նավթաքիմ․ և սննդի արդյունաբերությու– նը։ Ունի մանկավարժ, ինստ․, տեխնի– կումներ, դրամատիկական թատրոն, հայ– րենագիտական թանգարան։ Հիմնադրվել է որպես ամրոց, 1735-ին։ Պարգեաարվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքա– նշանով (1971)։
ՕՐՏԵԳԱ (Ortega), Օրաեգա Սա– ա վ և դ ր ա (Ortega Saavedra) Դանիել (ծն․ 1945), Նիկարագուայի պետ․ և հա– սարակական գործիչ։ 1964-ին մտել է Ազգ․ ազատագրության սանդինակաէ ճա– կատի (ԱԱՄՃ․) շարքերը։ Մանագոայի կենտրոնաամերիկյան համալսարս նում ուսումնասիրել է իրավունք։ 1970–՝4-ին գտնվել է ազատազրկության մեջ։ 1975-ից՝ ԱԱՄՃ–ի Ազգ․ ղեկավարության անդամ։ Նիկարագուայում հեղափոխության ւաղ– թանակից (1979-ի հուլիսի 19) հետո ւ/տել է Ազգ․ վերածննդի կառավարության ղեկա– վար խորհրդի կազմի մեջ, իսկ 1{81-ի մարտին նշանակվել այդ խորհրդի Էոոր– դինատոր։ Ունի բարձրագույն զինվւրա– կան կոչում՝ հեղափոխության կոք ան– դանտե։ 1984-ի նոյեմբ․ 4-ին ընտրլել է պրեզիդենտ։ Օ․ հանդես է գալիս միջազ– գային ասպարեզում Նիկարագուայի դիր– քերի ամրապնդման օգտին, դատապար– տում ԱՄՆ–ի ագրեսիվ արտաքին քաղա– քականությունը։ Բազմիցս այցելել Է ԱԱՀՄ։
ՕՐՓԵՈՍ, տես Որփեոս։
ՕՐՓԷՈՍԱԿԱՆՈհԹՏՈՒՆ, n ր փ և П И Ш- կան ու թյուն, մ․ թ․ щ․ VIII–VII դդ․ առաջացած կրոն, հոսանք Աատիկա ում։ Անվանվել է ի պատիվ առասպելական Ռրփեոսի։ Օ․ օգտագործել է Դեմետրեի ու Դիոնիսոսի՝ երկրագործության հմայու– թյան հետ սերտորեն կապված պաշտա– մունքները, որը հիմք է տալիս այն հա– մարել գյուղացիության գաղափարախո– սություն։ Օ–ի ղեկավարները՝ մարգարե– ներն ու բժշկողները, քարոզել են քավու– թյան և անդրշիրիմյան հատուցման գա– ղափարներ, պաշտպանել ճգնակեցու– թյունը, հոգին համարել են բարի նախա– սկիզբ» իսկ մարմինը՝ չար կամ հ ւգու «զնդան»։ Օ–ին է վերագրվում հոգու վե– րաբնակության մասին ուսմունքը։ Օ–ի գաղափարներն ընդունեցին պյութագո– րասականները, մասամբ՝ Պլատոնը, հե– տագայում՝ քրիստոնեությունը։ Մ․ թ․ ա․ V դ․ Օ․ վերասերվեց միստիկական սաշ– տամունքների։ ՕՐՖ (Orff) Կարլ (ծն․ 10․7․1895, Մրւն– խեն), գերմանացի կոմպոզիտոր, մանկա– վարժ, թատեր․ գործիչ և դրամատւ ւրգ (ԴՖՀ)։ Օ․ երաժշտ․ թատրոնի համար գրել է ավելի քան 15 երկ։ Առաջին մ՛եծ հաջողությունը «Կարմինա Բուրանա» p եմ․ կանտատն է (բեմ․ 1937)։ Լայն ճանաչւ ան է արժանացել դրամայի, երգեցողությ սն, դեկլամացիայի, խորեոգրաֆիայի, մնջա– խաղի տարրեր միավորող խոշոր կտււվի բեմ․ երկերով։ Օ–ի ստեղծագործութ ան մեջ նորովի են մեկնաբանվել Մոֆոկլաի («Անտիգոնե», 1947–48, «էդիպ արքսս», 1957–58), Շեքսպիրի («Ամառային գիշեր– վա երազը», 1962), էսքիլեսի («Պրոմե– թես», 1963–67) պիեսները կամ վերա– մշակվել հեքիաթների սյուժեները Հ«Լու– սինը», 1937–38, «Խելոքը», 1941 – 42, «Խորամանկները», 1945–52)։ Օ․ մշակել է երեխաների երաժշտ․ դաստիարակու– թյան համակարգ, որը հիմնված է նրանց ստեղծագործական ունակությունները զարգացնելու և կոլեկտիվ վոկւպ–գործի– քային իմպրովիզացիաների վրա։ Կազմել է ուս․ պիեսների ժողովածու (հհ․ 1–5, 1951–55)։ 1962-ին Զալցբուրգում բացվել է «Օրֆի ինստիտուտ» («Մոցարտեում» երաժշտության և թատրոնի բարձրագույն դպրոցի բաժին), որտեղ աշխատանք է տարվում երեխաների հետ և իրականաց– վում միշագգային մասշտաբով մանկա– վարժական կադրերի պատրաստում։ Օ–ի համակարգը տարածում է գտել շատ եր– կըրներում, մասամբ նաև ՍՍՀՄ–ում։ Բա– վարիայի արվեստի ակադեմիայի (1950), «Սանտա Չեչիլիա» ակադեմիայի (Հռոմ, 1957) անդամ։ ԴԴՀ–ի Ազգ․ մրցանակ (1949)։ Գրկ․ Леонтьева О․, Карл Орф, М․, 1964․
ՕՈՒԵՆ (Owen) Ռոբերտ (1771 – 1858), անգլիացի ուտոպիստ սոցիալիստ։ Իր սոցիալ–ուտոպիական աշխարհայացքը Օ․ ձգտել է հիմնավորել XVII –XVIII դարերի մատերիալիստական փիլիսոփայության միշոցով։ Սկզբնական շրջանում սոցիալ․ միջավայրի փոփոխման և նոր հասարակության կառուցման ուղին Օ․ համարում էր մարդկանց դաստիարակումը («Նոր տեսակետ հասարակության վերաբերյալ, կամ Փորձեր բնավորության ձևավորման մասին», 1812–13)։ Նրա կարծիքով, «մեքենաների կախարդական ուժը», որը գոյություն ունեցող կարգերի պայմաններում ուղղված է ընդդեմ աշխատավորների, կարող է ապահովել նյութական բարիքների առատություն՝ դրանով իսկ անհիմն դարձնելով մասնավոր սեփականությունը և կուտակումը։ Օ․ Նյու Լանարկում փորձել է ստեղծել «իդեալական արդ․ համայնք», որը, նրա համոզմամբ, կդառնար աշխատանքի արտադրողականության և բանվորների բարեկեցության աճի հիմքը։ Հենվելով իր գործունեության որոշ ռեալ արդյունքների վրա, 1817-ին առաջարկել է գործազուրկների համար ստեղծել «ընդհանրության և համագործակցության բնակավայրեր», որտեղ չկան մասնավոր սեփականություն, դասակարգեր, շահագործում, հակադրություն մտավոր և ֆիզ․ աշխատանքի, քաղաքի և գյուղի միջև ևն։ Ընդհանուր սեփականության, իրավահավասարության, կոլեկտիվ աշխատանքի վրա հիմնված կոմունաների ստեղծման գաղափարը դարձավ Օ–ի սոցիալիստ, ուսմունքի ելակետը (տես Ուտոպիական սոցիալիզմ)։ Նրա ստեղծած փորձնական կոմունիստ, գաղութները ԱՄՆ–ում («Նոր Հարմոնիա», 1825–28-ին) և Մեծ Բրիտանիայում («Հարմոնիհոլ», 1839–45-ին) անհաջողության մատնվեցին։ Թողնելով Նյու Լանարկը, Օ․ լիովին նվիրվեց պրոպագանդիստական գործունեության։ Ծագելով պրոլելետարիատի և բուրժուազիայի միջև պայքարի վաղ փուլում, Օ–ի և նրա հետևորդների՝ օուենականների, սոցիալիստ, ուսմունքը զգալիորեն նպաստեց անգլ․ բանվոր դասակարգի լուսավորմանը, որոշակիորեն խթանեց Մեծ Բրիտանիայում արհմիութենական և կոոպերատիվ շարժումը։ Պատմ․ իրադրության փոփոխման, պրոլետարիատի դասակարգային ինքնագիտակցության աճմանը զուգընթաց օուենականությունը վերաճեց աղանդի, որը ձգտում էր բանվորներին շեղել դասակարգային պայքարից։ Օ–ի փիլ․ (առավելապես մեխանիստական մատերիալիստական), տնտեսագիտ․, բարոյագիտ․ և մանկավարժ, հայացքները, թեեւ ընդհանուր առմամբ խարսխված էին պատմության իդեալիստական ըմբռնման վրա և արտահայտում էին մանր բուրժ․ տրամադրություններ ու միտումներ, այնուամենայնիվ նպատակամղված էին սոցիալիստ, հասարակության տեսական հիմնավորմանը։ Նա ուտոպիստ սոցիալիստներից առաջինն է ձգտել իր գաղափարները կենսագործել բանվորների մասնակցությամբ։ Ֆ․ էնգելսո վկայությամբ, «բանվոր դասակարգի ճգտին տեղի ունեցած բոլոր հասարակական շարժումները, և նրանց բոլոր իրական նվաճումներն Անգլիայում Օուենհ անվան հետ են կապված» («Անտի Դյուրինդ», 1967, էջ 354)։ Երկ․ The Life of R․ Owen Written by Him– self, v․ 1, pt i–2, L․, 1857–58; Избр․ соч․, т․ 1–2, М․–Л․, 1950․ Մարքս Կ․, Կապիտալ,I հ․ 1, Ե․, 1954։ Մարքս Կ․ և Էնգելս Ֆ․, Սուրբ ընտանիք կամ քննադատական քննադատու– թյան քննադատություն, Ե․, 1967։ Էնգելս Ֆ․, Բանվոր դասակարգի դրությունն Անգ– լիայում, Ե․, 1934։ Մարքս Կ․ եէնգելս Ֆ․, Ընտ․ երկ․, հ․ 1–3, Ե․, 1972–7В (ըստ ան– վանացանկի)։ Լենին Վ․ Ի․, Երկ․ լիակտ․ ժող․, հ․ 2, 4, 6, 29, 45 (ըստ անվանացանկի)։ Պլեխանով Գ․ Վ․, 19-րդ դարի՝ ուտոպիա– կան սոցիալիզմը, Փիլ․ ընտ․ երկ․|, հ․ 3, Ե․, 1964։ Саркисян С․ А․, ВеЬгакий со– циалист-утопист Роберт Оуэн, Е․, 1974; Mor– ton A․ L․, The Life and Ideas or R․ Owen, L․, 1962․ վ․ է^ոսէանյան ОФПИГ, Ֆ ու մ, Ափ ու մ, գյուվ Արեմըտ– յան Հայաստանում, Դիարբեքիրի վիլա– յեթի Լըջեի (Իլիջայի) գավառոււք։ XIX դ․ վերջին –XX դ․ սկզբին գավաու ամենա– մեծ հայաբնակ գյուղն էր (120 տուն)։ Գյուղում կար երկու եկեղեցի (Մ․ Կիրա– կոս, Մ․ Հակոբ)։ Օ․ ավերվել է և ամայա– ցել 1915-ին, Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Փրկված սակավաթիվ հայերն ապաստանել են տարբեր երկրներում։ Գ․ Հադաւրսն
ՕՔԼԵՆԴ (Auckland), քաղաք 1ւ նավա– հանգիստ Նոր Զելանդիայում, Հյուսի– սային կղզում։ 815 հզ․ բն․ (19 54)։ Ունի միջազգային օդանավակայան, ւրկաթու– ղային կայարան։ Օ․ տալիս է երկրի արդ․ արտադրանքի մոտ 1/3-ը։
