Jump to content

Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/481

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

պետ. սեկտորին էր պատկանում էլեկ– տրակայանների հզորության 70% –ը, նավթարդյունահանության 75% –ը, պող– պատի ձուլման 54% –ը, ազոտային պա– րարտանյութերի արտադրության ավելի քան 80% –ը ևն: Ներմուծման մոտ 70%-ը իրականացնում են պետ. կազմակերպու– թյունները: Ազգայնացվել են 14 խոշոր բանկեր: Միաժամանակ ընդլայնվում է մասնավոր կապիտալը: 1960-ական թթ. հնդ. և արտասահմանյան մոտ 125 խմբեր ու մոնոպոլիաներ վերահսկել են երկրի տնտեսության մի շարք առաջատար ճյու– ղերում գերիշխող դիրք գրաված մասնա– վոր բաժնետիրական ընկերությունների ընդհանուր ակտիվների 70% –ը: Հնդ. մո– նոպոլիստական կապիտալի դիրքերի ուժեղացումն ուղեկցվել է ծանր արդյունա– բերության ոլորտում կապիտալի ներդըր– մամբ: Կանգնեցվել են տնտեսության մի շարք ոլորտներում 1976-ին տեղ գտած ճգնաժամային երևույթները: Պետ. սեկ– տորն արդյունաբերության մեջ ձեռք է բերել որոշակի հաջողություններ: 1977-ի հողային ռեֆորմը գյուղացիներին տվեց 250 հզ. հա հող և 7 մլն հողակտոր՝ բնա– կարաններ կառուցելու համար: Գյուղատնտեսության մեջ զբաղված է երկրի տնտեսապես ակտիվ բնակչության ավելի քան 70% –ը: Ազգա– յին համախառն արտադրանքի արժեքում գյուղատնտեսության մասը կազմում է 40% (1976): Գյուղատնտեսությունը թույլ է մեքենայացված, հիմնական գործիքը դեռևս արորն է: Վերջին տարիներին զարկ է տրվում երկաթե գութանների ավե– լացմանն ու տրակտորային պարկի ընդ– լայնմանը: Մեծանում է հանքային պա– րարտանյութերի օգտագործումը (1977– 1978-ին՝ 4,3 մլն ա): 1960-ական թթ–ից Գյուղատնտեսության կարե– վոր կ ու լա արաների ցանքատա– րածությունն ու բերքահավաքը Կուլտուրաները Տարածու– թյունը (հզ. հա) Բերքը (հզ.ւո) 1974/75 1976/7711977/78 Բրինձ (զտված) 37500 41920* 52680 Ցորեն 19300 29010* 31330 Գարի 2720 2300 2300 Եգիպտացորեն 5800 6360* 5950 Կորէկազգիներ 33953 20600 2150 Ընդավորներ 19700 11360* 11800 Բամբակ 7621 985 1220 Զուտ 665 964 960 Յուղատուներ – 7820* 8930 Շաքարեղեգ 2604 15850* 18780 Ծխախոտ 410 410 – Թեյ 360 512 563 Պղպեղ 122 38* 40 Սուրճ – 90* 103,6 Կաուչուկ 320 145* 147 ճշտված տվյալներ: արմատավորվում է հողամշակման բա– րելավված ձևը (այսպես կոչված կանաչ հեղափոխություն), ստեղծվում են պետ. իռիգացիոն հզոր համակարգեր: Գյուղա– տնտեսության հիմնական ուղղությունը հողագործությունն է: Մշակվում է երկրի ընդհանուր տարածության մոտ կեսը: Ցանքատարածությունների ավելի քան 20%-ը ոռոգվում Հ: Հողագործու– թյամբ զբաղվում են ամբողջ տարին (բացի բարձր լեռնային շրջաններից): Գերակշռում է հացահատիկի մշակությու– նը: Հացահատիկային կուլտուրաները ըզ– բաղեցնում են ամբողջ ցանքատարածու– թյունների 68% –ը: Տալիս է բրնձի համաշ– խարհային բերքի մոտ 1/3 մասը: Տարած– ված է սորգոյի, ընդեղեն բույսերի, յու– ղատուների (գետնընկույզ, քունջութ ևն), մրգերի ու բանջարեղենի մշակությունը: Ընդլայնվում է տեխ. կուլտուրաների ար– տադրությունը (ջուտ, շաքարեղեգ, բամ– բակ): Ծխախոտի բերքահավաքով զիջում է ԱՄՆ–ին և ՉԺՀ–ին: Թեյը գլխավոր պլան– տացիոն և արտահանվող կուլտուրան է (առաջին տեղը աշխարհում, 500 հզ. ա, 1976): Բնական կաուչուկ են տալիս հևեա– յի պլանտացիաները (տարեկան 92 հզ. տ, 1971): Հ. համաշխարհային շուկային հա– մեմունքներ (սև ու կարմիր պղպեղ, հիլ, տաքկոճ, մեխակ ևն) մատակարարող երկիր է: Տնտ. մեծ նշանակություն ունի կոկոսյան արմավենին (տնկարկները՝ մոտ 900 հզ. հա): 1976-ին Հ–ում հաշվվում էր 180 մլն գլուխ խոշոր եղջերավոր անասուն, 61,5 մլն գոմեշ, 70 մլն այծ, 40 մլն ոչխար: Հ. բնա– կան մետաքսի արտադրության երկիր է, մշակում են «մալբերի», «էրի», «մուզա», «տասար» ևն մետաքսատեսակներ: Զբաղ– վում են նաև ձկնորսությամբ (1976-ին ձկան որսը կազմել է ավելի քան 2 մլն ա), ծովային արդյունագործությամբ, անտա– ռատնտեսությամբ : Արդյունաբերությունը: 1976-ին արդ. արտադրանքի աճին օժանդակեցին գյու– ղատնտ. կուլտուրաների բարձր բերքատ– վությունը, արտադրության ծանրաբեռն– վածության ավելացումը, տրանսպորտի աշխատանքների բարելավումը: 1969– 1970-ին արդյունաբերության բաժինը ազ– գային համախառն արդյունքում կազմում էր 23,2% : Կատարվում է արդյունաբերու– թյան կառուցվածքի որակական Փոփո– խություն: Վերստեղծվել են նավթային, քիմ., ալյումինի արդյունաբերությունը և մեքենաշինության ճյուղերի մեծ մասը, ավելացել սև մետաղների արտադրությու– նը: Ծանր արդյունաբերությունը տալիս է արդ. ամբողջ արտադրանքի մոտ 50% -ը: Մեծ են Հ–ի հանքային և էներգետիկ ռե– սուրսները: Արդյունահանվում է ածուխ (Դամոդարյան, Գոդովարիի հովիտներ ևն), որը կազմում է արդյունահանվող օգ– տակար հանածոների ընդհանուր արժեքի 70%-ը: Նավթավերամշակման արդյունա– բերության հզորությունների շուրջ 40% –ը Հ. ապահովում է սեփական հումքով: Ասամի նավթի բազայի վրա գործում են Դիգբոյի, Նունմատիի և Բարաունիի նավ– թավերամշակման գործարանները, նավթը ստացվում է Նահորկատյա–Նունմատի– Բարաունի նավթամուղով (1150 կմ): 1965-ին ՍՍՀՄ–ի օգնությամբ կառուցվել է Կոյալիի նավթավերամշակման գոր– ծարանը, 1970-ին շարք են մտել Կոչինի և Մադրասի նավթավերամշակման գործա– րանները, կառուցվում են Հալդիի և Բռն– Արգյանաբերական արտա– դրանքի կարևոր տեսակների արտադրությունը Արտադրանքի տեսակը 11976/77J1977/78 էլեկտրաէներգիա, մլրդ կվա՝ժ 88,3* 92,2 Նավթ, մլն ա 10,2* 11,0 Ածուխ, մլն ա 104,8 104,7 Երկաթի հանքաքար, մլն ա 42,2 44,0 Պողպատ (ձուլածո), մլն ա 8,12 7,74 Ալյումին, հզ. m 208,7 178,5 Ծծմբական թթու, հզ. ա 1650 2082 Ազոտային պարարտանյութեր (N-ի հաշվով), հզ. ա 1900 2015 Ֆոսֆորային պարարտանյու– թեր (P2Oirh հաշվով), հզ. ա 480 670 Կալցիումացված և կաուստիկ սոդա, հզ. ա 1075* 1101 Թուղթ և ստվարաթուղթ, հզ. m 899* 965 Ցեմենտ, մլն in 18,8 19,3 Մետաղահատ հաստոցներ, մլն ռուվւի 1149* 1033 Ավտոմոբիլներ, հզ. հատ 91,2 84,3 Հեծանիվներ, հզ. հատ 2677* 3184 Երկաթուղային վագոններ, հզ. հատ 12,0 12,2 Տրակտորներ, հզ. հատ 33,2* 50,4 էլեկտրամոտորներ, մլն ձ. ու* 3,7 4,0 Տրանսֆորմատորներ, մլն կվա 15,1 15,9 Ռադիոընդունիչներ, հզ. հատ 1685 1875 Բամբակյա գործվածքներ (ֆաբրիկային արտադը– րանք), մլն մ 4160 4129 Բամբակյա գործվածքներ (տնայնագործական արտա– դրանք), մլն մ 4238 4306 Զուտն արտադրանք, հզ. ա 1187 1178 Շաքար, մլն ա 4,8 6,6 • ճշտված տվյալներ: գայգաոնի գործարանները: Արդյունա– հանվում է նաև երկաթի (Օրիսա, Բիհար, Մայսուր ևն, 1/2-ը արտահանվում է), ուրանի, մանգանի հանքաքար, Փայլար, բոքսիտներ, ոսկի, ալմաստ: Կարևոր նշա– նակություն ունի նաև կերակրի աղի, կրա– քարերի, հրակայուն կավերի, քրոմիտ– ների արդյունահանությունը: էլեկտրակա– յանների հզորությունը 1978-ին 23,5 մլն կվա էր: Մշակող արդյունաբերության ճյուղերից արագորեն զարգանում է սև մետալուր– գիան: 1950-ական թթ. Բհիլայում և Բոկա– րոյում (ԱՄՀՄ–ի օգնությամբ), Դուրգա– պուրում (Մեծ Բրիտանիայի տեխ. համա– գործակցությամբ) և Ռոուրկելայում (ԳՖՀ–ի տեխ. համագործակցությամբ) շարք մտան մետալուրգիական պետ. կոմ– բինատներ: Բացի պետ. կոմբինատներից գործում են մետալուրգիական մասնավոր կոմբինատներ (Զամշեդպուր, Ասանսոլ): Սև մետալուրգիան կենտրոնացվում է երկրի հս–արլ. մասում: Նոր կոմբինատ– ներ են կառուցվում հվ–ում (Վիջայանա– գար, Վիշակհապատնամ և Սելամ քաղաք– ներում): 1970-ական թթ. սկզբին Հ. ներ– մուծման հաշվին ծածկում էր սև մետաղ– ների իր պահանջարկի մոտ 10%-ը և պողպատի հատուկ տեսակների մոտ 70% –ը: Պղնձի և մյուս գունավոր մետաղ– ների պահանջարկի 3/4-ը ներմուծվում է: էժան հիդրոէներգիայով հարուստ շրջան– ներում զարգանում է ալյումինի արդյու– նաբերությունը (Հիրակուդ, Ռիհանդ, Սե–