XII․ Մամուլը, ռադիոն և հեռուստա–տեսությունը 1972-ին լույս է տեսել մոտ 400 պարբե–րական հրատարակություն՝ գլխավորապես արաբ․։ Ամբողջ մամուլը գտնվում է կա–ռավարության և Արաբակաև սոցիալիս–տական միության տևօրիևությաև ևերքո։ Առավել ազդեցիկ հրատարակություն– ևերև եև՝ «Ալ–Ահրամ» (1875-ից), «Ալ– Ախբար» (1952-ից), «Ալ–Գումհուրիա» (1953-ից) օրաթերթերը, «Ռոզ–,ալ–6ուսեֆ» (1925-ից), «Ալ–Մուսավվար» (1924-ից), «Ախըր Սաա» (1934-ից) շաբաթաթերթևրը, «Ատ–Թալիա» (1965-ից), «Ալ–Քաթիբ» ամ–սագրերը, «Ալ–Իշտիրաքի» (1965-ից) շաբաթական բյուլետենը։ «Միդլ Իստ Նյուս»-ը (ՄԵՆ, Middle East News) Ե–ի պաշտոնական գործակալությունն է (1956-ից), ինֆորմացիա է մատակարա–րում մամուլին, ռադիոյին ն հեռուստատե–սությանը։ Ե–ում ռադիոհաղորդումները (սկսվել են 1932-ին) և հեռուստատեսությունը (1960-ից) տնօրինում է ռադիոհաղոր–դումների և հեռուստատեսությաև կոր– պորացիաև։ XIII․ Գրականությունը ԵԱՏ գրականության կազմավորումը կապված է Լիբանանի, Սիրիայի և արաբ, այլ երկրևերի գրականության հետ՝ մշա–կութային ընդհանուր հիմքի վրա (տես Արաբական մշակույթ, գրականության բա–ժին)։ Այն ձևավորվել է կապիտալիստա–կան հարաբերությունների, թուրք, տի–րապետության դեմ արաբ ժողովրդի պայ–քարի ուժեղացման, եվրոպական պետու–թյունների գաղութատիրական քաղաքա–կանության պայմաններում։ Մշակութա–յին կյանքի և գրականության նորացման ․ընթացքը նախապատրաստվել է Մուհամ– մեդ Ալի փոխարքայի բարենորոգումնե–րով և բուրժ․ լուսավորիչներ Շիհար–ադ– դինի (1786–1857), Ռիֆաաթ Թախթավիի (1801–73), Ալի Մուբարաքի (1824–93), Աքդալլահ Ֆաբրիի (183Հ–90) U ուրիշների գործունեությամբ։ Տրապարակախոսու– թյանը զուգընթաց զարգացել է գաղափա– րապես նրա հետ կապված, բայց ձևով ավանդական պոեզիան [Սամ–ալ–Բա– րուդի (1893–1904), Ցաքուբ Սաննու (1839–1912), Աղի բ Իսհակ (1856–85) ևն]։ Պատմավեպի ժանրի հիմնադիրներն են Զիրջի Զեյդանը (1861 – 1914) և Ֆա– րահ Անտունը (1874–1922)։ 1919–21-ի ազգային–ազատագրական շարժման հուժ–կու վերելքով սկսվում է գրականության պատմության նորագույն շրջանը, որը նշանավորվեց բանաստեղծական ձևերի թարմացումով, պոեզիայում՝ ռոմանտիզ–մի հաստատմամբ, արձակում՝ քննադա–տական ռեալիզմի ամրապնդմամբ։ Ռեա–լիստական արձակի զարգացման գործում նշանակալի դեր խաղացին Ահմեդ Լութֆի աս–Սայիդի (1872–1963) գրական խում–բը և Ահմեդ Խեյրի Ս այ ի դի (1894–1962) «ժամաևակակից դպրոցը»։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազ–մից ևետո գրականություն մուտք գործե–ցին բնակչության դեմոկրատական խավե–րի ներկայացուցիչ գրողներ, որոնք դի–մեցին հասարակ մարդկանց կյանքի, աշ–խատանքի ու պայքարի թեմաներին (Իբ– րահիմ Աբդ ալ–խալիմ, Աբդառահման աշ– Շարքաուի և ուրիշներ)։ Աոցիալակաև վեպերից ուշագրավ են Նագիբ Մահֆուզի (ծն․ 1911) գործերը՝ «Նոր Կահիրե» (1945), «Սկիզբ ն վերջ» (1949)։ Տանրա– պեաության հռչակումը (1953) ազդեցու–թյուն գործեց ավագ սերնդի գրողներ Թահա Տուսեյնի, Մահմուդ Թեյմուրի, Թաուֆիկ Ալ–Տաքիմի և ուրիշևերի ստեղ– ծագործություևների վրա։ 60-ական թթ․ երիտասարդ գրողների գործերում առա–ջատար տեղ են գրավում ազգային վերա– ծննդի թեմաները։ 1955-ից գրողներն ունեն իրենց միությունը։ XIV․ ճարտարապետությունը և կերպ–արվեստը IV–VII դդ․ Եգիպտոսում զարգանում է ղպտիների արվեստը։ Արաբական նվա–ճումներից հետո (639-ից) Եգիպտոսը ակ–տիվորեն մասնակցում է արաբական մշա–կույթի կազմավորմանը։ Եգիպտոսում արաբական առաջին քաղաքները բանա–կատեղիի տիպի են (Ֆուսթաթ, 640)։ Քաղաքների գլխավոր ճարտ․ տարրերը կազմում էիև մզկիթը, տիրակալի պալա–տը, հասարակական բաղնիքները և զո–րանոցները։ VII–IX դդ․ պաշտամունքա–յին շենքի տիպը՝ բազմասյուն դահլիճով, տափարակ, հեծանային ծածկով, ներքին գավթով «սյունային» մզկիթն է (Ամր իբն ալ–Աս մզկիթը Ֆուսթաթում, 641–642, վե–րակառուցվել է IX դ․)։ Աշխարհիկ կա–ռույցի նմուշներից է «նեղոսաչափը» (քա–րե ջրհոր, որի կենտրոնից բաձրանում է մարմարե սյուն Նեղոսի ջրի մակարդա–կը չափելու համար) Ռոդ կղզում։ Մզկիթի տիպը Թուլունյանների (IX դ․) և Ֆաթիմ– յաևների (XI–XII դդ․) օրոք կրել է որո–շակի վւոփոխություններ։ Վաղ Ֆաթիմ– յանների դամբարանները քառակուսի ևա– տակագծով, ութանիստ թմբուկավոր գըմ– բեթով կառույցներ են (Սաբա Բանաթ դամ– բարանախումբը Ֆուսթաթում)․ ուշ շրջա–նում որոշ դամբարաններ բաղկացած են երեք կողմից գմբեթավոր խցից և երեք միհրաբից (աղոթախորշ՝ Մեքքային նա–յող պատի մեջ), տրոմպներն ու առա–գաստները շարվում են շթաքարից (Ում Կուլսում դամբարանը Կահիրեում, 1122)։ Ֆաթիմյան մինարեները կազմված են քառակուսի հատակագծով բարձր պատվանդանից և վերիև մասում ութա–նիստ տաղավարով սյունաձև բևից (Էսևեի միևարեն, 1081–82)։ Աշխարհիկ կառույց–ներից պահպանվել են Կահիրեի Բաբ ալ– Ֆութուհ, Բաբ ան–Նասր և Բաբ ալ–Զու– վայլա (XI դ․) դարպասները։ X–XI դդ․ բնակելի տները (գտնված են Ֆուսթա– թումյ բաժանվում են բնակելի և հանդիսա– վոր մասերի, որոևցից յուրաքանչյուրը ուներ ներքին բակ, ուր նայում էիև խորը այվանները։ Այուբյանների (XII–XIII դդ․) և Մամլուքների (XIII –XV դդ․) օրոք պաշ–տամունքային շեևքերը (մզկիթներ, մեդ– րեսեներ, դամբարաններ նն) կազմում են բարդ ճարտ․ համալիրներ (Քալաուն սուլ–թանի համալիրը Կահիրեում, 1284– 1285)։ Կառույցների հիմնական տիպերն են դառնում 4 այվանով մզկիթ–մեդրե– սեն (սուլթան Տասանի մգկիթ–մեդրեսեն Կահիրեում, 1356–63), քառակուսի հա–տակագծով, գմբեթավոր փորագրազարդ դամբարանը (Մամլուքների դամբարան–ները Կահիրեում, XV դ․–XVI դ․ սկիզբ) և փոքր պատշգամբով բարձր միևարեն։ Մամլուքևերի աշխարհիկ ճարտ–ից մասամբ պահպաևվել են «մարիստաևևեր» (հի– վաևդանոցներ), Նասիր Մուհամմեդի ջրա–տարը։ Օսմանյան կայսրության ժամանա–կաշրջանում կառուցվում են թուրքական տիպի մզկիթներ (կենտրոնագմբեթ մե–ծաչափ կառույցներ՝ սրածայր մինարե– ներով)։ XIX դ․ և XX դ․ 1-իև կեսի շինա– րարությաևը մասնակցում եև ֆրանս․, իտալ․, աևգլ․, բելգ․ ճարտարապետները։ Կառուցվում են բանկեր, հյուրանոցներ, եկամտաբեր տներ, պալատներ ճարտ․ Էկլեկտիկ ոճով։ 1952-ի հեղափոխությու–նից հետո վերականգնվել և բարեկարգ–վել եև քաղաքները (Կաևիրեի և Ալեք– սանդրիայի գլխ․ հատակագծերը), կա–ռուցվում են բանվորական թաղամասեր (Օմմ–Սաբոր, Օմար–Մաքրամ նն), հասա–րակական շենքեր (Կահիրեի օդանավա–կայանը, 1962, ճարտ․ Ս․ Զայթուն, Մ․ Շավ– քի, ինժ․ Ա․ Ուսման), բազմահարկ հյու–րանոցներ («Պաղեստին» հյուրանոցը Ալեքսանդրիայում, ճարտ․ Աբդ ալ–Մագիդ, Շ․ Տոսնա), պանսիոնատներ նն։ Կաևի– րեից հս․ կառուցվել է Նասեր քաղաք–ար– բանյակը (60-ական թթ․, գլխ․ ճարտ․ Մ․ Քարիմ)։ Ե–ի մուսուլմանական արվեստի նմուշ–ները վերաբերում են Ֆաթիմյանների դարաշրջանին (Ֆուսթաթ քաղաքի բաղ–նիքի որմնանկարի հատվածներ, X– XI դդ․, Իսլամական արվեստի թանգարան, Կահիրե, երաժիշտների, պարողների, հե–ծյալների և այլ պատկերևերով քարի, փայ–տի, փղոսկրի վրա Փորագրության նմուշ–ներ, մանրանկարներ)։ Միջին դարերի Ե–ի դեկորատիվ–կիրառական արվես–տում հատկապես զարգացել է դաջածո գործվածքների, նկարազարդ խեցեգործու–թյան, նիստավոր և վւորագրված լեռնային բյուրեղապակյա աևոթների, գունավոր արծնով զարդապաւո ապակյա իրերի ար–տադրությունը, մետաղյա առարկաների, փորագրված, քանդակազարդ, ընդելուզ–ված կահույքի պատրաստումը, փայտի փորագրությունը։ Կարնոր տեղ են գրա–վել գեղագրությունն ու զարդարվեստը։ X–XII դդ․ ստեղծված իրերի զարդամո–տիվների մեջ հաճախ է տեղ տրվել մարդ–կանց ու կենդանիների պատկերներին, իսկ հետագայում գերակշռել են արաբեսկ– ները։ Ե–ի նոր արվեստի սկզբնավորումը սերտորեն կապված է XIX դ․ վերջի և XX դ․ սկզբի ազգայիև–ազատագրական շարժումների հետ։ Այև խարսխվել է նոր շրջանի եվրոպական արվեստի յուրաց–ման և հին վարպետների ավանդների վե–րականգնման փորձերի վրա։ Արձանա–գործ Մահմուդ Մուխթարի արվեստում եգիպտական հին ավանդները վերաիմաս–տավորվել են նոր ձների մեջ («Եգիպտոսի զարթոնքը» մոնումենտը Կահիրեում, 1919–28)։ Գեղանկարչությունը կրել է իմպրեսիոնիզմի ն ֆովիզմի, իտալ․ ն ֆրանս․ ակադեմիզմի ազդեցությունը։ ժամանակակից դպրոցի հիմնադիրներն են Մուհամեդ Նազին (ռեալիստական բնույթի ժանրային պատկերներ, բնա–նկարներ), Մահմուդ Սաիդը (աշխա–
