28)։ Դեռևս մայիսի 15-ին վրաց մենշևիկները դիմեցին Դերմանիայի օգ– նությանը, և գերմ․ զորքերը մտան Վրաս– տան։ Հունիսի 4-ին Վրաստանը և Հայաս– տանը Թուրքիայի հետ կնքեցին պայմա– նագիր (տես Բաթումի պայմանագիր 1918), որով Թուրքիային անցան զգալի տարածքներ Անդրկովկասից; Մուսավա– թականները դաշինք կնքեցին թուրքերի հետ, որոնք գրավեցին Դյանջան և ար– շավանքի պատրաստվեցին դեպի Բաքու, որտեղ իշխանությունը Բաքվի կոմունայի (1918) ձեռքին էր։ 1918-ի հունիսին Նու– րի փաշայի թուրք, զորքերը և մուսավա– թական ջոկատները հարձակվեցին Բաք– վի վրա։ Կովկասյան կարմիր բանակի 1-ին
