թյամբ՝ «Ֆանաասաիկ սիմֆոնիա», Կ․ Դեբ– յուսիի երաժշտությամբ՝ «Ծովը» բալետ–ները։ Բևռլինում, Դրեզդենում և Լայպ– ցիգում գործում է բալետի 3 դպրոց։ XVII․ Թատրոնը ԳԴՏ–ի կազմավորումից հետո թատրոն–ներն անցել են պետության տնօրինու–թյանը։ Բեռլինում և այլ քաղաքնևրում վերականգնվևլ և կառուցվել են թատերա–կան շենքեր։ Բ․ Բրեխտի ստեղծագործու–թյունը, նրա ու Ե․ Վեյգելի հիմնադրած (1949) «Բևռլիներ անսամբլ»-ը զգալիորեն ազդել են ԳԴՏ–ի և այլ երկրների շատ թատ–րոնների վրա։ Թատրոնի վերընթացին օգնել են Ֆ․Վոլֆի, 6ո․ Ռ․ Բեխերի, Կ․ Գրյունբերգի՝ Գերմանիայի պատմությանն ու սոցիաւիստական վևրափոխմանը նվիր–ված պիեսները։ ժամանակակից քաղա–քական, հասարակական կյանքի, մարդու հոգևոր աշխարհի նոր հատկությունների կազմավորման թեմաները գեղարվեստա–կան մարմնավորում են ստացել 6ո․ Կնաու– տի, Տ․ Զալոմոնի, Տ․ Քլայնայդամի, Գ․ Կանտի, Զ․ Պֆաֆի, Տ․ Ցինների, Ցոլ․ Բրեզանի, Ռ․ Շնայդերի, Տ․ Տաուզե– րի և ուրիշների պիեսներում։ Գործում են4 Բեռլինի Գերմ․ թատրոնը, «Կամմերշպի– լե»-ն, «Բեռլիներ անսամբլ»-ը, «Ֆոլկոբ– յունե»-ն, Մ․ Գորկու անվ․ թատրոնը, Պոտսդամի Տանս Օտտոյի անվ․ թատրոնը, Վայմարի Գերմ․ ազգային թատրոնը, Լայպցիգի «Շաուշպիլհաուզ»-ը, Տալլեի «Թեատր դես Ֆրիդենս»-ը, «Լանդևս– թեատր»-ը, Դրեզդևնի «Շտատսթեատր»-ը, Ռոստոկի «Ֆոլկեթևատր»-ը, պատանի հան–դիսատեսի, մանկական, տասը տիկնիկա–յին և այլ թատրոններ։ Թատերարվեստի համար մեծ նշանակություն է ունեցել ռե–ժիսորներ Վ․ Լանգհոֆի, Ֆ․ Վիստենի, Ե․ Էնգելի գործունեությունը։ Ամեն տարի կազմակերպվում են Բեռլինյան փառա–տոները, թատրոնի համաշխարհային օրը, 1959-ից՝ արվեստի բանվորական փառա–տոներ։ 1966-ին ստեղծվել է ԳԴՏ–ի թատե–րական աշխատողների միությունը։ XVIII․ Կինոն Ֆաշիզմի խարազանումը, ռնանշիզմի մերկացումը, գերմ․ ժողովրդի հեղափո–խական անցյալի վերհանումը և երկրի դեմոկրատական վերակազմավորման պատկերումը դարձել են ԳԴՏ–ի կինոար–վեստի հիմնական խնդիրները։ Նկարա–հանվել են «Աստղեր» (1959), «Պրոֆեսոր Մամլոկ» (1961, երկուսի ռեժ․ Կ․ Վոլֆ), «Էռնստ Թելմանը իր ժողովրդի զավակն է» (1954, ռեժ․ Կ․ Մետցիգ), «Քյոլնցի կա–պիտանը» (1956, ռեժ․ Զ․ Դուդով), «Մեր–կը գայլերի մեջ» (1963, ռեժ․ Ֆ․ Բեյեր) գեղարվեստական, ինչպես և Ա․ և Ա․ Թորն– դայք ամուսինների «Դա չպետք է կրկնվի» (1956), «Տևտոնյան սուր» օպերացիա» (1958) փաստա–վավերագրական ժապա–վենները։ 60-ական թթ․ մի շարք կինո–նկարներ նվիրված են ժամանակակից կյանքին, սոցիալիստական գիտակցու–թյան կազմավորմանը («Լոտի կինը», 1965, ռեժ․ Է․ Գյունտեր, «Լավագույն տարիներ», 1965, ռեժ․ Գ․ Ռյուկկհր, «Ապ–րելու ժամանակը», 1969, ռեժ․ Տ․ Զեման)։ ՍՍՏՄ–ի և ԳԴՏ–ի համագործակցությամբ ստեղծվել են «Մարդիկ և գազաններ» (1964, ռևժ․ Ս․ Ա, Գերասիմով), «Գո– յա» (1971, ռեժ․ Կ․ Վոլֆ) կինոնկար–ները։ ԳԴՏ–ի աչքի ընկնող կինոդերա–սաններից են՝ Է․ Գեշոննեկը, Գ․ Զիմոնը, Գ․ Վոլֆը, Ա․ Մյուլլեր–Շտալը։ 1955-ից ամեն տարի Լայպցիգում կազմակերպվում է վավերագրական ֆիլմերի միջազգային կինոՓառատոն։ Պատկերազարդումը տես 48–49 էջերի միջև՝ աղյուսակ III։ Գրկ․ Пик В․, Избр․ произв․, пер․ с нем․, М․, 1956; Гротеволь О․, Избр * произв․ (1945–1960), пер․ с нем․, М․, 1966; Ульбрихт В․, Избр․ статьи и речи, пер* с нем․, М․, 1961; Նույնի, Общест–венное развитие в Германской Демократи–ческой Республике до завершения строитель–ства социализма․ Доклад на VII партийном съезде Социалистической единой партии Германии, Дрезден, 1967; Хонеккер Э․, Отчет Центрального Комитета VIII съезду Социалистической единой партии Германии, М․, 1971; Салехов Н․И․, Немчи- нев В․ И․, Германская Демократическая Республика․ (Очерк истории), М․, 1969; За антифашистскую демократическую Герма–нию․ Сб․ документов, 1945–1949 гг․, М․, 1969; Дернберг С․, Краткая история ГДР, пер․ с нем․, М․, 1965; Германская исто–рия в новое и новейшее время, т․ 2, М․, 1970; ГДР в период развернутого строительства социализма, М․, 1965; Внешняя политика Германской Демократической Республики, пер․ с нем․, М․, 1969; Германская Демокра–тическая Республика․ Путеводитель, Дрез–ден, 1957; Экономическая география ГДР, пер․ с нем․, М․, 1963; Немецкая философия после 1945 г․, пер․ с нем․, [М․], 1964; Фрад–кин И․ М․, Литература новой Германии, 2 изд․, М․, 1961; Муравьев B․C․, Художественная литература ГДР в 1958 – 1960 гг․ Библиогр․ обзор, М․, 1962; Ն ու յ ն ի, Немецкая антифашистская художественная литература․ (1957 – 1961)․ Аннотированный библиогр․ указатель, М․, 1963; Искусство стран и народов мира, т․ I, М․, 1962; Лю–бимова Г․ Н․, Новое в архитектуре ГДР, М․, 1965; Избранные статьи музыковедов Германской Демократической Республики, пер․ с нем․, М․, 1960; Okonomische geog–raphic der Deutschen Demofcratischen Repub- lik, Gotha-Leipzig, 1969; Kunst in der Deutsc–hen Demofcratischen Republik, Dresden, [1959]; H ii 11 W․, Deutsche Malerei und Graphik im 20․ JahAundert, B․, 1969; Das Musifcleben in der Deutschen Demokratischen Republik (1945–59), Lpz․, 1960; Erpenbeck F․, Aus dem Theaterleben, B․, 1959; Filmobib- liographischer Jahresbericht, B․, 1966․
ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ ԼԵձՈՒՆԵՐ, հնդեվրոպա–կան լեզվաընտանիքի ինքնուրույն ճյուղ։ Սկզբնապես տարածված են եղել Արևմըտ– յան Եվրոպայում։ ժամանակակից Գ․ լ․ բաժանվում են երկու ենթաճյուղի՝ արև– մըտյան, որի մեջ մտնում են անգլերենը, գերմաներենը, նիդերլանդերենը (հոլան–դերենը), ֆլամանդերենը, ֆրիզերևնը, իդիշը, և հյուսիսային կամ սկանդինավ–յան՝ շվեդերենը, դանիերենը, նորվեգե–րենը, իսլանդերենը և ֆարյորերենը։ Գ․ լ․ է ևաև բուրերենը (աֆրիկանս)։ Մ․ թ․ սկզբներին գոյություն է ունեցել արևելա– գերմանական ենթաճյուղը, որի մեջ մտել են բուրգունդերենը, վանդալերենը, գո–թերենը (բոլորն էլ մեռած), սրանցից գրավոր աղբյուրներով վկայված է միայն գոթերենը (IV դ․)։ Առաջին կամ գերմ․ բաղաձայնական տեղաշարժի (մ․ թ․ ա․ II հազարամյակ) հետևանքով հին Գ․ լ․ տարբերակվել են հնդեվրոպական նախա– լեզվից։ Ինչպես հին, այնպես էլ ևոր Գ․ լ․ ունեն բառապաշարի, բառակազմության, քերականական կառուցվածքի և հնչյունա–կան համակարգի ընդհանրություններ։ Տին Գ․ լ–ի հնչյունական կառուցվածքի համար բնորոշ է բառի առաջին վանկի (սովորաբար՝ բառարմատի) վրա ընկնող ուժգնության շեշտը, որի հետևանքով հե–տագայում տեղի են ունեցել բառավերջի վանկերի թուլացում, անվանական և բա–յական թեքույթների անկում և վերլու–ծական տարրերի աստիճանակ ան զար–գացում։ Քերականական կառուցվածքում առկա է ածականների յուրօրինակ հո–լովման երկու տիպ՝ ուժեղ և թույլ։ Բայա–կան համակարգում չկան ապառնու հա–տուկ ձև և բայասեռերի հստակ տարբե–րակում։ Ունի խոնարհման երկու ձև՝ ուժեղ (անցյալ ժամանակը կազմվում է արմատի ձայնավորի հերթագայությամբ) և թույլ (անցյալ ժամանակը կազմվում է ատամնային վերջածանցի օգնությամբ)։ Մ․ թ․ սկզբին Գ․ լ․ եղել են Տյուսիսային և Բալթիկ ծովերի ափերին, Յուտլանդիա– յում և Սկանդինավյան թերակղզու հվ–ում բնակվող գերմ․ ցեղերի բազմաթիվ խմբա–վորումների ցեղային լեզուները։ III –V դդ․ առաջացել են ավելի խոշոր ցեղամիավո– րումներ, և աստիճանաբար ձևավորվել է պատմականորեն հայտնի Գ․ լ–ի մեծ մասը։ Տնագույն գրավոր աղբյուրները վկայված են ռունյան արձանագրություն–ների ձևով։ VIII–IX դդ․ սկսած, քրիստո–նեության տարածումից հետո, լատինա–կան գրի հիման վրա ստեղծվել է արմ․ Գ․ լ–ի (հին անգլերեն, հին վերին գերմա–ներեն, հին սաքսոներեն) գիրը, ավելի ուշ (XII–XIII դդ․)՝ սկանդինավյան լե–զուների գիրը։ (Տես նաև Գերմաներեն)։ Գրկ․ Энгельс Փ․, К истории древ–них германцев, Маркс К․ и Энгельс Ф․, Соч․, 2 изд․, т․ 19; Мейе А․, Основные особенности германской группы языков, М․, 1952; Сравнительная грамматика германских языков, т․ 1–4, М․, 1962–66; Жирмун–ский В․ М․, Введение в сравнительно- историческое изучение германских языков, М․-Л․, 1964․
ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ ԿՈՄՈՒՆԻՍՏԱԿԱՆ ԿՈՒ–ՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ԳԿԿ) (Deutsche Kom- munistische Partei), Գերմանիայի Ֆեդե–րատիվ Տանրապետության բանվոր դա–սակարգի կուսակցություն։ Ստեղծվել է 1969-ի ապրիլին, Էսսենի համագումարում, որտեղ ընդունել է ԳԿԿ ծրագրային հայ–տարարությունը և կանոնադրությունը։ Ծրագրային հայտարարության մեջ նըշ– վում էր, որ ԳԿԿ ԳՖՏ բանվոր դասակար–գի մարքսիստական կուսակցությունն է, հենվում է Կ․ Մարքսի, Ֆ․ էնգելսի և Վ․ Ի․ Լենինի ուսմունքի վրա, հանդես է գալիս աշխատավորության տնտեսական և սո–ցիալական պահանջների, ժողովրդի դե–մոկրատական իրավունքների պաշտպա–նությամբ, պայքարում ռևանշիստական և նեոնացիստական ուժերի դեմ՝ հանուն բանվոր դասակարգի գործողությունների միասնության, հանուն ԳԴՏ միջազգային իրավական ճանաչման, հանուն հասարա–կության սոցիալական վերափոխություն–ների։ 1970-ի հոկտեմբերի ԳԿԿ վարչու–
