1908-ին ստեղծվեց Ֆինլանդիայի գի տությունների և գրականության ակադե միան, որին կից՝ 1914-ին, Սոդան![յուլ– յայում բացվեց երկրաֆիգ․ դիտարան։ 1916-ին հիմնադրվեցին թադանթան ութի և թղթի գիտահետազոտական լաբորա տորիաներ։ Անկախություն ստանալուց հետո կազ մակերպվեցին գեոդեզիական (1918), ան տառագիտության (1918), կենսաքիմիա կան ուսումնասիրությունների (192)) և այլ ԳՀԻ–ներ։ Գյուղատնտ․ պրոբլեմների գիտ․ մշակման գործում կարևոր ւ]եր է խաղացել 1898-ին հիմնադրված գր սլա– տնտ․ գիտահետազոտական պետ․ կենտ րոնը, որի կազմում հետագայում ստեղծ վեցին ագրոքիմիայի, բուսաբուծուք յան, բույսերի սելեկցիայի, հողագիտության, անասնաբուծության և այլ ինստ–ներ։ Բաց վեցին նոր համալսարաններ (Տուրկուում՝ 1917-ին, Տամպերեում՝ 1925-ին) և Բարձ րագույն տեխնիկ, ուսումնարանը Հել– սինկիում՝ 1908-ին)։ Ստեղծվեցին անտա– ռագիտ․ (1909), կենսբ․ (1919), քիմ․ ( 919) և այլ գիտ․ նոր ընկերություններ։ Ֆին․ գիտությանը համաշխարհային ճանաչում բերեցին Ա․ Ի․ Վիրտանեն]ւ ու սումնասիրությունները (20-ական թթ․ վեր ջին) կիբաոական կենսաքիմիայի, I]երե րի վերամշակման և պահածորա ման («ԱԻՎ–մեթոդ», նոբելյան մրցանակ, ] 945) վերաբերյալ։ Վիրտանենի ղեկավարու թյամբ Ֆ–ում զարգացան կենսաքիմ․ ու սումնասիրությունները։ Գիտատեխ․ հեղափոխության ժամանա կակից պայմաններում, Ֆ–ում գիտ․ հե տազոտությունների կազմակերպման մեշ մեծացել է պետության դերը։ Տեխ․ հե տազոտությունների պետ․ կենտրոնի (հիմն․ 1942-ին) ստորաբաժանումները աշխատանքներ են ծավալել արդյունաբե րության, տրանսպորտի, շինարարության, անտառատնտեսության, լեռնային գււրծի և այլ բնագավառներում։ Ազգ․ գիա․ կենա– բոն դարձավ Ֆ–ի ակադեմիան։ Նոր,հա մալսարաններ բացվեցին Օուլփում (1959), Յուվյասկյուլյայում և Կուույիո–, յում (երկուսն էլ՝ 1966-ին), Ցոենասում (1969), տեխ․ համալսարան՝ Լապենւ ան– տում (1969) և այլուր։ Օուլուի համա սա– րանին կից կազմակերպվել են էլեկււրո– նային օպտիկայի, միջուկային տեխնո լոգիայի և Ֆ–ի հյուսիսի ուսումնասիրման ինստ–ներ, իսկ Տուրկուի ֆին․ համա սա– րանին կից գործում են ծովի կենսաբանու թյան և մերձարկաիկական մարշերի ուսումնասիրության գիտահետազո ոա– կան կայաններ, օպտիկայի և աստղագի տության, ռադիոկենսաբանության ինստ–ներ, Ա․ Վիհուրի անվ․ ֆիզ․ լաբո րատորիան ևն։ Հետազոտություններ են ծավալվել և սկսվել է կադրերի պատ րաստումը մի շարք նոր բնագավառնե րում (միջուկային և ցածր ջերմաստիճան ների ֆիզիկաների, մոլեկուլային կենսա բանության են)։ ճանաչում են ստացել մերոմորֆ ֆունկցիաների ընդհանուր տե սության ստեղծող Ռ․ Գ․ Նևանլինայ[ւ և աուտոմորֆ ֆունկցիաների ու թվերի ւոե– սության վերաբերյալ Պ․ Չու․ Մյուրբերգի աշխատությունները։ Աստղագիտության մեջ աչքի են ընկնում ի․ Վյայսյալյայի աշխատանքները՝ նվիրված գերհեռավոր աստղերի հեռավորությունների որոշմա նը։ Օդերևութաբանության և երկրաֆիզի– կայի բնագավառում կարևոր աշխատանք ներ է կատարել է․ Պալմենը։ Հետազոտու թյուններ են կատարվում միջուկային ֆի զիկայի և միջուկային էներգիայի օգտա գործման ուղղությամբ։ Աշխատանքներ են տարվում քիմիայի և քիմ․ տեխնոլո գիայի ասպարեզում (Օ․ Անտ–Վուորինեն և ուրիշներ)։ Բալթիկ ծովի երկրաբանու թյան և երկրաբանական ժամանակագրու թյան պրոբլեմների վերաբերյալ խոշոր աշխատանքներ է հրապարակել Մ․ Սաու– րամոն։ 1950–60-ին ֆին․ գիտահետազո տական նավերով կազմակերպվել են մի քանի օվկիանոսագիտական գիտարշավ ներ Ատլանտյան օվկիանոսում («Ան– գրա»), Բարենցի ծովում («Արանդա») և այլուր։ Լայնորեն ծավալվել են հողագի տական հետազոտությունները 6ո․ է, Վուորինենի (1967-ից՝ ՀամԳԳԱ–ի արտա սահմանյան անդամ) հողի բերրիության, Ա․ Լայտակարի բուսաբուծության վերա բերյալ աշխատությունները ևն։ Ֆ․ օվկիանոսագիտությանը, երկրաֆի– զիկային վերաբերող և միջազգային գիտ․ այլ ծրագրերի մասնակիցներից է։ ՍՍՀՄ, ԳԴՀ, ԼԺՀ, ինչպես նաև Դանիայի, Շվե դիայի և ԳՖՀ հետ համատեղ մասնակցում է (1969-ից) Բալթիկ ծովի աղտոտման դեմ կազմակերպված գիտագործնական մի ջոցառումներին։ 1973-ին ստորագրված համաձայնագրով Ֆ․ բազմակողմանիորեն համագործակցում է ՏՓԽ–ի անդամ երկըր– ների հետ։ 1956-ին ստեղծվել է գիտատեխ– նիկ․ համագործակցության Սովետա– ֆինլ․ հանձնաժողով։ 1974-ին ընդունվել է ՍՍՀՄ և Ֆ–ի միջև գիտատեխ․ համա գործակցության հեռանկարային ծրագիր։
2․ Հասարակական գիտություններ
Փիլիսոփայությունը։ Փիլ–յան զարգա ցումն սկսվել է XVIII դ․ 2-րդ կեսից՝ Գ․ Լայբնւիցի, Ք․ Վոլֆի, Ջ․ Լոկի գաղա փարների յուրացմամբ և վերամշակմամբ։ Ֆին․ փիլ–յունը ձևավորվել է XIX դ․ սկըզ– բին․ «ողջամտության» փիլ–յան ոգով ճա նաչողության ուրույն տեսություն է ստեղ ծել Հ․ ի․ Հարտմանը, նրա աշակերտ Կ․ Սյոդերհոլմը փորձել է քրիստոնեու թյունը «համաձայնեցնել» իր ժամանակի գերմ․ փիլ–յան հետ։ Մինչև XIX դ․ վերջը տիրապետել է հեգելականությունը (Ցոլ․ Վ․ Մնելման), որի դեմ հանդես էր գալիս Լ․ Ֆոյերբախի կողմնակից Ա․ Վ․ Բոլինը։ XIX դ․ վերջին –XX դ․ սկըզ– բին զարգանում են փորձարարական– հոգեբանական հետազոտությունները (6ա․ Նեյլիկ, Ա․ Գրոտենֆելտ), գեղագի տությունը (Ի․ Հիռն, Ա․ Կրոն), ազգա գրությունը և սոցիոլոգիան (է․ Ա․ Վես– տերմարկ)։ XX դ․ տիրապետող է դարձել տրամաբանական պոզիտիվիզմը (է․ Կայ– լա, Ու․ Սառնիո ևն)։ 50-ական թթ․ աճել է հետաքրքրությունը պատմության փիլ–յան և մշակույթի փիլ–յան նկատմամբ (Օ․ Տ․ Կետոնեն, Ցւս․ Սալոմա, 6ա․ Հինտիկա)։ Զարգացել է սոցիոլոգիան (Հ․ Վարիս, է․ Ալարդ ևն)։ Մարքսիզմի տարածումը Ֆ–ում ուժեղա ցել է կոմունիստական կուսակցության ստեղծումով (1918)։ Մարքսիստների տե սական հետազոտություններում գլխավո րապես վերլուծվում են դիալեկտիկական և պատմ․ մատերիալիզմի, դասակարգա յին պայքարի ու ֆին․ հասարակության սոցիալ․ կառուցվածքի փոփոխություննե րի, կապիտալիզմից սոցիալիզմին անց նելու ուղիների հարցերը (Ցու է․ Սիրոլ, Օ․ Վ․ Կուուսինեն, Տ․ Լեհենո
Պատմական գիտությունը։ Պատմա գրությունը առաջացել է XVI դյ (Պ․ Ցուս– տենի «Ֆինլանդիայի եպիսկոպոսների ժամանակագրություն», մոտ 1564)։ XVII դ․ կեսին–XIX դ․ սկզբին պատմագիտու թյան կենտրոնը Աբոյի (Տուրսու) ակա դեմիան էր։ Լուսավորականության ժա մանակաշրջանում պատմագիտությունը ստացել է գիտ․ բնույթ, արտահայտել է շվեդ, տիրապետության դեմ ֆին․ ժոդո– վըրդի պայքարը, նպաստել ազգ․ ինքնա գիտակցության զարգացմանը^ Պատմա գիտության հետագա զարգացմանը նը– պաստել են ռոմանտիզմը և ֆին․ ժողո– վըրդի ազգ․ վերածննդի համար շարժու մը (ֆեննոմանություն, առաջացյել է XIX դ․ 20–40-ական թթ․)։ 1830-ական թթ․ լույս են տեսել Ֆ–ի պատմության հանրամատ չելի ձեռնարկներ։ Դեպի ազգյ պատմու թյունը հասարակական հետաքրքրություն առաջացնելու գործում կարևոի դեր են խաղացել ֆեննոմանների առաջնորդ Ցու․ Սնելմանի գրական–քննադատական գործունեությունը, բանահավաք է․ Լյոն– րոտի կողմից կարելաֆին․ «ւԿալևալա» էպոսի հրատարակումը (1835 և 1849), լեզվաբան և ազգագրագետ Մ․ Կաստրե– նի աշխատությունները։ 1864-իս հիմնված ֆին․ պատմ․ ընկերությունը հրատարակել է Ֆ–ի պատմության տարբեր հուշարձան ներ ։ Հակաշվեդ․ ուղդության ^>Ին․ բուր– ժուաա զգայնական պատմագիտության հիմնադիրը Ւրյո–Կոսկինենն է,|որը առա ջինն է փորձել Ֆ–ի պատմությունը ներ կայացնել իբրև միասնական ընթացք («Ֆինլանդիայի ժողովրդի պատմություն», 1869–73)։ XIX դ․ 80-ական թթ^ պատմա գիտության մեջ զգալի տեղ է գրավել Ֆ․ Ռուս, կայսրությանը միացնելու և Ֆ–ի ներքին ինքնավարության հարցը (Ցու․ Դանիելսոն–Կալմարիի, |Լ․ Մեհե– լինի աշխատությունները)։ XIX դ․ վերջին առանձնացվել է շվեդերեն (էվեդամոլ) պատմագիտությունը (Մ․ Շյույբերգսոն)։ XIX–XX դդ․ սահմանագծին ֆրն․ պատ մագիտությունը գտնվել է գերմ․ պատ մագիտության ուժեղ ներգործության և պոզիտիվիզմի ազդեցության ւհակ։ Ան կախ բուրժ․ Ֆ–ի պատմագիտության մեջ 1918–44-ին տիրապետել են պահպանո ղական/ շովինիստական միտումները։ Մինչև 1944-ը Ֆ–ի մարքսիստական պատ մագիտությունը զարգացել է արտասահ մանում, հիմնականում՝ ՍՍՀՄ–ում (Օ․ Կուուսինեն, Ցու․ Սիրոլա և ուրիշներ)։ Ֆ–ի պատմագիտության զարգացման վրա բարերար ազդեցություն է ունեցել ֆա– շիզմի ջախջախումը երկրորդ համաշխար հային պատերազմում (1939–4Б)։ Ֆ–ում առաջին անգամ սկսեցին լեգալ լույս տեսնել մարքսիստ հեղինակների (Ա․ Հյուվյոնեն և ուրիշներ) գործերը։ 1960-ական թթ․ սկզբից նկատվում է ֆին․ պատմագիտության մի շարք պզգայնա–
