Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/435

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

արտադրամասեր, էլեկտրաէներգիայի ար– տադրությունն ավելացել է 2,13 անգամ: Մեքենաշինության, քիմ. արդյունաբերու– թյան և գունավոր մետալուրգիայի զար– գացմանը զուգընթաց հանրապետությու– նում ստեղծվելն զարգանում էին էլեկտրո– նային և ռադիոտեխնիկական արդյունա– բերության նոր ճյուղեր, աճել էր թեթև, սննդի (կաթնեղեն, մսեղեն), տեղական արդյունաբերության արտադրանքի ծա– վալը: Կենտկոմի հաշվետվության վերա– բերյալ ընդունած բանաձնում համագու– մարը պարտավորեցրեց կուսակցական, սովետական և տնտ. կազմակերպություն– ներին բարելավել արդ. ձեռնարկություն– ների, տրանսպորտի և կապի ղեկավարու– մը, ուժեղացնել տնտ. ազդակների դերը ձեռնարկություններում: խնդիր դրվեց նոր հնգամյակում ապահովել արտադրության աճի արագ տեմպերը, հատուկ ուշադրու– թյուն դարձնել էներգետիկ բազայի, գու– նավոր մետալուրգիայի, շինանյութերի, թեթև, սննդի և տեղական արդյունաբերու– թյան հետագա զարգացմանը: Նշելով հան– րապետության գյուղատնտեսության բնա– գավառում ձեռք բերված հաջողություն– ները (ոռոգելի հողերի ընդարձակումը 34 հզ. հա–ով, գյուղատնտ. արտադրանքի աճը 20% -ով են)՝ համագումարը պահան– ջեց բարելավել կադրերի, հատկապես մասնագետների ընտրության, տեղաբաշխ– ման U դաստիարակման գործը, 1971– 1975-ին ապահովել անասնապահական մթերքների, խաղողի, պտուղ–բանջարե– ղենի, ծխախոտի, եթերայուղային կուլ– տուրաների արտադրության հետագա ավե– լացումը, ոռոգելի դարձնել 50 հզ. հա, ջրարբիացնել 130 հզ. հա հողատարածու– թյուն: «Աշխատավորների նյութական բա– րեկեցության բարձրացումը,– նշում էր համագումարը,– մեր կուսակցության ամենաառաջնահերթ խնդիրն է»: Նախորդ հնգամյակի տարիներին հանրապետու– թյունում ազգային եկամուտն ավելացել էր 1,5 անգամ, բարձրացել էր բանվորնե– րի և ծառայողների միջին աշխատավարձը: Զգալիորեն աճել էին սոցիալական ապա– հովության միջոցները, ընդլայնվել՝ բնա– կարանային ն բուժսպասարկման պայ– մանները: համագումարն ընտրեց ՀԿԿ ղե– կավար մարմիններ: Գրկ. Հայաստանի կոմունիստական կու– սակցության Կենտկոմի հաշվեաո1 զեկուցու– մը ՀԿԿ XXV համագումարին, Ե., 1971: Հայ– կոմկուսի Կենտկոմի հաշվետվության առթիվ ՀԿԿ XXV համագումարի բանաձևը, Ե,, 1971: ՀԿԿ XXVI ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաս– տանի կոմունիստական կու– սակցության քսանվեցերորդ համագումար, տեղի է ունե– ցել 1976 թվականի հունվարի 20–22-ը, Երևանում: Լսվել և քննարկվել են Հա– յաստանի կոմունիստական կուսակցու– թյան Կենտկոմի և վերստուգիչ հանձ– նաժողովի հաշվետվությունները, ՍՍՀՄ ժողտնտեսության 1976–1980-ի զարգաց– ման ուղղությունների մասին ՍՍԿԿ Կենտ– կովի նախագիծը: Հաշվետու ժամանակա– շրջանում հանրապետության կուսակ– ցական կազմակերպությունները քաղա– քական–կազմակերպչական լայն աշխա– տանք են տարել հասարակական կյան– քի բոլոր բնագավառներում, գլխավորել մասսաների աշխատանքային վերելքը, սոցիալիստական մրցության ծավալու– մը: Ձեռք են բերվել ակնառու նվաճում– ներ, մեծացել են քանակական ու որա– կական ցուցանիշները տնտեսության ու մշակույթի ասպարեզում: Արդյունաբե– րությունը ժամկետից շուտ էր կատարել արտադրանքի իրացման ծավալի ու կարևորագույն շատ արտադրատեսակ– ների թողարկման իններորդ հնգամյա– կի պլանները: Առաջնակարգ նշանակու– թյուն էին ստացել էլեկտրոնային, ռադիո– տեխնիկական և սարքաշինական արդյու– նաբերության ճյուղերը: Կապիտալ ներ– դրումների ծավալը արդյունաբերության մեջ կազմել էր 4,5 մլրդ ռ.: Գործարկվել էին 45 խոշոր ձեռնարկություններ, մոտ 50 նոր արտադրություններ ն արտադրա– մասեր: Շահագործման էին հանձնվել 4,5 մլն մ2 մակերեսով բնակտարածու– թյուն, դպրոցներ ու նախադպրոցական հիմնարկներ, հիվանդանոցներ ու պոլի– կլինիկաներ, գիտական ու կուլտուր–կեն– ցաղային օբյեկտներ: Անդրադառնալով 1976–80 թթ. հնգամյա պլանի դիրեկտիվ– ներին, համագումարը նշեց, որ նոր հըն– գամյա պլանով արդ. արտադրանքի ծա– վալը պետք է ավելանա 43–47 %-ով, շարունակվելու է արդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքի կատարելագոր– ծումը, մեքենաշինության ոչ մետաղատար ճյուղերի, հաստոցագործիքաշինական և սարքաշինական արդյունաբերության զարգացումը: Նախատեսվում է ավելի շատ ձեռնարկություններ տեղաբաշխել միջին և ոչ մեծ քաղաքներում, ավարտել ատո– մային էլեկտրակայանի, երկաթգծի Մա– սիս–Նուռնուս հատվածի կառուցումը: Նախորդ հնգամյակի սարիներին հան– րապետության կուսակցական և սովետա– կան մարմիններն զգալի աշխատանք էին տարել կուսակցության ագրարային քա– ղաքականության կենսագործման ուղղու– թյամբ: Գյուղատնտ եսության մեջ պետ. կապիտալ ներդրումների ծավալը հասել էր 736 մլն ռ., ոռոգելի հողատարածություն– ներն ավելացել էին 49 հզ. հա–ով, ջրար– բիացվել էր 126 հզ. հա մարգագետին U արոտավայր: Որոշ զարգացում էր ստացել արդ. հիմունքներով անասնապահական մթերքների արտադրությունը: Կատարվել էին պետությանը հացահատիկի, շաքարի ճակնդեղի, բանջարեղենի, մսի, կաթի, բրդի և գյուղատնտ. այլ մթերքների վա– ճառքի պլանները: Համագումարը կու– սակցական ղեկավար մարմինների առաջ խնդիր դրեց ապահովել գյուղատնտեսու– թյան զարգացման ավելի արագ տեմպեր, ընդլայնել խաղողի, պտղատու այգիների, բանջարեղենի, կարտոֆիլի, հացահատի– կային և տեխ., հատկապես եթերայուղա– յին կուլտուրաների ցանքատարածություն– ները, բարձրացնել դրանց բերքատվու– թյունը: Մսի արտադրության հետագա աճի համար խնդիր դրվեց ամրապնդել անասնապահության արտադրա–տեխնի– կական բազան, կաւոարելագործել անա– սունների ցեղաբուծական գործի դրված– քը, ավելացնել ոռոգելի կուլտուրական արոտավայրերի տարածությունները ևն: Նշվեց, որ գրեթե մեկ քառորդով ավելա– ցել են բնակչության մեկ շնչին ընկնող եկամուտները: Բարելավվել են մոտ 700 հզ. քաղաքացիների բնակարանային պայմանները: Ընդլայնվել է բժշկ., սանա– տորա–կուրորտային օբյեկտների ցանցը, բարձրացել նրանց սպասարկման մակար– դակը: Հետագա զարգացում են ստացել ժողկրթության սիստեմը, գիտությունը, արվեստն ու գրականությունը: Ակտիվա– ցել է կուսակցական գաղափարական աշ– խատանքը, մասսաների կոմունիստական դաստիարակությունը: համագումարը խնդիր դրեց ավելի բարձրացնել կուսակ– ցական ղեկավարության մակարդակը տ ըն– տելական ու կուլտուրական շինարարու– թյան մեջ, լայն թափ հաղորդել մասսայա– կան սոցիալիստական մրցության ծավալ– մանը, գիտատեխնիկական նվաճումների արմատավորմանը արտադրության մեջ: Համագումարն ընտրեց ՀԿԿ ԿԿ–ի և վեր– ստուգիչ հանձնաժողովի նոր կազմեր: ՀԿԿ Կենտկոմի առաջին քարտուղար ըն– տրվեց Կ. Ս. Դեմիրճյանըւ Գրկ . Հայաստանի կոմունիստական կու– սակցության Կենտրոնական կոմիտեի հաշ– վետվությունը ՀԿԿ XXVI համագումարին, Ե., 1976: Հայաստանի կոմկուսակցության Կենտ– կոմի ՀԿԿ XXVI համագումարին տրված հաշվետվության բանաձևը, Ե., 1976:

ՀՂԻՈՒԹՅՈՒՆ մ ա ր դ ու, ֆիզիոլոգիա– կան պրոցես (կամ վիճակ), որի դեպ– քում կնոջ օրգանիզմում բեղմնավորված ձվաբջջից զարգանում է պւոուղը և ավարտ– վում երեխայի ծնվելով: Հ. սկսվում է բեղմ– նավորման (ձվաբջիջը սպերմատոզոիդի հետ միաձուլվելու) պահից, որը տեղի է ունենում արգանդափողում: Բեղմնավոր– ված ձվաբջիջը (պտղաձու) արգանդափողի մկանային կծկումների և թարթիչավոր էպիթելի թավիկների շարժումների շնոր– հիվ սկսում է առաջ շարժվել և, 7–8 օրում հասնելով արգանդի խոռոչ, պատվաստ– վում է լորձաթաղանթի վրա: Երբեմն պաղաձուն պատվաստվում է արգանդից դուրս՝ փողում, ձվարաններում, որովայնի խոռոչում (տես Արտարգանդային հղիու– թյուն), որի դեպքում անհրաժեշտ է կատա– րել վիրահատություն: Հ. ֆիզիոլոգիական պրոցես է, որը կնոջ օրգանիզմի վրա ունե– նում է բարերար ազդեցություն: Սակայն զարգացող պտղի պահանջների հետևան– քով կնոջ բոլոր օրգաններն ու հյուսվածք– ները գտնվում են բարձր ծանրաբեռնվա– ծության տակ: Հ–յան առաջին օրերից ձվա– րանում գործում է ձվազատման ժամանակ առաջացած դեղին մարմինը (ներքին սեկ– րեցիայի գեղձ, որն արտադրում է պրո– գեստերոն): Ձվարաններում արտադրվող հորմոնների (պրոգեստերոն և ֆոլիկու– լին) ազդեցության տակ տեղի են ունե– նում մի շարք փոփոխություններ: Ձվա– րաններում դադարում են հասունանալ գրաֆյան բշտերը: Հիպոֆիզը մեծանում է 3 անգամ, հատկապես նրա առջևի բիլթը, որը պայմանավորված է գեղձի ֆունկցիա– յի բարձրացմամբ: Հիպոֆիզի ազդեցու– թյան ներքո կաթնագեղձերը ծավալով մեծանում են, դառնում ավելի առաձգա– կան, կրծքապտուկներից կարող է ար– տադրվել խիժ: Արգանդի լորձաթաղան– թը ենթարկվում է հիպերտրոֆիայի: Այն վերափոխվում է, այսպես կոչված, ընկ–