4աճախ նկատվում է գոտկային 5-րդ ողնի տեղաշարժը սրբոսկրի նկատմամբ։ Զար– գանում է դանդաղ, մի քանի տարվա ըն– թացքում կամ առաջանում է հանկարծա– կի՝ վնասվածքի դեպքում։ П-մանը նպաս– տում են ողնաշարի այլ հիվանդություն– ները (օրինակ, սպոնդիլոզը՝ միջողնա– յին հոդերի քրոնիկական կազմափոխա– կան ախտահարում), ֆիզիկական ծանր աշխատանքը, գիրանալը։ Արտահայտ– վում է ցավերով, ողնաշարի համապա– տասխան հատվածի շարժումների սահ– մանափակմամբ են։ Ախտորոշվում է ռենտգենյան հետազոտությամբ։tPtու– ժ ու մ ը կոմպլեքսային է․ աշխատանքա– յին հատուկ ռեժիմ, բուժական մարմնա– մարզություն, սեղմիրանի կրում, զգալի արտահայտվածության դեպքում4 ոսկրա– պատվաստման վիրահատություն։ ՈՂՆ ՈՒՂԵՂ (medulla spinalis), մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների կենտրոնա– կան նյարդային համակարգի բաժին։ Մար– դու П․ առջևից ետ տափակացած, գլա– նաձև, 42–45 սմ երկարությամբ լար է, քաշը՝ 34–38 գ։ Ո․ դեպի վեր վերածվում է երկարավուն ուղեղի, դեպի վար՝ վեր– ջանում ողնուղեղային կոնով։ П․ բաղկա– ցած է 31 հատվածից, պարանոցային՝ 8, կրծքային՝ 12, գոտկային՝ 5, սրբոսկրա– յին4 5 և պոչուկային՝ 1։ Ցուրաքանչյուր հատվածից ծագում է մեկ զույգ (աջ և ձախ) ողնուղեղային նյարդ։ Ո․ բաժանվում է աջ և ձախ համաչափ կեսերի, որոնցից յուրաքանչյուրր՝ առաջային, ետին և կողմնային պարանների։ П-ի առաջային կողմնային ակոսով դուրս են գալիս շար– ժիչ, իսկ ետինով՝ զգացող նյարդարմատ– ները։ Զգացող նյարդարմատի ճանապար– հին գտնվում է կեղծ միաբևեռ նյարդա– բջիջներից (տես Նեյրոն) բաղկացած մի– Ողնուղեղի տեղադրությունը ող– նաշարային խողովակ ու մ (ընդ– լայնական կտրվածք) և ողն ու դեղային նյարդարմատների ելքը․ /․ ող– նուղեղ, 2» ետին արմատ, 3․ առաջային ար– մատ, 4․ ողնուղեղային հանգույց, 5․ ողնուղե– ղային նյարդ, 6․ ողնի մարմին ջողնային հանգույցը։ П․ կազմված է նյարդաբջիջներից, հենքային նյարդա– հյուսվածքից (նեյրոգլիա), արյան անոթ– ներից և դրանց ուղեկցող շարակցական հյուսվածքից։ Նյարդաբջիջների մարմին– ները գոյացնում են П-ի ներքին՝ գորշ նյու– թը, որից առաջանում են կորիզներ՝ ող– նուղեղային կենտրոններ, իսկ նյարդա– բջիջների միելինապատ և մասամբ՝ ոչ միելինապատ նյարդաթելերը՝ արտա– քին սպիտակ նյութը, որից կազմվում են կենտրոնախույս և կենտրոնաձիգ գրգիռ– ների (իմպուլսների) հաղորդիչ ուղիներ։ Ո–ի գորշ նյութը բաղկացած է անկանոն ձևի աջ և ձախ սյուներից, որոնք միմյանց հետ կապված են գորշ կպուկով։ Վերջինիս Ողնուղեղի տեղադրությ ու– նը ողն ու դեղա– յին խողովա– կ ու մ (երկայնական կտրվածք) և ո ղ ն ու– ղեղային նյար– դարմատների ելքը, ա․ պարանո– ցային, բ․ կրծքային, գ․ գոտկային, դ․ սըրբ– ոսկրային, ե․ պոչու– կային կենտրոնով, Ո–ի ամբողջ երկարությամբ, անցնում է Ո–ի կենտրոնական խողովակը, որը պարունակում է ուղեղ–ողնուղեղային հեղուկ։ Գորշ նյութի յուրաքանչյուր սյուն ունի առաջային և ետին, իսկ պարանոցա– յին ստորին, կրծքային բոլոր և գոտկային վերին երկու հատվածները՝ նաև կողմնա– յին սյունակներ, որոնք Ո–ի լայնական կտրվածքի վրա ունեն եղջյուրների տեսք՝ առաջային, ետին և կողմնային։ Ետին եղջյուրների երկար նյարդաթելերը հաս– նում են գւխուդեղ, իսկ կարճերը դուրս չեն գալիս Ո–ի սահմաններից և տարբեր հատ– վածների կենտրոնները կապում են միմ– յանց։ Առաջային եղջյուրների նեյրիտնե– րը գոյացնում են շարժիչ նյարդարմատ– ներ, որոնց նյարդաթելերը նյարդավորում են կմախքային մկանները։ Կողմնային եղջյուրների նեյրիտները մասնակցում են առաջային նյարդարմատների կազմու– թյանը՝ նյարդավորում են ներքին օրգան– ները, արյան անոթների մկանային շերտը և կմախքի մկանները՝ որպես սնուցող (տրոֆիկ) նյարդ։ Տարբերում են Ո–ի սպի– տակ նյութը կազմող, կարճ և երկար հա– ղորդիչ ուղիներ։ Կարճ ուղիները կապ են ստեղծում Ո–ի տարբեր հատվածների գոր– ծունեության, ինչպես նաև դրա աջ ու ձախ կեսերի նյարդային գոյացություննե– րի միջև։ Այդ ուղիներով իրականանում է ողնուղեղային ռեֆլեքսների ռեֆւեկաոր աղեղների վւակումը։ П-ի կապը գլխուղեղի հետ իրականանում է՝ միջողնային հան– գույցի նեյրոններից և միջադիր նյարդա– բջիջների նեյրիտներից կազմված՝ կենտ– րոնաձիգ կամ վերընթաց և գլխուղեղի նյարդային գոյացությունների նյարդա– թելերից գոյացած՝ կենտրոնախույս կամ վարընթաց երկար ուղիների միջոցով։ Վերջիններս իրականացնում են գլխու– ղեղի ռեֆլեքսային կապը մարմնի բո– լոր օրգանների (բացի գլխի) հետ։ Մարմ– նի ծայրամասերից զգայական գրգիռնե– րը հաղորդվում են Ո–ի ետին նյարդար– մատներով։ Զգացող նյարդաթելերը Ո–ում կազմում են զգացող ուղիներ ու փնջեր և բարձրանում են գլխուղեղ։ Վերընթաց կամ զգացող ուղիներն են՝ Ո–ի ետին պարանը կազմող նազելի և սեպաձե փըն– ջերը, կողմնային պարանով անցնող՝ ող– նուղեղ–ուղեղիկային, ողնուղեղ–տեսա– թմբային առաջային և ետին ուղիները։ Նազելի և սեպաձև փնջերը գրգիռներ են հաղորդում կմախքային մկանների, ջլե– րի, հոդերի, ոսկրերի և մասամբ՝ մաշկի (շոշափման, ճնշման) ընդունիչներից։ Այդ փնջերը հասնելով երկարավուն ուղե– ղի համանուն կորիզներին՝ գրգիռներ են հաղորդում գլխուղեղի կեղևին, և դրանց գործունեության շնորհիվ մարդը շոշափ– ման միջոցով ճանաչում է առարկաները ու տպավորություն ստանում տարածու– թյան մեջ մարմնի ու վերջույթների դիր– քի մասին։ Ողնուղեղ–ուղեղիկային ուղի– ները գրգիռներ են հաղորդում ուղեղի– կին՝ մկաններից, հոդերից, ոսկրերից, այդ ուղիների գործունեության շնորհիվ կատարվում է շարժումների ոչ գիտակցա– կան համաձայնեցում։ Ողնուղեղ–տեսա– թմբային ուղին տեսաթումբ է հաղորդում մաշկի ընդունիչներից ցավի, ջերմության և շոշափման զգացողական գրգիռներ։ Վա– րընթաց ուղիները (կեղև–ողնուղեղային առաջային և կողմնային, կարմրա–ողնու– ղեղային, անդաստակա–ողնուղեղային և ծածկա–ողնուղեղային) գլխուղեղի տար– բեր բաժիններն ու գոյացությունները կա– պում են առաջային եղջյուրներում գտնը– վող նյարդային կենտրոնների հետ։ Ո–ի պարանոցային ստորին և կրծքային վերին հատվածների կողմնային եղջյուրներում գտնվում են սիմպաթիկ կենտրոններ, իսկ սրբոսկրային հատվածներում կան պա– րասիմպաթիկ կենտրոններ, որոնք իրա– կանացնում են միզարտադրության, ար– տաթորման, էրեկցիայի, արգանդի կըծ– կումների ռեֆլեքսային կանոնավորումը։ Ո–ի ռեֆլեքսային գործունեությունը կար– գավորում են գլխուղեղի վերին բաժին– ները։ Ո․ շրջապատված է երեք պատյան– ներով՝ ներքին՝ նրբենի, միջին՝ ոստայ– նենի, արտաքին՝ կարծրենի։ Նրբենու երկու շերտերի միջև անցնում են ուղեղա– նյութը սնող արյան անոթներ։ Ողնաշարի խողովակի պատերը ներսից պաստառող շրջոսկրի և կարծրենու միջև գտնվում է վերկարծրենային տարածությունը, որը պարունակում է ճարպաշարակցական հյուսվածք և երակային ցանց։ Ո․ անոթա– վորվում է ողնաշարային զարկերակներից ծագող, առաջային և ետին ողնուղեղային զարկերակներով, որոնք Ո–ի մակերեսին կազմում են անոթային հարուստ ցանց։
ՈՂՆՈՒՂԵՂՍPՈՐP, միելիտ (< հուն․ циеХос; – ողնուղեղ), ողնուղեղի բորբո– քային հիվանդություն։ Ըստ առաջացնող
