վերլուծության նոր եղանակների մշակ– ման ուղղությամբ։ Օրգ․ նյութերում հա– լոգենների, ծծմբի, ֆոսֆորի, սնդիկի U բորի միկրոքիմ․ որոշման համար առա– ջարկվել է որպես օքսիդիչ օգտագործել կալիումի պերմանգանատը, որը թույլ է տալիս որոշումն իրականացնել նրան– ցից մի քանիսի համատեղ առկայության դեպքում։ Առաջարկվել է հալոգենները կը– լանելու համար ոսկու և արծաթի փոխա– րեն օգտագործել մետաղական ծարիր ու բիսմութ և իրականացնել ածխածնի, ջրածնի ու հալոգենների համատեղ որո– շումը։ Կուլոնաչափական տիտրման եղա– նակը Հայաստանում առաջին անգամ կի– րառվել է ՀՍՍՀ ԴԱ նուրբ օրգ․ քիմիայի ինստ–ում, այնտեղ սինթեզված չորրոր– դային ամոնիումային եթերների (քվա– տերոն, դիթիլին, սուբեխոլին ևն որոշման համար, 1968)։ Այնտեղ մշակվել են նաև ազոտ, թթվածին և հալոգեններ պարու– նակոդ օրգ․ միացություններում ծծմբի միկրոքանակների որոշման եղանակներ։ Սինթեզված օրգ․ միացությունների հետա– զոտման համար կիրառվում են վերլու– ծության ֆիզիկ, եղանակները։ Ինֆրա– կարմիր սպեկտրաչափական եղանակը կիրառվել է ինդոլի և պիրիմիդինի ա– ծանցյալների, մի շարք հետերոցիկլային միացությունների ցիս–տրանս–իզոմերիայի հետազոտման համար (Լ․ Խաժակյան և ուրիշներ)։ Սպեկտրաչափական եղանակ– ների զանգվածային կիրառումը վեր– լուծական քիմիայում իրականացվել է ՀՍՍՀ ԴԱ երկրաբանական գիտություն– ների ինստ–ում և երկրաբանական վար– չության կենտր․ լաբորատորիայում, հատ– կապես հազվագյուտ և ցրված տարրեր պարունակող հանքանյութերի հետազոտ– ման նպատակով։ Ֆիզիկական քիմիա։ Հետազոտություն– ները Հայաստանում սկսվել են 1933-ին, Երևանի համալսարանում, Լ․ Ռոտինյա– նի ղեկավարությամբ։ Առաջին ուսումնա– սիրությունները վերաբերում էին քիմ․ թերմոդինամիկային, մասնավորապես հետերոգեն հավասարակշռության ընդ– հանուր օրինաչափությունների հայտնա– բերմանը և եռկոմպոնենտ համակար– գերի համար նրանց կիրառմանը, ՀՍՍՀ բազալտների հալման և բյուրեղացման առանձնահատկությունների բացահայտ– մանը, ինչպես նաև տեղական հանքային և ոչ հանքային ապարների ուսումնասիրմա– նը։ Այդ հետազոտությունների շնորհիվ հնարավոր դարձավ ցեմենտի և կարբիդի արտադրության կազմակերպումը Հայաս– տանում։ Լ․ Ռոտինյանը, հետագայում (1957–60) կիրառելով եռբաղադրամաս հեղուկ համակարգերի լուծելիության իզո– թերմային դիագրամները և բաշխման օրենքը, ստացավ լուծված նյութերի կոն– ցենտրացիաները և համասեռության տի– րույթները կապող հավասարումներ։ Հա– մալսարանում են իրականացվել նաև դա– սական թերմոդինամիկայի բնագավառում Հայաստանում առաջին հետազոտություն– ները (Ա․ Հակոբյան), որոնք հետագայում զարգացվել են Երևանի պոլիտեխ․ ինստ–ում (գազային–հեղուկ համակարգե– րի թերմոդինամիկական հատկություն– ներ, թերմոդինամիկայի երկրորդ օրեն– քի նոր հիմնավորում ևն)։ Օրգ․ նյութերը գերօքսիդներով օքսիդացնելու ռեակցիա– ների Ս․ Ղամբարյանի հետազոտություն– ները կանխորոշեցին ֆիզիկ, քիմիայի զարգացման ուղղությունը Հայաստանում։ Ամինների և բենզոիլգերօքսիդի փոխազ– դեցության մեխանիզմի ուսումնասիրու– թյունները (Հ․ Չալթիկյան) դարձան ֆի– զիկ․ քիմ․ հետազոտությունների ելակե– տը։ Այդ աշխատանքով դրվեց կինետիկա– կան հետազոտությունների սկիզբը ՀՍՍՀ–ում, որոնք հետագայում դարձան ֆիզ․ քիմիայի գիտական հիմնական ուղ– ղությունը։ Հետազոտությունների նպա– տակը մոլեկուլի ռեակցիոնունակ մար– զում էլեկտրոնային խտությունը բնորո– շող պարամետրերի և կինետիկական պա– րամետրերի հետ նրանց փոխադարձ կա– պի հայտնաբերումն էր։ Երևանում սին– թետիկ կաուչուկի արտադրության ստեղ– ծումով թելադրվեցին ացետիլենի դիմեր– ման, վինիլացետիլինի հիդրոքլորման կատալիտիկ ռեակցիաների մեխանիզմի ուսումնասիրությունները։ Կարևոր նշա– նակություն ունեն կուպրոկատալիզի բնա– գավառի հետազոտությունները, որոնց շնորհիվ բացահայտվեցին ակտիվ կոմպ– լեքսների բաղադրությունն ու ռեակցիա– ների մեխանիզմը։ Ամին–գերօքսիդ ռեակ– ցիաների ուսումնասիրությունը ցույց տը– վեց նրանց ռադիկալային և միաժամանակ ոչ ռադիկալային բնույթը։ Դրանք ամփոփ– ված են «Կուպրոկատալիզ» (Հ․ Չալթիկ– յան, 1963, ռուս․) մենագրությունում, որը թարգմանվել և հրատարակվել է ԱՄՆ–ում (1966)։ Հ․ Չալթիկյանի նախաձեռնու– թյամբ, 1959-ին, Երևանի համալսարանի ֆիզ․ քիմիայի ամբիոնին կից, ստեղծվեց պոլիմերման երևույթների կինետիկայի պրոբլեմային լաբորատորիա (1972-ից ղե– կավարում է Ն․ Բեյլերյանը)։ Ամինների կառուցվածքի և նրանց գերօքսիդների ու մակրոռադիկալների նկատմամբ ունե– ցած ռեակցիոնունակության ուսումնա– սիրությունները բացահայտեցին այդ ռեակցիաների արագությունների հաստա– տունների և ամինների իոնացման պո– տենցիալի փոխադարձ կապը, ամինների օքսիդացումը գերօքսիդներով սկսվում է ամինից մեկ (ռադիկալային մեխանիզմ) կամ երկու (ոչ ռադիկալային մեխանիզմ) էլեկտրոնի գերօքսիդին անցնելով (Ն․ Բեյլերյան)։ Պարզվել է, որ ռեակցիայի առաջին փուլում գոյանում է ամինգերօք– սիդ կոմպլեքս։ Նրա բաղադրության մեջ մտնում է նաև լուծիչը, որը նախանշում է կոմպլեքսի քայքայման ուղղությունը։ Հայտնաբերվել է ջրային լուծույթում ամի– նասպիրտների ազդեցությամբ հիդրոգեր– օքսիդների կատալիտիկ քայքայումը, մակրոռադիկալների ռեակցիոնունակու– թյան վրա ջրի և ամինասպիրտների ներ– գործությունը, գերսուլֆատի և բենզոիլ– գերօքսիդի քայքայման ռեակցիաները ազոտօքսիդային ազատ ռադիկալով կա– տալիզվելու երևույթը։ Հայտնաբերվել է մեղմ պայմաններում ածխածին–ագոտ կապը խզվելու մինչ այդ անհայտ երևույ– թը, որն անվանվել է ամինասպիրտների օքսիդացումային ֆրագմենտացում։ Ցույց է տրված, որ ամինի, գերօքսիդի և միջա– վայրի բնույթից կախված ռեակցիան կա– րող է ընթանալ շղթայական մեխանիզմով։ Քեմիլյումինեսցենտային վերլուծության և միջուկի քիմ․ բևեռացման եղանակների կիրառմամբ բացահայտվեց ամին–գերօք– սիդ ռեակցիայի մեխանիզմը։ Հետազոտ– վել է մակերևութային ակտիվ նյութերի ջրային լուծույթում գերսուլֆատի քայ– քայման կինետիկան, հայտնաբերվել է բազմօքսիէթիլենացված հեքսադեկանոլի ապապոլիմերման և ալդեհիդների առա– ջացման երևույթը, որն արագացնում է գերսուլֆատի քայքայումը։ Կատարվում են լազերային ճառագայթումով մոնոմեր– ների և լցանյութերի մակերևույթի ակտի– վացման ուղղությամբ տարվող հետազո– տություններ։ Տարվում են նաև գազային պղպջակների խմբակային վերելքի ժամա– նակ գազի և հեղուկի միջև էներգիայի և իմպուլսի փոխանակման հաշվեկշռի որոշ– մանը, հեղուկ ֆազում ընթացող պոլիմեր– ման պրոցեսների կինետիկային (Ս․ Նալ– չաջյան) և էմուլսիոն պոլիմերման մեխա– նիզմին վերաբերող ուսումնասիրություն– ներ։ Հետազոտվել են բազմաբաղադրա– մաս համակարգերի տարասեռ կատալիզի տեսական և գործնական խնդիրներ, հայտնաբերվել են պինդ նյութի մակերե– վույթի վրա ացետիլենային միացություն– ների վւոխարկման մի շարք օրինաչափու– թյուններ (Ա․ Մուշեղյան)։ Կարևոր են նաև քվանտաքիմ․ և թերմոդինամիկական հե– տազոտությունները (Հ․ Դավթյան, Ա․ Մու– շեղյան, Կ․ Խաչատրյան), կինետիկական եղանակներով բնահողերում ընթացող ֆերմենտային ռեակցիաների ուսումնա– սիրությունները։ Կարևոր նշանակություն ունեն Հ․ Դավթ– յանի հետազոտությունները, որոնք վե– րաբերում են քվանտային քիմիայի, քիմ․ կինետիկայի և կատալիզի, թերմոդինամի– կայի, քեմասորբցիայի, տեսական ֆիզի– կայի և փիլիսոփայության բազմազան խնդիրներին։ Նա մշակել է խմբերի տեսու– թյունը քվանտային քիմիայում կիրառելու եղանակներ և գրել քվանտային քիմիա– յի ՍՍՀՄ–ում առաջին դասագիրքը («Квантовая химия», 1962)։ էլեկտրաքիմ․ էներգետիկայի պրոբլեմներին նվիրված նրա հետազոտությունները, դեռևս 1940- ական թթ․ սկզբներին, բերեցին քիմ․ էներգիան անմիջապես էլեկտրականի փո– խակերպիչ սարքերի՝ «վառելիքային էլե– մենտների» ստեղծմանը։ Ուսումնասիրել է գազային էլեկտրոդները և մշակել էլեկ– տրոդային պրոցեսների կինետիկայի և կատալիզի հարցեր, երկբևեռ ակումու– լյատորների նոր կոնստրուկցիաներ, առաջարկել և ղեկավարում է լուսավառե– լիքային էլեմենտների ստեղծման աշխա– տանքները։ Հ․ Դավթյանի ղեկավարու– թյամբ մշակվել են ներքին այրման շար– ժիչներում վառելանյութի այրման ռեակ– ցիայի քվանտամեխանիկական տեսու– թյուններ։ Առաջարկվել են կատալիզի նոր եղանակներ (հեղուկ–կոնտակտային և միջնորմային)։ 1940-ական թթ․ կատարվել են էլեկտրա– քիմ․ ռեակցիաների ուսումնասիրություն– ներ (Լ․ Անդրոպով և ուրիշներ)։ Տարվել են խիտ լուծույթների էլեկտրահաղորդ․ չաՓման և ֆտորաջրածնի լուծույթներում էլեկտրաքիմ․ սինթեզի աշխատանքներ։
