ցել է Շվեյցարական մաքսային միությա– նը: Լ–ի դիվանագիտական ներկայացուց– չությունն իրականացնում է Շվեյցարիան: Տնտեսությունը: Լ. ինդուաորիալ–ագրԱյ– րային երկիր է՝ կախման մեջ է արտասահ– մանյան, հատկապես շվեյցարական կապի– տալից: Տնտեսապես ակտիվ բնակչության ավելի քան 1/2-ը զբաղված է արդյունաբե– րության, արհեստագործության և սպա– սարկման ոլորտում (1975): Արդ. արտա– դրանքը հիմնականում արտահանվում է: Զարգացած են մեքենաշինությունը, քի– միա–դեղագործական, տեքստիլ, սննդհա– մի, փայտամշակման արդյունաբերությու– նը, խեցեգործությունը, արհեստական ատամների արտադրությունը (Վաղուց քաղաքի մոտ): 1974-ին արտադրվել է 2078 մլն կվւո ժ էլեկտրաէներգիա: Գյուղատնտեսությամբ զբաղվողների թիվը 1970-ին կազմել է 5,5%: Մշակվում է երկրի տերիտորիայի 12,5%-ը, արոտա– վայրերը զբաղեցնում են 43,8%–ը: Առա– շատար ճյուղը կաթնամսատու անասնա– պահությունն է, զբաղվում են նաև բան– ջարաբուծությամբ, պտղաբուծությամբ և խաղողագործությամբ, սակավահող գյու– ղացիները՝ արհեստագործությամբ և տու– րիստնեոի սպասարկմամբ: Վալյուտայի հիմնական աղբյուր են ծառայում արտա– սահմանյան ֆիրմաների ֆինանսա–առե– տրական գործողությունները, արտասահ– մանյան տուրիզմը, առողշարանային գոր– ծը, ինչպես նաև փոստային դրոշմանիշնե– րի արտադրությունը: Դրամական միավորը շվեյցարական ֆրանկն է: ՍՍՀՄ Պետբան– կի 1977-ի ապրիլի 1-ի կուրսով 100 ֆրան– կը= 29,32 ռ.: Լուսավորությունը: ժողկրթության հա– մակարգի մեջ են մտնում մանկապարտեզ– ները (4–5 տարեկան երեխաների հա– մար), 8-ամյա պարտադիր և միշնակարգ (ռեալականը՝ 3, և գիմնազիան 5 տարի) դպրոցները: 1961-ին Վադուցում բացվել է առաշին հատուկ միշնակարգ ուս. հաս– տատությունը, որը պատրաստում է մե– խանիկներ, էլեկտրատեխնիկներ, շինա– րարներ: Բարձրագույն կրթություն են ստանում արտասահմանում, գլխավորա– պես՝ Շվեյցարիայում: Վադուցի պետա– կան թանգարանը (հիմնադրվել, է 1953-ին) ունի նկարների մեծ հավաքածու: ԼԻ ԻՈՒՆՉԺԱՆ (1823–1901), չինական պետական գործիչ, դիվանագետ: Մաս– նակցել է Տայպինյան (1850–64) և Նյան– ցզյունյան (1853–68) ապստամբություն– ների ճնշմանը: Վարել է այսպես կոչված «բարբարոսների օգտագործումը բարբա– րոսներին սանձելու համար» քաղաքակա– նություն, այսինքն՝ փորձել է իմպերիա– լիստական մեկ տերությանը զիջումների և համաձայնությունների գնով հակազդել այլ տերությունների ագրեսիային: ճապո– նիայի հետ ստորագրել է Չինաստանի համար ծանր Սիմոնոսեկիի պայմանա– գիրը (1895): 1896-ին Ռուսաստանի հետ կնքել է ճյապոնիայի դեմ պաշտպանական ռազմ, դաշինք և Չին–Արեելյան երկաթգծի կառուցման կոնցեսիան Ռուսաստանին հանձնելու գաղտնի պայմանագիր:
ԼԻԿԵՆԱՅ, քաղաք Լիտվական ՍՍՀ Բիր– ժայսկի շրշանում: Բիրժայ երկաթուղային կայարանից 7 կմ հեռու: Բալնեոլոգիական ե ցեխաբուժական առողջարան: Ամառը չավւավոր տաք է (հուլիսի միջին ջերմաս– տիճանը 18°C), ձմեռը՝ չափավոր մեղմ (հունվարի միջին ջերմաստիճանը –5°C), տարեկան տեղումները՝ 650 մմ: Բուժվում են հենաշարժական ապարատի, գինեկո– լոգիական, նյարդային համակարգի հի– վանդություններով տառապողները: ԼԻԿԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆ, Կալիֆոռնիայի (ԱՄՆ) համալսարանի գիտահետազոտա– կան հիմնարկ: Հիմնադրվել է 1881-ին (պաշտոնական բացումը կատարվել է 1888-ին), մեծահարուստ Զ. Լիկի (1796– 1876) կտակած միջոցներով: Գտնվում է Համիլտոն լեռան գագաթին (1306 մ), Սան–խոսեից 46 կմ արլ.: Հիմնական գոր– ծիքներն են՝ 30 և 91 սմ ռեֆրակտորները, 61, 91 և 305 սմ ռեֆլեկտորները, 51 սմ կրկնակի աստրոգրաֆը: Հետազոտու– թյունների հիմնական ուղղություններն են՝ Գալակտիկայի կառուցվածքը և պտույտը, աստղերի ֆիզիկական հատկությունները և սեփական շարժումները, արտագալակ– տիկական միգամածությունները են:
ԼԻԿԻԱ, Լ յ ու կ ի ա (Auxia), պատմա– կան երկիր Փոքր Ասիայի հարավում: Մ. թ. ա. 1 հազարամյակում Լ–ում բնակվել են լիկիացիները (հնդեվրոպական ցեղեր), որոնք, հավանաբար, մ. թ. ա. VI դ. դո– րիացիներից փոխառել են գիր: Մ. թ. ա. V դ. վերջին – IV դ. սկզբին Լ–ի արմ. մասը գտնվել է պարսկ. տիրապետության տակ: Արլ. մասում մ. թ. ա. IV դ. թագա– վորել է լիկիական թագավոր Պերիկլեսը: Մ. թ. ա. IV դ. վերջին Լ. մտել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու տերության, մ. թ. ա. 295– 197-ին՝ Պտղոմեոսների պետության կազ– մի մեջ: Մ. թ. ա. I դ. հռոմ. տերության կազմում ինքնավար պետություն էր: Մ. թ. 43-ին Լ. և Պամփիլիան կազմել են հռոմ. մեկ նահանգ: Գրկ. Treuber Օ., Geschichte der Ly- kier, Stuttgart, 1887.
ԼԻԿԻԵՐԵՆ, պատմական Լիկիայի բնա– կիչների լեզուն (մեռած մ. թ. ա. VIII – III դդ.): Հատկացվում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի խեթալուվիական (հին անատոլիական) խմբին: Ներկայացվել է նաև ասիանական լեզվախմբում: Գրավոր աղբյուրները (մեծ մասամբ հնչյունագիր տապանագրեր) մ. թ. ա. V դարից են: Վերծանումներում կան չլուսաբանված հարցեր:
ԼԻԿԿԱՅԱՆ, անգրագիտության վերաց– ման կայան: Հոկտեմբերյան սոցիալիս– տական հեղափոխությունից հետո ՍՍՀՄ–ում մասսայական աշխատանք է ծավալել աշխատավորներին գրագիտու– թյուն սովորեցնելու ուղղությամբ: 1919-ի դեկտ. 26-ին Վ. Ի. Լենինի ստորագրու– թյամբ հրապարակվեց դեկրետ ՌՍՖՍՀ–ում 8–50 տարեկան բնակչության անգրագի– տությունը վերացնելու մասին: 1920-ի հու– նիսի 19-ին ստեղծվեց Անգրագիտության վերացման համառուսաստանյան արտա– կարգ ժողով և տեղական արտակարգ հանձնաժողովներ: 1920–40-ին ՍՍՀՄ–ում գրագիտություն սովորեց 60 մլն մարդ: ՀՍՍՀ–ում անգրագիտության վերացման կայաններ և մեծահասակների հատուկ դպրոցներ ստեղծվեցին 1921-ին: 1922/23 ուս. տարում հանրապետությունում գոր– ծել է 344 լիկկայան (6301 սովորող): 1923/24-ին ստեղծվեց «Կորչի անգրագի– տությունը» ընկերությունը: 1935-ին գրա– գետ էր Հայաստանի բնակչության 93,7%–ը: Կուչւոուրական հեղափոխության ընթացքում հանրապետությունում անգրա– գիտությունը վերջնականապես վերացավ: (Տես նաև Գրագիտություն):
ԼԻԿՎԻԴԱՏՈՐՆԵՐ, ռեակցիայի տարինե– րին (1907–10) ՌՍԴԲԿ–ում առաջացած ռևիզիոնիստական, օպորտունիստական ուղղության ներկայացուցիչներ: Լ. փոր– ձում էին բանվորների ուշադրությունը շեղել նախապատրաստվող նոր հեղափո– խությունից, վերացնել հեղափոխական ս–դ. կուսակցությունը և ստեղծել արևմտա– եվրոպական տիպի լեգալ ռեֆորմիստա– կան կուսակցություն: Լ–ի պարագլուխներն էին մենշեիզմի լիդերներ Պ. Բ. Աքսելրոդը, Ֆ. Ի. Դանը, Ցու. Լարինը, Վ. Օ. Լևից– կին, Ցու. Օ. Մարտովը, Ա. Ն. Պոտրեսո– վը և ուրիշներ: Համախմբվելով «Նաշա զարյա» («Haina 3apa») ամսագրի շուրջը, արդեն 1908-ի հուլիսին լիկվիդատորու– թյունը ձևավորվեց որպես գաղափարա– քաղաքական հոսանք: Լ. պնդում էին, որ ստոլիպինյան ռեֆորմը լուծում է ագրա– րային հարցը, որ Պետական դուման խա– ղաղ ճանապարհով ռեֆորմի է ենթարկում ցարիզմը և դրանով իսկ վերանում է նոր բուրժուա–դեմոկրատական հեղափոխու– թյան անհրաժեշտությունը: Վ. Ի. Լենինը նշել է. «…Մենշևիկների լիկվիդատորու– թյունը, իդեապես սոցիալիստական պրո– լետարիատի ռևոլյուցիոն դասակարգային պայքարի ժխտումն է առհասարակ, և, մաս– նավորապես, պրոլետարիատի հեգեմո– նիայի ժխտումը մեր բուրժուական–դե– մոկրատական ռևոլյուցիայի մեջ… Կազ– մակերպորեն լիկվիդատորությանն– ան– լեգալ սոցիալ–դեմոկրատական պարտիա– յի անհրաժեշտության ժխտումն է ու սրա հետ կապված հրաժարում ՌՍԴԲՊ–ից, այնտեղից դուրս գալ, պայքար նրա դեմ լեգալ մամուլի էջերում, բանվորական լեգալ կազմակերպություններում, պրո– ֆեսիոնալ միություններում, կոոպերա– տիվներում, համագումարներում, որտեղ մասնակցում են բանվորական դեպուտատ– ները և այլն» (Երկ., հ. 15, էջ 565–566): Լ–ի հետ կուսակցության դեմ այլ դիրքերից հանդես էին գալիս օտզովիստները և ցենտրիստները (տես Ցենարիզմ): 1912-ին այս երեք օպորտունիստական հոսանք– ները մտան Լ. Դ. Տրոցկու ստեղծած Օգոս– ւոոսյան հակակուսակցական բքոկի մեջ:
ՌՍԴԲԿ VI (Պրագայի) համառուսաստան– յան կոնֆերանսը (1912) կուսակցությու– նից վտարեց Լ–ին: Կոնֆերանսից հետո «Լուչ» («Jly^L») թերթի շուրջը համախըմբ– ված Լ. մինչև վերջ բացահայտեցին իրենց հակամարքսիստական էությունը: Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարինե– րին (1914–18) լիկվիդատորությունը վե– րաճեց սոցիալ–շովինիզմի: Գրկ. Լենին Վ. Ի., Երկ. (տես տեղեկա– տու հատոր, մաս 2, էշ 65–66): H3 hctophh 6opb6w JieHHHCKoiS napran npoTHB onnopTy- HH3Ma, M., 1966. ԼԻԿՈհՐԳՈՍ (XiwoajpYoe), ըստ ավանդու– թյան սպարտացի օրենսդիր (մ. թ. ա. IX կամ VIII դ.): Անտիկ հեղինակները Լ–ին
