1899), բխում է համակարգի լրիվ շարժման քանակի պահպանման օրենքից: 4. Զ ա յ ն ա յ ի ն Ի., գազային կամ հեղուկ միջավայրի սահմանւաիակ ծավա– լում ճնշման կամ ջերմաստիճանի հան– կարծակի և արագ անհետացող աճ, որի հետևանքով առաջանում է ճնշման կար– ճատև աճի ալիք, վերջինս ձայնի արագու– թյամբ տարածվում է գրգռման վայրից: Նկ. 1. ուղղանկյունաձև (ա), սեղանաձև (բ), էքսպոնենաային (գ) և զանգակաձև (դ) ւոե– սաիմպուլսներ Այսպիսի Ի–ները կիրառվում են ճարտ. ձայնագիտության մեջ՝ արձագանքը հայտ– նաբերելու և շենքերում ռևերքերացիայի ժամանակը որոշելու համար: Ձայնային Ի. է կոչվում նաև որոշակի հաճախակա– նության ձայնային ազդանշանը, որի տե– վողությունը 10–100 պարբերություն է: Այդպիսի Ի. կարող է լինել եզակի կամ պարբերական՝ Ի–ի տևողությանը հավա– սար կամ դրանից մեծ ինտերվալով: Ձայ– նային և ուլտրաձայնային Ի–ները կիրառ– վում են հիդրոձայնագիտության մեջ՝ խո– րություններր չափելու համար (տես էխո– ոտ), հիդրոլոկացիայում. ուլտրաձայնա– յին արատանշման մեջ: Նկ. 2. ռադիոիմ– պուլսներ 5. Ու Ժ ի Ի., որոշ էւ ժամանակահատ– վածում մարմնի վրա F ուժի ազդեցու– թյունը բնութագրող մեծություն, հավասար է այդ ուժի միջին արժեքի և ազդման ժա– մանակի արտադրյալին՝ S=F^.-ti: Ու– ժի Ի. վեկտորական մեծություն է և ունի F^.-ի ուղղությունը: Ավելի ճշգրիտ որոշ– էւ վում է Տ j F dt ինտեգրալով: Ուժի Ի. հաս– օ կացությունը լայնորեն կիրառվում է հար– վածի տեսության մեջ (հարված ա– յ Ի ն Ի.): Ա. Դարբին յան
ԻՄՊՈՒԼՍ, տես Նյար՜դային ազ՜դակ:
ԻՄՊՈՒԼՍ», գործարան Դիլիջա– ն ու մ. կապի միջոցներ արտադրող ձեռ– նարկություն ՀՍՍՀ–nuf: Հիմնվել Է 1962-ին: Արտադրանքի սերիական թո– ղարկումր՝ 1965-ից: Արտադրանքն իրաց– վում է Սովետական Միությունում և ար– տասահմանյան բազմաթիվ երկրներում (Րուլղարիա, Ռումինիա, Վիետնամ, Մոնղոլիա, Կուբա, Թուրքիա, Իրան, Եգիպտոս, Հնդկաստան):
ԻՄՊՈՒԼՍԱՅԻՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ, հո– գեկան խանգարումներ, արտահայտվում են անձի ինքնաբեր և չպատճառաբանված պոռթկումով: Ի. գ–յան առանձնահատ– կությունը դրդապատճառի, հատկապես նպատակի չգիտակցված լինելն Է: Ի. գ. պայմանավորված է պահանջմունքներով և հույզերով, անմիջականորեն ուղղված է դրանց բավարարման համար անհրա– ժեշտ հատկություններ ունեցող և տվյալ իրադրության մեջ առկա օբյեկտներին: Ի. գ. կարող է արտահայտվել քաոսային վնասակար վարմունքով՝ առարկաներ փչացնելով, մարմնական վնասվածքներ հասցնելով, անգամ ինքնասպանություն գործելով: Ի. գ–յպն դեպքում անձի հա– կումները կարող են դրսևորվել նաև թա– փառաշր?իկության, գինեմոլության, հըր– կիզելու, գողություն անելու անհաղթա– հարելի ձգտումով, որի հիմքում գիտակց– ված մտադրություն, չարամտություն չկա: Ի. գ–ները կարևոր են հոգեկան հիվանդ– ների ախտորոշման գործում:
ԻՄՊՈՒԼՍԱՅԻՆ ԼԱՄՊ, բարձր ինտենսի– վության լույսի իմպուլսային գործողու– թյան աղբյուր, որր տալիս է եզակի կաւք պարբերաբար կրկնվող լուսային բռըն– կումներ: Ի. լ–ում օգտագործվում է պլազ– մայի լուսարձակումը, որն առաջանում Է թթվածնի մեջ մետաղական ֆոլգայի այր– ման (եզակի բռնկումներ) կամ իներտ գազերում Էլեկտրական բարձր լարման ազդեցությամբ կայծային պարպման (պարբերական բռնկումներ) հետևանքով: Դազապարպման լույսի աղբյուրներից Ի. լ. տարբերվում է հոսանքի խտության մեծ արժեքով և պլազմայի ավելի բարձր ջեր– մաստիճանով (մինչև 30000K): Ըստ կա– ռուցվածքի հիմնականում լինում են՝ խ ո– ղովակաձև Ի. լ–եր, որոնց կայծա– յին միջակայքը՝ /= 1–200 սմ Է, բռնկման Էներգիան՝ w= 1 –105 ջ, բռնկման տևո– ղությունը՝ է = 10~4–10՜2 վրկէ բռնկումնե– րի f հաճախականությունը՝ մինչև 100 հց, գնդաձև Ի. լ–եր, որոնց կայծային միջակայքը՝ /=0,1 – 1 սմ, w = 0,001 – –10 ջ, է= 10~7 –10՜5#^, f-ը՝ մինչև 104 հց: Լինում են նաև մատիտաձև, պա– րուրաձև ևն: Ի. լ–երի օգտակար գործո– ղության գործակիցը կարող է հասնել մինչև 50–70%–ի: Ի. լ–երի կիրառման կարևոր բնագավառներն են ֆոտոքիմիան, օպտիկական լոկացիան և կապը, լուսազ– դանշանումը, պուիգրաֆիան, քվանտա– յին օպտիկան (լազերների օպտիկական գրգռում): Ռ. Ղազար յան
ԻՄՊՈՒԼՍԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ, ավտոմատ կառավարման համակարգ, ուր կառավա– րումը իրագործվում է ժամանակի որոշակի պահերին ծագող կարճատև (իմպուլսա– յին) ազդանշաններով: Կառավարման իմ– պուլսային բնույթը, որ ամենից հաճախ պայմանավորված է համակարգի գործո– ղության սկզբունքով, հարմար է բազման– ցուղի համակարգերում, երբ տարբեր ան– ցուղիների կառավարման ազդանշանների հաջորդականությունները ցրված են ըստ ժամանակի (փուլի): Կապի տեխնիկայում իմպուլսային ազդանշանների օգտագոր– ծումը մեծացնում է տեղեկությունների հաղորդման խանգար ումապաշտպանու– թյունը և բարելավում դրանց կոդավոր– ման պայմանները: Ի. հ. կազմված է մո– դուլացումն իրագործող տարրից (մոդուլ յաւոոր) և անընդհատ ազդանշանման մա– սից, որը ենթարկվում է իմպուլսների մո– դուլացված հաջորդականության ազդեցու– թյանը: Ի. հ–ները տարբերվում են ըստ մոդուլացման տիպի (ըստ հաճախականու– թյան, փուլի, ամպլիաուդի ևն): Ի. հ. մա– թեմատիկորեն նկարագրվում է վերջավոր աճերով հավասարումների համակարգով: Գրկ. IJmIIKHH H.3., TeOpHH JIHHeHHMX HMnyjibCHbix cncxeM, M., 1963.
ԻՄՊՈՒԼՍԱՅԻՆ ՏԵԻՆԻԿԱ, տեխնիկայի բնագավառ, որը հետազոտում, մշակում և կիրառում է Էլեկտրական իմպուլսների առաջացման, ձևափոխման և չավւման մե– թոդներն ու տեխնիկական միջոցները: Ի. տ–ում հետազոտում և վերլուծում են նաև այն պրոցեսները, որոնք առաջա– նում են տարբեր Էլեկտրական շղթաների, սարքավորումների և օբյեկտների վրա՝ Էլեկտրական իմպուլսների ազդեցությամբ: Հոսանքի և լարման Էլեկտրական իմ– պուլսները լայնորեն օգտագործվում են գիտության և տեխնիկայի տարբեր բնա– գավառներում: Դրանք առավել մեծ կի– րառություն ունեն Էլեկտրոնիկայում՝ Էլեկտրոնային սարքերի աշխատանքի իմ– պուլսային ռեժիմի դեպքում: Այստեղ կի– րառվում են ինչպես սոանձին իմպուլս– ներ, այնպես էլ իմպուլսների հաջորդակա– նություն, որոնք կրում են ինֆորմացիա կաւք Էլեկտրոնային սարքերի աշխատան– քի կառավարման դեր կատարում: Իմ– պուլսային ռեժիմի դեպքում Էլեկտրոնա– յին սարքերը ենթարկվում են Էլեկտրա– կան ազդանշանների ընդհատ ազդեցու– թյան: Իմպուլսային ազդանշանների ընդ– հատ կառուցվածքը կազմում է իմպուլսա– յին ռեժիմով աշխատող սարքի օգտակար հատկությունների սկզբունքային հիմքը: Իմպուլսային ազդանշանները տարբեր– վում են ըստ իմպուլսի ամպլիտուդի և տե– վողությււն, միմյանց հաջորդելու հաճա– խության, ինչպես նաև ըստ հաջորդակա– նության մեջ Փոխդասավորության: Իմ– պուլսային ռեժիմով աշխատանքի ժամա– նակ կարող է կատարվել Էներգիայի մեծ կուտակում: Օրինակ, հզոր իմպուլսային մոդուլյատորներում միջիմպյււլսային ժա– մանակահատվածում տեղի է ունենում Էներգիայի հարաբերական դանդաղ կու– տակում, այնուհետև կուտակված Էներ– գիան անջատվում է կուտակման համե– մատ բավականաչափ փոքր ժամանակա– հատվածում: Այսպիսով հաջողվում է ըս~ տանալ Էլեկտրական իմպուլսներ, որոնց հզորությունը զգալիորեն գերազանցում է սնման աղբյուրի, նոմինալ հզորությու– նը, որ Էական նշանակություն ունի ռա– դի ոէլեկարոնային ապարատներ նախա– գծելիս: էլեկտրական իմպուլսների ամ– պլիտուդների կտրուկ փոփոխությունների շնորհիվ հնարավոր է իմպուլսային ազդա– նշանների ներգործության ժամանակի բա– վականաչափ ճշգրիտ սևեռումը: Անկոն– տակտ էլեկտրոնային բանալիների դեր կատարող իմպուլսային էլեկտրոնային սարքերը ունակ են էլեկտրական շղթա– ները փոխարկել 10՜6 և նույնիսկ 10՜9 վրկ–ում: «Իմպուլս» հասկացության հետ սովորաբար կապվում է նրա վւոքր տևո– ղության մասին պատկերացումը: Սակայն իմպոււսի կարճատևությունը հարաբերա–
