կառույցները՝ XIY դ․ և XVI դ․)» Սանւոա Մարիա Նովելլա (մոտ 1278 – մոտ 1360, ճակատը՝ 1456–70, ճարտ․ Ալբնրտի, ներ– սում՝ Մազաչչոյի, Դ․ Գիռլանդայոյի, Ֆի– լիպպինո Լիպպիի, Պ․ Ուչելլոյի ոլ մնա– նկարները), Սանտա Կրոչե [XIII դ․ վեր– ջից, ներսում Դոնատելլոյի, Բենեդետտո դա Մայանոյի և այլոց գործերը, ՄիքԱլան– ջելոյի դամբարանը (մարմար, 1570, Ջ․ Վազարի)] Պացցի կապելլայով (ւյատ–1 կերազարդումը տես հ․ II, 256–257 էջե– րի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ V, ււյժմ՝ թանգարան), Սան Լորենցո [1421-ից, ճարւր․ Ֆ․ Բրունելլեսկի, Նոր ավանդա– տունը՝ Մեդիչիների կապելլան (պատ– կերազարդումը տես հ․ 7, էջ 627), Լաու– րենցիանա գրադարանը (պատկերազար– դումը տես հ․ II, 256–257 էջերի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ V], պալացցւներ՝ Մեդիչի Ռիկկարդի (1440–60, ճարտ, Մի– քելոցցո, այժմ՝ թանգարան), Ռուչելլաի (1446–51, ճարտ․ Ալբերտիի նախագծով), Ստրոցցի (պատկերազարդումը տես հ․ 11, 256–257 էջերի միջե՝ ներդիրում, աղ– յուսակ V), Պանդոլֆինի (1520-ից, ուււֆա– յելի նախագծով), Ուֆֆիցի անսամբւը (1560–85, Զ․ Վազարի, այժմ՝ պատկերա– սրահ), Դաստիարակչական տունը (պատ– կերազարդումը տես հ․ 11, 256–257 էջե– րի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ V, այժմ՝ թանգարան)։ Առնո գետի ձախ ափին են Սանտո Սպիրիտո եկեղեցին (1436-ից, ճարտ․ Բրունելլեսկի), Պալացցո Պիււտին (պատկերազարդումը տես հ․ 6, ՝04– 705 էջերի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ XXXI, այժմ՝ թանգարան, որն ընւ գըր– կում է նաև Պալատին յան պատկերաւրա– հը) և նրան հարող Բոբոլի պարտեզը (պատկերազարդումը տես հ․ 9, էջ ։> 12)։ XX դ․ կառույցներից են կենտր․ կայա– րանը (1930–36, ճարտ․ Ջ․ Միքելուչչի և ուրիշներ), ստադիոնը (1929–32, ճւսրտ․ Պ․ Լ․ Ներվի)։ Ենթադրվում է, որ հայ առևտրական– ներ և վանականներ Ֆ–ում հաահաւո– ված լինեն VI–VII դդ․։ Հայերն այստեղ կառուցել են Ս․ Մինաս վանքը, որը մինչև XI դ․ պատկանել է հայ Բալսեղ– յան միաբաններին։ Եկեղեցում կս Ս․ Մինասի խճանկարը (ստեղծվել է 1279- ին)՝ հայ թագավորի հանդերձանքով և արձանագրությամբ՝ Rex Armenia (թա– գավոր Հայաստանի)։ Ֆ․ առևտրական հարաբերություններ է ունեցել Կիլիկրայի Հայոց թագավորության հետ, որոնք բար– գավաճել են հատկապես XIV դ․, եր з ա– ռանձնաշնորհումներ են արվել Ֆ–ի վա– ճառականներին (ազատվել են մաքսից են)։ Տես նաև Իւոաւիւս, Հայերը Ի– տ ա լի ա յ ու մ մասը։
ՖԼՈՐԵՆՑԻԱՅԻ ԴՊՐՈՑ, Իտալիայի հիմ– նական գեղարվեստական դպրոցներից։ Բուռն զարգացել է XIII–XVI դդ․՝ Վաղ Վեբւսծննդից մինչև ռենեսանսյան մշա– կույթի անկումը։ Ֆ․ դ–ի նախակարաս ետը եղել է Ջոտտոն։ Հումանիստական աշ– խարհընկալումը դարձել է Ֆ․ դ–ի Վաղ Վերածննդի արվեստի գաղափարս կան հիմքը։ Առաջատար դեր են խաղսցել Ֆ․ դ–ի այնպիսի ներկայացուցիչներ, ինչ– պիսիք են ճարտ–ներ Ֆ․ Բրունելլեսկին, Լ․ Բ․ Ալբերտին, գեղանկարիչ Մազա չոն, քանդակագործներ Դոնատելլոն, Լ․ Դի– բերտին, Լուկա դելլա Ռոբբիան, Ա․ Ռոս– սելլինոն, Բենեդետտո դա Մայանոն և ուրիշներ։ Ֆ․ դ–ի քվաթրոչենտոյի գեղա– նկարչությանը բնորոշ են ռեալիստ, նոր արտահայտչամիջոցների որոնումները, հեռանկարի, արվեստի ու գիտության փոխկապի ու այլևայլ խնդիրների լուծ– ման ձգտումը (Վեռոկքիո, Ա․ դել Կաստան– յո, Ա․ դել Պոլլայոլո, Պ․ Ուչելլո), միա– ժամանակ նկատելի են ուշ գոթական դե– կորատիվի զմի արձագանքները (Բ․ Դոց– ցոլի), միստիկական հայեցողականու– թյան գծեր (Ֆրա Անջելիկո) և կերպարնե– րի քնարական կամերայնություն (Ֆրա Ֆիլիպո Լիպպի)։ XY դ․ վերջին Ֆ․ դ–ում պահպանվել են դեմոկրատական ավան– դույթները (Դ․ Դիռլանդայո), սակայն տիրապետող է դարձել ավելի նուրբ, քնա– րական կերպարներ ստեղծելու ձգտումը (Ս․ Բոտտիչելլի, Ֆիլիպինո Լիպպի, Պիե– ռո դի Կոզիմո)։ Լեոնարդո դա Վինչիի և Միքելանջելոյի ստեղծագործությունը դուրս է եկելՖ․ դ–ի տեղային սահմաննե– րից, դարձել Բարձր Վերածննդի արվես– տի գագաթներից։ Ֆ․ դ–ի այդ շրջանի ար– վեստի ոճական ամբողջականությունը (քանդակագործԱ․ Սանսովինո, գեղանկա– րիչներ Ֆրա Բարտոլոմեո, Անդրեա դել Սարտո) խախտվել է, երբ Ֆ․ դ․ դարձել է մանեբիզմի տարածման կենտրոններից (գեղանկարիչներ Ջ․ Վազարի, Ա․ Բրոն– զինո, Ցա․ Պոնտորմո, Ռոսսո Ֆիորեն– տինո և ուրիշներ)։ XVII դ․ Ֆ․ դ–ի ար– վեստը, անկում ապրելով, ներկայանում է սոսկ մի քանի ուշա4րավ անուններով։
ՖԼՈՐԻ (Florey) Հոուարդ Ուոլտեր (1898– 1968), անգլ․ ախտաբան, Լոնդոնի թա– գավորական ընկերության անդամ (1941), պրեզիդենտ (1960–65), ՍՍՀՄ ԴԱ ար– տասահմ․ (1966), ԱՄՆ–ի Ազգ․ ԴԱ անդամ։ Ավարտել է Ադելաիդայի (Ավստրալիա, ուր ծնվել է Ֆ․) համալսարանը (1921), ապա սովորել Օքսֆորդի համալսարա– նում (1921–24)։ Աշխատանքները հիմնա– կանում վերաբերում են մազանոթների արյան շրջանառության ախտաբանությա– նը, բորբոքային պրոցեսներին, լիմֆո– ցիտների ֆունկցիային, անտիբիոտիկնե– րի բուժիչ հատկություններին։ 1940-ին ա– ռաջինն է մաքուր պենիցիլինն օգտագոր– ծել մարդկանց և կենդանիներին բուժե– լու համար։ ԱՍՀՄ ԴԱ Մ․ Վ․ Լոմոնոսովի անվ․ ոսկե մեդալ (1965)։ Նոբեւրսն մըր– ցանակ (1945, Ա․ Ֆչեմինգի, Է․ Չեխի հետ միասին)։
ՖԼՈՐԻԴԱ (Florida), թերակղզի Հս․ Ամե– րիկայի հվ–արլ–ում, ԱՄՆ–ում։ Տարածու– թյունը՝ 115 հզ․ կէԲԷ։ Հարթավայր է (բարձ– րությունը՝ մինչև 99 t/)4 կազմված կրաքա– րերից։ Զարգացած է կարստը։ Կան ֆոս– ֆորիտների և տիտանի հանքավայրեր։ Կլիման օվկիանոսային Է, հս–ում՝ մերձ– արևադարձային, հվ–ում4 արևադարձա– յին։ Տարեկան տեղումները 1200–1400 till են, գետերը՝ կարճ ու ջրառատ։ Շատ կան լճեր ու ճահիճներ։ Տիրապետում են արևա– դարձային ու մերձարևադարձային ան– տառները։
ՖԼՈՐԻԴԱ (Florida), նահանգ ԱՄՆ–ի հվ– արլ–ում։ Ընդգրկում է Ֆւորիդա թերա– կղզին, մայրցամաքի հարակից մասը և Ֆլորիդա Քիս կղզիները։ Տարածությունը 151,7 հզ․ կմ2 է, բն․՝ 10680 եզ․ (1983)։ Վարչական կենտրոնը՝ ՚Թալա1աւսի։ Գյու– ղատնտեսության գլխավոր ճյէսղը ցիտ– րուսայինների մշակումն է։ Նարնջի բեր– քով Ֆ․ ԱՄՆ–ում գրավում է 1-ին տեղը։ Քաղաքամերձ շրջաններում զբաղվում են կաթնատու անասնապահությամբ, թռչնա– բուծությամբ, աֆամերձ վայրերում՝ ձըկ– նորսությամբ, ոստրեի արդյունագործու– թյամբ։ Կարևոր նշանակության ունի ֆոս– ֆորիտների արդյունահանումը (ԱՄՆ–ում արդյունահանվող ֆոսֆորիտն1յփի 2/3-ը)։ Առաջատար ճյուղերն են սննդի, թաղան– թանյութի–թղթի, Փայտամշակման, քիմ․, ռադիոէլեկտրոնային արդյունաբերությու– նը, հրթիռների ու հրթիռային շևւրժիչների արտադրությունը։ Ֆ–ում էtէվերգլեյդս ազգային պարկը։ Կան ձմեռսհին առող– ջավայրեր։ Կանավերալ հրվանդանում և Մեռիտ կղզում են Արլ․ փորձարարական հրաձգարանը և Ջ․ Ֆ․ Քենսդիի անվ․ տիեզերակայանը։
ՖԼՈՈԻԴԱՏԻ ՆԵՂՈՒՑ (Strait of Flori– da), Ֆլորիդա թերակղզու, Կոէբա և Բա– համյան կղզիների միջև։ Միացնում է Մեք– սիկական ծոցը Ատլանայան օվկիանոսի հետ։ Երկարությունը 651 կւէ |է, նվազա– գույն լայնությունը՝ Տ0*կԱ, խորությունը՝ մինչև 2085 մ Գլխաւխր նավահանգիստ– ներն են Հավանան (Կուբա), Մայամին (ԱՄՆ)։
ՖԼՈՐԻ4ԱԼ (Florival) Պոլ էմիլ Լը Վայ– յան (Լըվայյան) դը (1800–18(2), ֆրան– սիացի հայագետ։ Սովորել է Հրովարտա– կաց վարժարանում և Արքունի մատենա– դարանին (հետագայում՝ Ազգային գրա– դարան) կից Փարիզի Արլ․ կենդանի լե– զուների դպրոցում՝ աշակերւդելով Շա– հան Ջրւցեւորսնքւն։ 1826-ին ավարտել է դպրոցը, ժամանակավորապես փոխարի– նել իր ուսուցչին, իսկ 1828-ին նշանակվել նույն դպրոցի հայերենի ուսուցիչ, 1830-ի արքունական հրովարտակով՝ անվանա– կիր ուսուցիչ» դարձել հայոց լեզվի և գրկ–յան ամբիոնի վարիչը։ Հայագիտու– թյան մեջ կատարելագործվելու համար 1834-ին մեկնել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանություն, սովորել ճեմարանում, ընտրվել միաբանության հայկ․ ակադե– միայի (Մխիթարյանների գիս,․ միաբա– նություն) անդամ։ Ֆ․ զբաղվել է հայ մա– տենագիրների երկերի թարգմանությամբ։ Հայերենից ֆրանս․ է թարգմանել (1836-ին և 1841-ին) Մովսես 1սորենացու <Հայոց պատմություն»-ը։ Երկրորդ թարգմանու– թյանը Ֆ․ կցել է նաև երկի գրփբար բնա– գիրը։ Առաջաբանում հակիրճ [ուրվագծել է հայ մատենագրության անցխսծ ուղին, նշել նրա դերը համաշխարհային գրակա– նության մեջ, բարձր գնահատել խորենա– ցու երկը։ Գրել է նաև Կ․ Պոլսի կաթոլիկ հայերի հալածանքի մասին, համառոտս^ կի շարադրել Մխիթարյան միաբանու– թյան պատմությունը, անդրադարձել V դ․ հայ Փիլ․ մտքին, թարգմանել Մարգար Խոճենցի (Գեղամյան) <Բարառնական դի– մառնութիւն բարոյական, այսինքն՝ րօ– ման մօրալէ, ի դիմաց վարդոյ £ւ լուսինե– կի, այն է պլպուլի> վիպակի (ֆրանս․ 1832, իտալ․ 1879), Եզնիկ Կողբացու <Եղծ աղանդոց»-ը (1853), Մխիթար Գոշի
