Jump to content

Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 12.djvu/746

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

–դ Ւ Տ (ai +bi)_-L J^(х)<1х։ п=1 ՝tЯ –* ճիշտ է նաև հակառակը՝ կամայական an, bn թվերի համար, որոնց քառակու– սիների գումարը վերջավոր է, գոյություն ունի քառակուսով հանրագումարելի ֆունկցիա, որի Ֆուրիեի գործակիցները an, bn թվերն են (Ֆ․ Ռիս, է․ Ֆիշեր)։ Հայտնի են Ֆ․ շ–երի զուգամիտության բազմաթիվ հայտանիշներ։ Օրինակ, ան– ընդհատ f(x;) ֆունկցիայի Ֆ․ շ․ հավասա– րաչափ զուգամիտում է ք(տ)-ին, եթե ք(շՕ–ն ունի սահմանափակ վարիացիա, կամ եթե /ո– max; lf(x;)–f(y)|->0, երբ б->0։ 6 |х-уИб Քանի որ նույնիսկ անընդհատ ֆունկցիա– յի Ֆ․ շ․ կարող է տարամիտել անվերջ թվով կետերում (Պ․ Դյուբուա–Ռեյմոն), Ֆ․ շ–երի համար դիտարկվում են զանա– զան գումարման մեթոդներ (տես Շար– քերի գումարման մեթոդներ)։ Օրինակ, (с, 1) մեթոդով կամայական անընդհատ ֆունկցիայի Ֆ․ շ․ հավասարաչափ զուգա– մետ է։ Գբկ․ Зигмунд А․, Тригонометриче– ские ряды, пер․ с англ․, т․ 1–2, М․, 1965․ Ա․ Սա հա կ յան

ՖՈՒՐԻեԻ–ՏՐԲ ԱՇՅԱՆԻ ԶԵՎԱՓՈԻՈՒ

ԹՏՈՒՆՆԵՐ, ինտեգրալային ձևավւոխու– թյուններ, որոնց կորիզները տրվում են օօ Ep(z,n)= 2 Г(ц+п/р) (Р** ՜ Ո=0 Միտտագ–Լեֆլերի տիպի ամբողջ ֆունկ– ցիաներով։ Մասնավոր դեպքում Ֆ․-Ջ․ ձ․ վերածվում են դասական Ֆուրիեի ձևա– փոխությունների ։ օ>․-Ջ․ ձ–ի առանձնահատկություններից են․ Լշ(0,+օօ) դասի ֆունկցիաների Ֆու– րիեի ձևափոխություններն ունեն Միտ– տագ–Լեֆլերի տիպի կորիզներով շրջման բանաձևերի մի ամբողջ ընտանիք, յուրա– քանչյուր p^l համար Ep(z, ц) կորիզ– ներով շրջման բանաձևերի համախմբով տրված f€Լշ(0, + օօ) ֆունկցիայի հետ միասին տրվում է նաև կոմպլեքս հարթու– թյան |л–argz|< я(1 – I/р) անկյունային տիրույթում զրոյական ֆունկցիայի ներ– կայացումը։ Ֆ․-Զ․ ձ․ հիմք հանդիսացան դասական անալիզի մի քանի նոր ուղղությունների զարգացման համար։ Դրանցից են․ կա– մայական վերջավոր կարգի ամբողջ և անկյան մեջ անալիտիկ ֆունկցիաների որոշ լայն դասերի պարամետրական ներ– կայացումների, ֆունկցիաների a-քվա– զիանալիտիկ դասերի, կոտորակային կարգի դիֆերենցիալ օպերատորների եզ– րային խնդիրների տեսությունները ևն։ Գ/ւ(ք․ Джрбашян М․ М․, Интеграль– ные преобразования и представления функ– ций в комплексной области, М․, 1966; Ն ու jh նի, Интерполяционные и спектральные разложения, ассоцированные с дифференц– иальными операторами дробного порядка, «Տեղեկագիր ՀՍՍՀ ԳԱ», Մաթեմատիկա, հ․ 19, JNb 2, 1984։ Վ․ Մաբաիբոսյան Դ․ Ա․ Ֆարմանով

ՖՈՒՐԿՐՈՒԱ (Fourcroy) Անաուան Ֆրան– սուա (1755–1809), ֆրանս․ քիմիկոս, քա– ղաքական գործիչ, Փարիզի ԳԱ (1785) անդամ, Պետերբուրգի ԳԱ (1802) արտա– սահմ․ պատվավոր անդամ։ Մասնակցել է (Ա․ Լավոէազիեի հետ) քիմ․ ռացիոնալ անվանակարգության մշակմանը։ Նպաս– տել է քիմիայում հակաֆլոգիստոնական տեսության տարածմանը։ Ֆ․ Ֆրանս, մեծ հեղափոխության ժամանակ եղել է Կոն– վենտի անդամ։ Մասնակցել է Ազգային ինստ–ի և նոր բարձրագույն դպրոցների կազմակերպմանը։ 1801-ից եղել է ժող․ կրթության գլխավոր կառավարիչ, կազ– մակերպել է 300-ից ավելի միջն․ դպրոց։

ՖՈՒՐՄԱՆՈՎ Դմիտրի Անդրեեիչ [ 1891, գ․ Մերեդա (Կոստրոմայի նահանգում, այժմ4 ք․ Ֆուրմանով՝ իվանովոյի մար– զում)–1926, Մոսկվա], ռուս սովետա– կան գրող։ ՄՄԿԿ անդամ՝ 1918-ից։ 1912–14-ին սովորել է Մոսկվայի համալ– սարանի բանասիրական ֆակ–ում։ Առա– ջին համաշխարհային պատերազմի (1914–18) ժամանակ կամավոր մեկնել է ռազմաճակատ․ 1915-ին սանիտարական ջոկատի կազմում մասնակցել է Մար ի ղա– միշում, Ալեքսանդրապոլում, Երևանում տեղի ունեցած կռիվներին։ 1917–18-ին՝ էսէռ մաքսիմալիստ, այնուհետև՝ անար– խիստ։ Հոկտեմբերյան հեղափոխության օրերին եղել է հեղափոխ․ շւռարի նախա– գահ, 1919–21-ին՝ քաղաքացիական պա– տերազմի ռազմաճակատներում (Չա– պաևյան դիվիզիայի կոմիսար, Թուրքես– տանյան ռազմաճակատի քաղվարչու– թյան պետ ևն)։ Ֆ․ գլխավորել է Կու– րանում վրանգելյան դեսանտի վերա– ցումը։ 1921-ից ապրել է Մոսկվայում։ 1924-ին ավարտել է առաջին պետ․ հա– մալսարանի հասարակական գիտություն– ների ֆակ–ը։ 1924–25-ին պրոլետգրող– ների մոսկովյան ասոցիացիայի քարտու– ղարն էր։ Քաղաքացիական կռիվների տարինե– րին Ֆ․ հանդես է եկել հիմնականում իբրև հրապարակագիր։ Կուրանում վրանգելա– կանների ջախջախման մասին է առաջին խոշոր ստեղծագործությունը4 «Կարմիր դեսանտ» վիպակը (1922, հայ․ հրտ․ 1936)։ Ֆ–ին համընդհանուր ճանաչում են բերել «Չապաև» (1923, հայ, հրտ, 1951) և «Խռո– վություն» (1925, հայ․ հրտ․ 1934) վեպերը, որոնցում, մեկնակետ ընդունելով իր տե– սածն ու ապրածը, պատմականորեն հա– վաստի փաստերը, նա հասել է գաղափա– րագեղագիտ․ մեծ ընդհանրացումների։ «Չապաև»–ը 20-ական թթ․ սովետական արձակի լավագույն գործերից է․ «խռո– վություն»-ում շոշավւված է պրոլետ, հու– մանիզմի թեման, ցույց է արված կոմու– նիստների գաղափարաբարոյական բարձր նկարագիրը։ Ֆ–ի երկերը թարգմանվել են ԱԱՀՄ ժողովուրդների և օտար լեզու– ներով, բեմականացվել են, էկրանավոր– վել․ համաշխարհային ճանաչում է ձեռք բերել Գ․ Ն․ և Մ․ Դ․ Վասիլևների «Չա– պաև» կինոնկարը։ Ֆ․ պարգևատրվել է Կարմիր դրոշի շքանշանով։ Երկ․ Собр․ соч․, т․ 1–4, М․, 1960–61․ Ա․ Աաանյան ՖՈհՐՈհՆԿՈհԼ (լատ․ furunculus), չի– բան, մազապարկի և շրջապատող շա– րակցական հյուսվածքի սուր թարախա– մեռուկային բորբոքում։ Հարուցիչները թարախածին բակտերիաներն են, հատ– կապես ոսկեգույն ստաֆիլակոկը (տես Թարախամաշկություն)։ Առաջացմանը նպաստում են մաշկի անմաքրությունը, մանր վնասվածքները, գերքրտնա– և ճար– պարտադրությունը, նյութափոխանակու– թյան խանգարումները ևն։ Ֆ–ին բնորոշ է մաշկի վրա կարմիր ցավոտ հանգույցի առաջացումը, որի կենտրոնը խոցոտվում է և մեռուկանում։ Ֆ․ առավել հաճախ առա– ջանում է պարանոցի վրա, ծոծրակին, դեմքին, թիկունքին ևն։ Դեմքի Ֆ․ կարող է առաջացնել ծանր բարդություններ (թա– րախային մենինգիտ, արյան վարակում)։ Բազմաթիվ Ֆ–ների առաջացումը կոչվում է ֆ ու ր ու ն կ ու լ ո զ, իսկ մաշկի և մազապարկերն ու ճարպագեղձերը շըր– ջապատող ենթամաշկային ճարպաբջջան– քի թարախամեռուկային բորբոքումը՝ կ ա ր բ ու ն կ ու լ։ Բ ու ժ ու մ ը․ մաշ– կի ախտահանում, անտիբիոտիկներ։ Կանխարգել ու մը․ անձնական հիգիենա, մաշկի մանր վնասվածքների ժամանակին մշակում։ ՖՈհՐՖՈհՐՈԼ [< լատ․ furfur – թեփ և ol(eum) – յուղ], ֆ ու ր ֆ ու ր ա լ, հե– տերոցիկլիկ ալդեհիդ։ Բաց դեղնավուն, թարմ ցորենի հացի հոտով հեղուկ է։ խտությունը՝ 1160 կգ/մ* (20°C), եռ– ման ջերմաստիճանը՝ 162°C, հալմանը՝ 36,5°C։ Լավ լուծվում է սպիրտում և եթե– րում, չափավոր՝ ջրում։ Մտացվում է բուս, նյութերի, օրինակ, արևածաղկի, եգիպ– տացորենի կոթերի, ծղոտի, բրնձի թե– ՓԻ (այստեղից՝ անվանումը) և պենտոզան պարունակող այլ հումքերից։ Ֆ․ Ֆուրանի, ֆուրանային խեժերի, ֆուրիլային սպիր– տի, ինչպես նաև ֆուրացիլինի ստացման հումք է։ Օգտագործվում է նաև նավթի արդյունաբերության մեջ՝ յուղերի զտման համար։ ՖՈՒՏձՏԱև, նահանգ Արլ․ Չինաստանում, Արևելա–Չինական ծովի և Տայվանի նե– ղուցի ափերին, մեծ մասամբ Մինցզյան գետի ավազանում։ Ռելիեֆը լեռնային է (բարձրութ․ մինչև 2158 tl)։ Տարածութ․ 120 հզ․ կէէ2 է, բն․4 26,8 մլն (1984)։ Վար– չական կենտրոնը4 Ֆուչժոու։

ՖՈՒՔԵ (Fouquet) ժան (մոտ 1420– 1477/81), ֆրանսիացի նկարիչ։ Ֆրան– սիայում Վաղ Վերածննդի հիմնադիրնե– րից։ Մոտ 1440–45-ին ապրել է Փարի– զում, 1445-ի և 1447-ի միջև այցելել Հռոմ։ 1475-ին հիշատակվում է որպես «արքայն նկարիչ»։ Ֆ–ի, ինչպես կրոն, («էտյեի