ՖԱԴԱԲՈ№ՈՒԹՑՈհՆ, ֆագաթերա– պ ի ա, բժշկության մեջ, բակ–* տերիային վարակիչ որոշ հիվանդություն– ների (որովայնային տիֆ, դիզենտերիա, սալմոնելոզ են) բուժումն առանձնահա– տուկ բակւոերիա ֆազերով։ Քիմիաթերապևտիկ պատրաստուկների (անտիբիոտիկներ, սուլֆանիլամիդներ են) առավել բարձր արդյունավետությու– նը խիստ սահմանափակում է բակտե– րիաֆագերի բուժիչ նպատակով օգտա– գործումը։ *
ՖԱԳՈՏ (իտալ․ fagotto, բառացի՝ խուրձ, հանգույց, գերմ․ Fagott), փայտափող երաժշտ․ գործիքների բաս ներկայացու– ցիչը։ Ստեղծվել է XVI դ․ 20–30-ական թթ․, հնում գոյություն ունեցող բոմբարդայի և այլ բաս գործիքների կատարելագոր– ծումից։ Ֆ^ի փողաբերանը նեղ է, այդ պատճառով հնչյունները խուլ են, ռըն– գային՝ օժտված թավշյա հնչերանգով։ Ձայնածավալը՝ Bi–d2։ Նվագախմբերում մուտք է գործեւ XVIII դ․ կեսերից։ Սիմֆո– նիկ, փողպյին նվագախմբերում հանդես է գալիս որպես բաս գործիք, հաճախ նաե մենանվագում է։ Գոյություն են ունեցել ֆագոտինո (Փոքր Ֆ․, օկտավա բարձր հնչողությամբ), տենոր, ալտ Ֆ–ներ։ Կոնտ– րաֆագոտը չափերով Ֆ–ի մեծ տարատե– սակն է, հնչում է օկտավա ցածր, շարժու– նակ չէ, օգտագործվում է շատ թավ հըն– չյուններ ստանալու նպատակով։ Գ․ Արմեն յան
ՖԱԳՈՑԻՏՈ& (< հուն, фауод – խժռող, xi3to£– բջիջ), կենդանի բջիջների և ան– կենդան մասնիկների ակտիվ հափշտա– կումը և խժռումը միաբջիջ օրգանիզմնե– րով կամ բազմաբջիջ կենդանիների հա– տուկ բջիջներով՝ ֆագոցիտներով։ Ֆ–ի երևույթը բացահայտել է Ի․ Մեչնիկո– վը, որը և պարզել է նշված պրոցեսի դերը մարդու ու բարձրակարգ կենդանիների պաշտպանական, հատկապես բորբոքա– յին և իմունիտետի, ռեակցիաներում։ Ֆ․ մեծ դեր է կատարում վերքերի ապաքին– ման պրոցեսում։ Մասնիկներ կլանելու U մարսելու ընդունակությունն ընկած է պարզունակ օրգանիզմների սննդառու– թյան հիմքում։ էվոլյուցիայի ընթացքում այդ հատկությունն աստիճանաբար ան– ցել է սկզբում մարսողական, ապա շարակ– ցական հյուսվածքի առանձին մասնագի– տացված բջիջներին։ Մարդու և կաթնա– սունների ակտիվ ֆագոցիտներն են ար– յան նեյտրոֆիլները և ռեթիկուլա–էնդո– թելային համակարգի բշիշները, որոնք ընդունակ են վերածվելու ակտիվ մակրո– ֆագերի։ Նեյտրոֆիլները ֆագոցիտում են մանր (բակտերիաներ են), իսկ մակ– րոֆագերը՝ ավելի մեծ (մեռած բշիշներ, դրանց մահերը ևն) մասնիկներ։ Մակրո– ֆագերը կարող են կլանել նաև օրգանիզմ ներթափանցած ներկանյութերի և կոլոի– դային նյութերի բացասական լիցքավոր– ված մասնիկները։ Մանր կոլոիդային մասնիկների կլանումը կոչվում է ու լ տ– րաֆագոցիտոզ կամ կոլոիդոպեք– սիա։ Ֆ․ պահանջում է էներգիայի ծախս, այն կապված է բշշի թաղանթի և մեծ քա– նակությամբ հիդրոլիզային ֆերմենտներ պարունակիդ ներբջջային օրգանոիդնե– րի՝ լիցոսղմների ակտիվության հետ։
ՖԱԴԵԵՎ Ալեքսանդր Ալեքսանդրովիչ [24․12․1901, Կիմրի (այժմ՝ Կալինինի մարզում)–13․5․1956, Մոսկվա], ռուս սո– վետական գրող, հասարակական գործիչ։ ՍՄԿԿ անդամ 1918-ից։ 1908-ից ապրել է Հեռավոր Արևելքում։ վլադիվոստոկի Ա․ Ա․ Ֆադեև առևտր․ ուսումնարանում սովորելիս (1912–18) մտերմացել է բոլշևիկների հետ։ Մասնակցել է քաղաքացիական պատե– րազմին (1918–20) և Կրոնշտադտի հա– կահեղափոխ․ խռովության ճնշմանը։ Մո– վորել է Մոսկվայի լեռնային ակադեմիա– յում (1921–24)։ 1924–26-ին կուսակցա– կան աշխատանք է կատարել Կրասնոդա– րում և Դոնի Ռոստովում, ւ[երադառնա– լով Մոսկվա՝ իրեն նվիրել է գրական գոր– ծունեության։ 1923-ին հրապարակվել է Ֆ–ի «Հոսանքին հակառակ» պատմվածքը, 1924-ին՝ «Հեղեղ» վիպակը։ Հեղինակին լայն ճանաչում է բերել «Ջախջախում» (1927, հայ․ հրտ․ 1933, համանուն կինո– նկար, 1931) վեպը, որը պատկերում է քա– ղաքացիական պատերազմի դրվագներից մեկը Հեռավոր Արևելքում։ Քաղաքացիա– կան պատերազմին է նվիրված նաև «Վեր– շին ուդեհեն» (մաս 1–4, 1929–40, անա– վարտ, հայ․ հրտ․ 1936) վեպը։ Հայրենական մեծ պատերազմի (1941 – 1945) տարիներին Ֆ․ գրել է ժողովրդի հերոսական պայքարի մասին պատմող ակնարկներ, հոդվածներ, ստեղծել«Լենին– գրադը պաշարման օրերին» (1944) գիր– քը։ Նրա ստեղծագործության մեջ ավելի ու ավելի ուժեղացող հերոսական ռոման– տիկ երանգներն առանձին ուժով են հնչում «Երիտասարդ գվարդիա» (1945, 2 խմբ․ 1951, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1946, հայ․ հրտ․ 1947, համանուն կինոնկար, 1948) վեպում, որի հիմքում ընկած են Կրասնո– դոնի «Երիտասարդ գվարդիա» ընդհա– տակյա կոմերիտական կազմակերպու– թյան գործերը։ Վեպը ներբողում է սովե– տական ժողովրդի պայքարը գերմանա– ֆաշիստ․ զավթիչների դեմ։ Զարգացնելով ռուս գրկ–յան լավագույն ավանդույթները՝ Ֆ․ ստեղծել է երկեր, որոնք դարձել են սո– ցիալիստ․ ռեալիզմի գրկ–յան դասական նմուշներ։ «Երեսուն տարում» (1957) գիրքն ամփոփում է նրա գրական–քննադատա– կան ելույթները։ Ֆ–ի գործերը բեմակա– նացվել ու էկրանացվել են, թարգմանվել ՍՍՀՄ և այլ ժողովուրդների լեզուներով։ Հոգեկան դեպրեսիայի վիճակում Ֆ․ ինք* նասպան է եղել։ 1926–32-ին Ֆ․ եղել է Պրոլետ, գրողնե– րի ռուսաստանյան ասոցիացիայի ղեկա– վարներից, 1939-44 և 1954–56-ին՝ ՄՍՀՄ ԳՄ քարտուղար, 1946–54-ին՝ գլխ․ քար– տուղար և վարչության նախագահ։ 1950-ից՝ Խաղաղության համաշխարհային խորհրդի փոխնախագահ։ 1939–56-ին՝ ՍՄԿԿ Կենտկոմի անդամ, ՍՄԿԿ XX հա– մագոմարում (1956) ընտրվել է ՄՄԿԿ Կենս կոմի անդամության թեկնածու։ ՍՍՀՄ II–IV գումարումների Գերագույն սովեոի դեպուտատ։ Պարգևատրվել է Լենի սի 2 շքանշանով։ Երկ․ Собр․ соч․, т․ 1–7, М․, 1969–71; За тридц ать лет․ Избр․ статьи, речи и письма о литературе и искусстве, 2 изд․, М․, 1959; Մետէլիցա, Ե․, 1936։ Ինչպես զոհվեց Սերգեյ Լազո[i, Ե․, 1939; ԳրԼ․ Зелинский К․, А․ А․ Фадеев․ Критико-биографический очерк, М․, 1956; О з е р о в В․, Александр Фадеев․ Творческий путь, 3 изд․, доп․ и перераб․, М․, 1970; Б е- ляев Б․ Л․, Страницы жизни։ А․ Фадеев в 20-е и 30-е гг․, М․» 1980․ Գ․ Թւսթոսրսն ՖԱձ (< հուն․ <paaig – հայտնվել, ի հայս գալ) թերմոդինամիկա– յոււ1, տարասեռ համակարգի համասեռ մաս, որն իր ցանկացած կետում ունի նույն բաղպդրությունը, միանման թերմոդինա– միկական հատկություններ և մյուս մասե– րից (Ֆ–երից) սահմանազատված է բա– ժանման մակերևույթով։ Համասեռ հա– մակարգը կազմված է միայն մեկ, իսկ տարասեռը՝ առնվազն երկու Ֆ–ից։ Մա– քուր նյութը կարող է գտնվել տարբեր Ֆ–երի ձևով, օրինակ, ագրեգատային վի– ճակներ, պոլիմորֆ ձևափոխություններ (տեւ^ Պոչիմորֆիզմ) ևն։ Նյութի փոխար– կումդ մի Ֆ–ից մյուսը կոչվում է ֆազային անցում։ Ֆ․ կարող է պարունակել մի քանի քիմ․ միացություն։ Համակարգում Ֆ–երի թվի և առանձին բաղադրամասերի թվի կապ|ը որոշվում է ֆազերի կանոնով։ Ֆ11&Ա31*Ն ԱՆՑՈՒՄ, ֆազային փո– խարկ ու մ, նյութի անցումը մի ֆազից մյուսի՝ արտաքին պայմանների (ջերմաս– տիճանի, ճնշման, մագնիսական և Էլեկ– տրական դաշտերի ևն) փոփոխման դեպ– քում։ Ջերմաստիճանի, ճնշման կամ ֆի– զիկ․ որևէ այլ մեծության այն արժեքը, որի դեպքում կատարվում է Ֆ․ ա․, անվա– նում են անցման կետ։ Տարբերում են երկու սեռի Ֆ․ ա․։ Առաջին սեռի Ֆ․ ա–ման ժամա– նակ թռիչքաձև վւոՓոխվում են խտությու– նը և գրեթե բոլոր թերմոդինամիկական ֆունկցիաները, որի դեպքում անջատվում կամ կլանվում է ջերմության որոշակի քանակ։ Այդպիսի Ֆ․ ա–ման օրինակներ են գոլորշիացումը և հեղուկացումը, հա– լումը և պնդացումը, որոշ կառուցվածքա– յին անցումներ պինդ մարմիններում, Ֆ․ Ш․ մաքուր գերհաղորդիչներում ար– տաքին մագնիսական դաշտի ազդեցու– թյամբ ևն։ Առաջին սեռի Ֆ․ ա–մանը բնո– րոշ! է մետաստաբիլ հավասարակշռու– թյան տիրույթի գոյությունը։ Օրինակ, հե– ղուկի տաքացնելով, այն կարելի է առանց Ֆ․ ա–ման հասցնել եռման ջերմաստիճա– նից | բարձր ջերմաստիճանների։ Մեաա– ստաբիւ վիճակները տևում են բավակա– նաչափ երկար այն պատճառով, որ նոր ֆափւ առաջացումն սկսվում է այդ ֆազի սաղմերի առաջացումից։ Առաջացած փոքր սաղմերի Փոքրացման և անհետացման հավանականությունը մեծ է։ Սակայն այն սաղմերը, որոնք հասել են որոշակի կրի– տիկական չափի, մեծանում են, և ամբողջ
