+С02=ВаС03) կամ կոմպլեքս միացու– թյուններ (Mg0+Al203=Mg[Al204])։ Ամֆոաեր О․, թթուների կամ թթվա– յին Օ–ի հեա փոխազդելիս ի հայա եէ բե– րում հիմնային, հիմքերի կամ հիմնային Օ–ի հեա՝ թթվային հատկություններ։ Օ․ ստացվում են թթվածնի հետ ա։ան– ձին տարրերի կամ միացությունների փոխազդեցությամբ․ 2Mg+02 = 2Mg0, 2FeAlS+502 = Fe2D3+ + A1203+2S02, աղերի (կարբոնատներ, նիտրատներ) կամ հիդրօքսիդների ջերմային քայքայմամբ․ ВаСОз=BaO+CO 2 ,Cu(OH) 2=CuO+н 2о, Օ–ի հետ տարրերի փոխազդեցությամբ․ 10 A1+3Nb2Os = 5 A1203+6Nb, մետաղների անոդային օքսիդացմամւ են եղանակներով։ XIX դ․ հայկ․ քիմ․ գրակա– նության մեջ Օ․ անվանել են թ թ վ ակ– ներ։ Հ, Այվա սան ՕՔ ՍԻ ԹԹՈՒՆ ԷՐ, օքսիկարբո I UI- թ թ ու ն և ր, օրգ․ միացություններ, որոնք մոլեկուլում պարունակում են մեկ կամ մի քանի կարբօքսիլ (–COOH) և հիդրօքսիլ (–ОН) խմբեր, օրինակ, օք– սիքացախաթթու (գլիկոնաթթու) НОСН2 COOH, a-օքսիպրոպիոնաթթու (կարնա– թթու) CH3CH(OH)COOH են։ Օ․ տարբե– րում են ըստ –СООН խմբերի թվի՝ հիմ– նայնության և –ОН խմբերի ընդհանուր թվի՝ ատոմայնության։ Կախված նշված խմբերի փոխադարձ տեղադրությունից՝ տարբերում են a-, |3-, у-, Ց– Օ․։ Իփստ ռեակցիոնունակ միացություններ են։ |Տա– քացնեւիս հեշտությամբ անջատում են ջուր, առաջացնելու] a-0-ից՝ լակաիդ– նեբ, у և ՜Տ–Օ–ից՝ լակտոններ են։ 0․ ստացվում էն գլիկոլների օքսիդացմամբ, օքսինիտրիլների օճէսռացմամբ են ալա– նակներով։ 0․ և նրանց ածանցյալները պարունակ– վում են բուս, և կենդան, օրգանիզմներում (կաթնաթթու, կիտրոնաթթու, գինեթթու– ներ են)*․ Աարն․ւր ենւ 0-Օ£սիբե1ւզոյաթթվի (սաչիցիւաթթվի) ածանցյալները, որոնք օգտագործվում են որպես դեղորայքներ և ազոներկերի արտադրությունում։
ՕՔՍԻԼԻՔՎԻՏ (< լատ․ Oxy[geniumh– թթվածին և liquid[us]– հեղուկ), պայթու– ցիկ նյութ, կազմված է հեղուկ թթվածնով հագեցած այրվող օրգ․ կլանիչներից (վ{այ– տածուխ, տորֆ, թեփ են)։ 0․ արգելված է օգտագործել ստորգետնյա հանքափոր– վածքներում։ ՍՍՀՄ–ում Օ–ները լայնուեն կիրառվել են 30-ական թթ․ սկզբին՝ Դն ւպ– րահէկի շինարարությունում, այժմ չեն օգտագործվում և Փոխարինված են պար– զագույն բաղադրությամբ ամոնիումաբո– րակային պայթուցիկ նյութերով։
ՕՔՍԻՏՈՑԻՆ (< հուն․ 6£i3c; – այստեղ՝ արագ և xoxog – ծննդաբերություն, ծը– նունդ), մարդու և ողնաշարավոր կենդա– նիների նյարդահորմոն։ Արտադրվոււ է ենթատեսաթմբի առաջային կորիզների նյարդագատիչ բջիջներից, անցնում ւի– պոֆիզ, ապա՝ արյան մեջ։ Խթանոււ է հարթ մկանների, հատկապես արգանդի, կաթնագեղձերի կծկումները՝ նպասոե– լով ծննդաբերությանը և կաթնարտադրու– թյանը։ Քիմ․ բնույթով պեպտիդ է, մաք ււր վիճակում անջատվել է կենսբ․ օբյե1 տ– ներից (1950), իսկ 1954-ին ստացվե] է արհեստական եղանակով (Վ․ Դյու Վինյո և աշխատակիցներ), որը սպիտակու– ցային կառուցվածք ունեցող կենսաբանո– րեն ակտիվ միացության աոաջին սինթե– զըն էր։
ՕՔՍՅՈՒձ, գյուղ ՀՍՍՀ Ամասիայի շրջա– նում, շրջկենտրոնից 23 կմ հս–արմ․։ Միա– վորված է Բալըխլիի կաթնաանասնապա– հական սովետական տնտեսության հետ։ Օքսյուզ Զբաղվում են անասնապահությամբ, կե– րային կուլտուրաների մշակությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց, ակումբ, գրադարան, բուժկայան։
ՕՔՍՖՈՐԴ (Oxford), քաղաք (վարչ․ օկ– րուգ) Մեծ Բրիտանիայում, Օքսֆորդշիր կոմսությունում, Թեմզա գետի ափին։ 113 հզ․ բն․ (1981)։ Տրանսպորտային կա– րեոր հանգույց է, առևտրական կենտրոն։ Զարգացած է մեքենաշինությունը, պո– լիգրաֆ․, էլեկտրատեխ․ արդյունաբերու– թյունը։ Օ․ որպես բնակավայր, հավանա– բար, առաջացել է VIII դ․։ Գրավոր աղ– բյուրներում առաջին անգամ հիշատակ– վում է մոտ 912-ին։ XII դ․ 2-րդ կեսին Օ–ում հիմնվել է համալսարան (տես Օքսֆորդի համաչսարան)։ 1541-ից անգլ․ եպիսկո– պոսի նստավայրն էր։ Օ․ պահպանել է միջնադարյան կանո– նավոր հատակագիծը։ ճարտ․ հուշարձան– ներից են՝ ուշ ռոմանական տաճարը (հիմն, շինարարությունը՝ XII դ․), ռոմանական ե․ գոթական եկեղեցիներ, Շելդոնի թատ– րոնի (1664–69, ճարւո․ Ք․ Ռեն), Ռեդկլի– ֆի գրադարանի (1737–49, ճարտ․ Ջ․ Գիբս) կլասիցիստական շենքերը, ուշ գոթական կոլեջներ՝ կլասիցիստական (ճարտ․ Ք․ Ռեն և ուրիշներ) և նեոգոթա– կան (ճարտ․ Ա․ Բաթերֆիլդ, Ա․ Ուոթեր– հաուս և ուրիշներ) հավելակառույցնե– րով։
ՕՔՍՖՈՐԴԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ, Մեծ Բրիտա– նիայի խոշորագույն և հնագույն համալ– սարաններից։ Հիմն, է XII դ․ 2-րդ կեսին (որոշ աղբյուրներում՝ XIII դ․ սկիզբ)։ XIII դ․ Օ․ հ․ ունեցել է հումանիտար, իրավունքի, աստվածաբանական, բժշկ․ ֆակուլտետներ։ Միջնադարում Օ․ հ–ում դասավանդել են Ռ․ Բեկոնը, Իոհան Դունս Սկոտը, Զ․ Ուիկլիֆը, Վերածնության դա– րաշրջանում՝ էրազմ Ռոտերդամցին, Թ․ Մորը, XVII դ․՝ Զ, Լոկը, Ա․ Սմիթը, Ռ․ Բոյլը, 1703-ից համալսարանի պրոֆե– սորն է եղել է․ Հալլեյը։ Օ․ հ–ի պատմականորեն ձևավորված հե– ղինակությունը, որպես հատուկ արտոն– յալ ազնվականական ուս․ հաստատու– թյուն, և ուսանողության ընտրության խիստ տարբերակված դասակարգային բնույթը ապահովում են ծառայության մեջ շրջանավարտների առաջ գնալը4 ընդ– հուպ մինչե բարձրագույն պետ պաշտոն– ները (շրջանավարտներից 22-ը դարձել են Մեծ Բրիտանիայի պրեմիեր մինիստր)։ 0․ հ․ ինքնավար հաստատություն է և վարչականորեն ենթարկվում է միայն պառլամենտին։ Օ․ հ․ ֆինանսավորվում է հիմնականում պետության միջոցներով և մասնավոր նվիրատվություններով, որոնք կազմում են ամբողջ բյուջեի ավելի քան 2/3-ը։ Ուսման վարձն աշխարհում ամե– նաբարձրներից է (ուս․ տարոււ՝ 850–900 ֆունտ ստեռլինգ)։ Համալսարանի կազ– մում կան տասնյակ կոլեջներ։ Ունի աստ– վածաբանական, իրավունքի, ;ւժշկ․, դա– սական գրականության, նոր և նորագույն պատմության, անգլ․ լեզվի և գրականու– թյան, միջնադարյան և ժամանակակից եվրոպ․ լեզուների ու գրականության, արևելագիտության, ֆիզիկամաթեմատի– կական գիտությունների, կենսաբանական 1ւ գյուղատնտ․ գիտություններ™, հոգեբա– նության, սոցիալական գիտությունների, մարդաբանության և աշխարհագրության, արվեստաբանության, երաժշտության ֆա– կուլտետներ, երկու տասնյակից ավելի ամբիոններ, մի շարք մասնագիտացված ԳՀԻ–ներ և լաբորատորիաներ՝! մաթեմա– տիկայի, բժշկ․ հետազոտությունների, արևելագիտության, մանկավարժության, փորձարարական հոգեբանության, տըն– տեսագիտական հետազոտությունների, գյուղատնտ․ և այլ ինստ–ներ, անօրգանա– կան քիմիայի, ֆիզիկական քիմիայի, Դ․ Պերինսի անվ․ քիմիական բյուրեղագի– տության և այլ լաբորատորիաներ, հաշ– վողական կենտրոն, Զ․ Ռեսկիյնի (Ռաս– կինի) անվ․ նկարչության և գեղեցիկ ար– վեստների դպրոց, մի քանի թանգարան– ներ, Բոդլիի համալսարանական խոշո– րագույն գրադարանը (հիմն, է 1602-ին)։ Դասախոսներից մոտ 20-ը Լոնդոնի թա– գավորական ընկերության անդամ են, որոնցից Դ– Քրոու ֆուտ–Հոջկինը նոբել– յան մրցանակի դաՓնեկիր է։ Ունի 12,2 հզ․ ուսանող (1979)։ ՕՔՐԱ (<հուն․ coxpa), բնական հանքային ներկանյութ։ Բաղկացած է կտվի հետ խառնված երկաթի հիդրօքսիդներից։ Տարբերում են բաց դեղին (Fe-ի Շարունա– կությունը՝ 12–25% ըստ Fe203-^, մի– ջին դեղնության (25–40%) և ոևկեդեղին (40–75%) Օ–ներ։ Կայուն է մթնոլորտի ազդեցությունների, թույլ թթուների, հիմ– քերի և լույսի նկատմամբ։ Օգտագործվում է բոլոր տեսակի ներկերի պատրաստման համար, ինչպես նաև խծուծման ու նա– խաներկման աշխատանքներում։
ՕՔՐՈՏԱՆՅ Դավիթ Գրիգորի (1874, Թիֆ– լիս–31․12․1943, Լենինգրադ), հայ սո– վետական նկարիչ, մանկավարժ 1893-ին ավարտել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը, 1909-ին՝ Պետերբուրգի Դեղսրվեստի ակադեմիային կից բարձրագույն գեղար– վեստական ուսումնարանը (Ի․ Ռեպինի և Պ․ Չիստյակովի արվեստանոցներ), 1903-ին՝ նույն ուսումնարանի մանկավար– ժական դասընթացները, 1904-ին՝ Հնա– գիտության ինստ–ը (զուգահեռաբար), մասնակցել Ն․ ՜ Մառի պեղումներին Անիում։ 1892-ից պատկերազարդումնե– րով աշխատակցել է Թիֆլիսի, Պետեր– բուրգի հայկ․, վրաց․ և ռուս, ամսագրե–
