ԴԱՆՈՒԲՏԱՆ ԴՊՐՈՑ, ուղղություն Տարա–կային Գերմանիայի ն Ավստրիայի XVI դարի 1–ին կեսի գեղանկարչության մեջ ու գրաֆիկայում։
ԴԱՆՈՒՇԱՎԱՆ (մինչև 1963-ը՝ Այգեհատ), գյուղ Տայկական ՍՍՏ Թումանյանի շըր– ջանում, Ալավերդի–Ստեփանավան խճու–ղու վրա, շրջկեևտրոնից 13 կմ հարավ– արնմուտք։ Կաթնաանասնապահական սովետական տնտեսությունն զբաղվում է նաև պտղաբուծությամբ, ծխախոտի, կար–տոֆիլի, բանջարաբոստանային կուլտու– րանևրի մշակությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց, գրադարան, ակումբ–կինո, բուժ–կայան։ Գյուղից արլ․ պահպանվևլ է մատուռ–քարայր (XIV դ․)։ Դ․ է աևվան– վել հեղափոխական գործիչ Գանուշ Շահ– վերդյանի (1882–1938) պատվին։
ԴԱՇԱՆՑ ԹՈՒՂԹ», Տայոց թագավոր Տրդատ Գ–ի և Տռոմի Կոաոանդինոս կայ–սեր միջև կևքված դաշինքը ըստ անվա–վեր մի գրության։ Նման դաշինք իրոք եղել է, բայց «Դ․ թ․»-ի կազմողը, որը ապրել է XII – XIII դդ․ և նպատակ ուներ հիմ–նավորել կիլիկահայ վերնախավի եվրո–պական կողմնորոշումը^, այն ձնափոխել է ըստ ժամանակի պահանջների։ Տամա– ձայն «Դ․ թ․»–ի , Տրդատ Գ և Գրիգոր Ա Լուսավորիչը մեկնել են Տռոմ, Սեղբեստ– րոս պապը Տայոց եպիսկոպոսապետ է ճանաչել Գրիգոր Ա Լուսավորիչին, սահ– մանել Վրաց ու Աղվանից եկեղեցապետնե– րի, ինչպես և Երուսաղեմի, Անտիոքի ու Ալեքսանդրիայի պատրիարքների ձեռնա–դրությունը Տայոց հովվապետից։ Կայսրը թագադրել է Տրդատին և շևորհել Քրիստո–սի ծննդավայր Բեթղեհեմի իշխանությունը, որի դիմաց Տայոց թագավորը նրան տրա–մադրել է թիկնազոր։ Կոստանդինոսն իբր գուշակել է հայ Արշակունիների անկումը, հայերի գերեվարումը, ապա ազատագրու–մը՝ իր հաջորդների ջանքերով։ Սահման–վել է ևաև ապագա՝ ազատագրված Տա– յաաոանի հասարակական–քաղաքական կարգը (եկեղեցին, հոգևորականությունը ապահարկ են, հայերը՝ ազատ գլխահար–կից են)։ «Դ․ թ․» մտել է Ագաթանգեղոսի պատմության ձեռագիր օրինակների մեջ։ Գրկ․ Ագաթանգեղոս, Գիրք վիպա– սանութեան, ԿՊ, 1799։ Ալի շան Ղ․, Ար– շալոյս քրիստոնէութեան "Հայոց, Վնտ․, 1901։ Վ․ Վարդանյան ԴԱՇ ԲԱՇ (թուրք․ Քարագլուխ, ն․ Ախալ– քալաք), հայաբնակ գյուղ Վրացական ՍՍՏ Ծալկայի շրջանում, Խրամ գետի մոտ, շրջկենտրոնից 4 կմ հարավ–արևելք։ Կոլ–տնտեսությունն զբաղվում է հացահատի–կի և կարտոֆիլի մշակությամբ, այգեգոր–ծությամբ, անասնապահությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց, երկու գրադարան։ Տիմ– նադրել են Գուգարքից տեղափոխված նա–յերը, 1810–13-ին։ Տետագայում հայեր են եկել նաև Կարինի նահանգից։ ԴԱՇ ԲՈՒՌՈՒՆ Տ ա շ բ ու ռ ու ն, Ց ո– լակերտ, Քարաքիթ, գյուղ Արե– վելյան Տայաստանում, Այրարատի ճա–կատ ք (Սուրմալու) գավառում, Արաքսի աջ ափին։ Դ–ի տեղում ուրարտ․ Մենուա թա–գավորը (մ․ թ․ ա․ 810–786) հիմնել է քա– ղաք–ամրոց՝ Մենուախինիլի անունով, բնա–կեցրել ուրարտացի գաղթականներով, կա–ռուցել տաճար, զորանոցներ, բնակա– րաններ։ XX դ․ սկզբին Դ․ ունեցել է 1673 հայ բն․, որոնք զբաղվում էին երկրագոր–ծությամբ, այգեգործությամբ և անասնա–պահությամբ։ Կար եկեղեցի և վարժարաև։ Դ–ի մոտ էր գտնվում Ազատիչ անունով ուխտատեղին, ուր միայն կանայք Էին ուխտ գնում։ Մոտակայքում հայտնաբեր–վել են հնագույն նշանագրեր, որոնք որոշ նմանություն ունեն հայկ․ ձեռագրերում եղած գաղափարագրերին։ Բնակիչները տնղահանվել են 1920-ին՝ Տայաստանի վրա քեմալականների հարձակման ժա–մանակ։
ԴԱՇԻՆՔ», գրական–քաղաքական օրա–թերթ։ Տրատարակվել է 1909–15 և 1919-ին, Զմյուռնիայում, իբրև շարունակություն <Արեեւյան մէսմոնւ>- (1871 –1909)։ Խըմ– բագիր՝ Ս․ Պարթևյան։ «Դ․» ռամկավար կուսակցության դիրքերից անդրադարձել է արնմտահայության հասարակական– քաղաքական խնդիրներին, լուսաբանել գավառի ազգային և տնտ․, Թուրքիայի ներքին ն արտաքին կացությունը, պայ–քարել երիտթուրքնրի հակաևայ գործու–նեության դեմ։ Տպագրել է քննադատական ու տեղեկատու նյութեր զմյուռնահայու– թյան, բնաշխարհի և Կ․ Պոլսի սահմանա–դրական մարմինների գործունեության մասին։ «Դ․» ներկայացրել է հայ, ռուս և եվրոպական գրողների ստեղծագործու–թյունները, տնսական հոդվածներով լու–սաբանել ազգային մշակույթի և արվեստի զարգացման խնդիրներ։ Աշխատակցել են Ա․ Տարությունյանը, Մ․ Պարսամյանը, Տ․ Ալփիարը, Մ․ Կյուրճյանը, Կ․ Պալա– պանյանը և ուրիշնևր։ 1919–22-ին լույս է տեսել «Արնելյան մամուլ» անունով։ Ա․ խառատյւսն
ԴԱՇԻՆՔ ՀԱՆՈՒՆ ԱՌԱՋԱԴԻՄՈՒ–ԹՅԱՆ», Լատինական Ամերիկայի եր– կըրների տնտեսական և սոցիալակաև զարգացման ծրագիր՝ հիմնված ԱՄՆ–ի «օգնության» վրա։ Առաջ է քաշել ԱՄՆ–ի պրեզիդենտ Ջ․ Քենեդին՝ 1961-ին․ պաշ–տոնական ձնակերպում է ստացել Պուն– տա–դել–Էստայի (Ուրուգվայ) Միջամե– րիկյան տնտեսական և սոցիալական խոր– հըՐԴԻ կոնֆերաևսում (1961)։ Ծրագիրը նախատեսված էր 10 տարվա համար։ ԱՄՆ–ը պարտավորվում էր նոգալ ֆինան–սական ծախսերի 20 %, օգնել լատինաամե– րիկյան երկրննրին շուկաներ ձեռք բերե–լու և մասնագետներ պատրաստելու հար–ցերում։ «Դաշինքի» ծրագիրը իրականում նշանակում էր Լատինական Ամերիկայի երկրներում ամրապնդել ԱՄՆ–ի մոնոպո–լիաների դիրքերը, ճնշել այդ երկրներում ազգային–ազատագրական շարժումը։
ԴԱՇԿԵՎԻՁ Յարոսլավ Ռոմանովիչ (ծն․ 13․12․1926, Լվով), ուկրաինական սովե–տական պատմաբան, հայագետ։ Ավար–տել է Լվովի համալսարանը։ Աշխատում է Ուկրաինական ՍՍՏ ԳԱ հաստատու–թյուններում ։ Ուսումնասիրությունները վերաբերում են միջնադարյան Ուկրաի–նայի պատմությանը և ազգագրությանը, պատմական դիսցիպլիններին, ինչպես նաև Ուկրսփևայի ու Լեհաստանի հայկ․ գաղթօջախներին (հայերի տարաբնակեց–ման հարցերը, մշակույթը, աղբյուրագի–տությունը նն)։ Երկ․ Армянские колонии на Украине в источниках и литературе XV–XIX веков, Е․, 1962; Украинско-армянские связи в XVII веке (сб․ документов, сост․ Я․ Р․ Дашкевич), Киев, 1969․
ԴԱՇՑԱՆ Սահակ Սարգսի [ծն․ 16․11․ 1903, գ․ Զագլիկ (այժմ՝ Ադրբ․ ՍՍՏ Դաշ– քեսանի շրջանում)], սովետական դիվա–նագետ, երկրորդ կարգի արտակարգ և լիազոր դևսպանորդ (1962)։ ՍՄԿԿ ան–դամ 1931-ից։ Ավարտել է Մոսկվայի Լեռ–նային (1936) և Արևելագիտությաև (1939) ինստ–ները։ Դիվանագիտական աշխա–տանքի է անցել 1939-ից։ ՄԺՏ–ում եղել է ՍՍՏՄ դեսպանության առաջին խորհրդա–կան, դեսպանորդ–խորհրդական (1943– 1946, 1955–57, 1962-65)։ Երկար տարի–ներ ՍՍՏՄ արտաքին գործերի մինիստրու–թյան կենտրոնական ապարատում պա–տասխանատու աշխատանք է վարել ՄԺՏ–ի հետ տնտեսական, առնտրական, շինա–րարական ևն հարցերով։ 1946–48-ին մասնակցել է արտասահմանյան հայերի հայրենադարձության կազմակերպմանը։ Պարգեատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի, «Պատվո նշան» 3 շքանշաններով, ինչպես նան մոնղոլական շքանշաննե–րով։
ԴԱՇՆԱԿՑԱՅԻՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐ, միջազ–գային համաձայնագիր, որով պայմանա–դիր կողմերը պարտավորվում են քաղա–քական որոշակի կուրս իրականացնելու նպատակով հանդես գալ միասնական պլատֆորմով։ Իրենց ձներով և բովանդա–կությամբ բազմազան են։ Կարող են լինել երկկողմ և բազմակողմ, վերաբերել տնտ․, քաղ․ տարբեր հարցերի։ Դ․ պ–եր հայտնի են եղել դեռևս հեռավոր անցյալից, բայց առավել մեծ մասշտաբներով կիրառվում են մեր օրերում։ Կապիտալիստական պետությունների փոխհարաբերություն–ներում դրանք կնքվում են հիմնականում նվաճողական պատերազմների նախա–պատրաստման և իրականացման, միջազ–գային իրադրությունում լարվածություն ստեղծելու նպատակով (ՆԱՏՕ, ՍԵԱՏՕ,
ՍԵՆՏՕ նն)։ Դ․ պ–եր կնքվել են 1918- 1922-ին՝ սովետական անկախ հանրա–պետությունների միջև բարեկամություև հաստատելու և ընդհանուր պաշտպանու–թյուն իրականացնելու համար։ Դ․ պ–ի օրինակ է հակահիտլերյան կոալիցիայի անդամ երկրների միջն կնքված պայմա–նագիրը։ 1945-ից հետո ՍՍՏՄ և սոցիա–լիստական մյուս պետությունների միջև Դ․ պ–երը (հատկապես վարշավայի պայ–մանագիրը 1955) ուղղված եև սոցիալիզ–մի լագերև ու միջազգայիև խաղաղությունն ամրապնդելուն։
ԴԱՇՆԱԿՑԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄ 90–88 մ․ թ․ ա․, Տռոմի դեմ դաշնակիցների՝ /илш- փկների ապստամբությունը։ Դաշնակից–ները ապստամբեցին հռոմեական քա–ղաքացիության իրավունք նվաճելու հա–մար։ Տռոմեացիները մի քանի պարտու–թյուններից հետո, մ․ թ․ ա․ 90-ին ստիպ–ված օրենք հրատարակեցին՝ ճանաչելով հավատարիմ դաշնակիցների իրավունքը։ Դա պառակտեց շարժումը և հասցրեց նրա պարտությանը։ Այնուամենայնիվ, պատե–րազմի շնորհիվ դաշնակիցներն ստացան քաղաքացիության իրավունք։ Դ․ պ․ նպաս–
