բոնից 15 կմ հարավ–արևելք։ խաղողա– գործական–պտղաբ ածական սովետական տնտեսությունն զբաղվում է նաև անաս– նապահությամբ։ Ունի միջնակարգ դըպ– րոց, կուլտուրայի տուն, գրադարան, կինո, կապի բաժանմունք, կենցաղսպա– սարկման տաղավար, մսուր–մանկապար– տեզ, բուժկայան։ Հիմնադրվել է 1950-ին։
ՄՐԳԱՍՏԱՆ, գյուղ Հայկական ՍՍՀ էջ– միածնի շրջանում, Քասաղ գետի ձախ ափին, շրջկենտրոնից 5 կմ հյուսիս–արև– մուտք։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է Տեսարան Մրգաստանից խաղողագործությամբ, հացահատիկի, բանջարեղենի, խորդենու մշակությամբ և անասնապահությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց, ակումբ, գրադարան, կինո, բուժ– կայան։
ՄՐԳԱՎԱՆ, գյուղ Հայկական ՍՍՀ Ար– տաշատի շրջանում, Երևան–Բաքու եր– կաթուղու և Երևան–Արտաշատ խճուղու մոտ, շրջկենտրոնից 1 կմ հյուսիս–արև– մուտք։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է Մրգավանի կուլտուրայի տունը խաղողագործությամբ, պտղաբուծու– թյամբ, բանջարաբոստանային կուլտու– րաների մշակությամբ և անասնապահու– թյամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, կուլ– տուրայի տուն, գրադարան, կապի բա– ժանմունք, կինո, կենցաղսպասարկման տաղավար, մանկապարտեզ, բուժկայան, «Հայգորգ» միավորման մասնաճյուղ։
ՄՐԳԱՎԵՏ (մինչև 1967-ը՝ Ծ ա ղ կ ա– շ և ն), գյուղ Հայկական ՍՍՀ Արտաշա– Մրգավետ տի շրջանում, շրջկենտրոնից 10 կմ հյու– սիս–արևմուտք։ Մ–ով է անցնում Երևան– Արտաշատ խճուղին։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է խաղողագործությամբ, պտղա– բուծությամբ, բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ և անասնա– պահությամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, կուլտուրայի տուն, գրադարան, կապի բաժանմունք, կինո, բուժկայան։ ՄՐԵՆ, ավան Սեծ Հայքի Այրարատ նա– հանգի Շիրակ գավառում, Ախուրյան գե– տի ստորին ավազանում, նրա աջ ափին (այժմ՝ Կարսի վիլայեթում)։ Հնագույն հիշատակությունը V դարից է (Ղազար Փարպեցու պատմության մեջ)։ Մինչև V դ․ վերջերը Մ․ պատկանել է Կամսարական– ներին, որոնք իրենց մյուս տիրույթների հետ այն հետագայում վաճառել են Բագ– րատունիներին։ Մ․ եղել է Անիի բնակիչ– ների ամառանոցը։ Վարդան պատմիչը հիշատակում է Մ–ի ամրոցը։ 1163-ին Ելտ– կուզ աթաբեկը Դվինը ավերելուց հետո հրդեհել է նաև Մ–ի ամրոցը։ 1261-ին հայ մեծահարուստ Սահմադինը Զաքարյան– ներից գնել է Մ․ և 1270–80-ական թթ․ այն– տեղ կառուցել մի պալատ և ամառանոց, 1277-ին վերանորոգել Ս․ Փրկիչ մատու– ռը։ Մ․ ներկայումս ամայի է ու ավերակ (1964-ին փլվել է հվ–արմ․ սենյակը, շեն– քի քայքայումը շարունակվում է)։ Մ–ի կաթողիկե տաճարը, ըստ Վարդան պատ– միչի և Կիրակոս Դանձակեցու վկայու– թյան, կառուցել է Դավիթ Սահառունին՝ 613-ին։ Այն կենտրոնական չորս գմբեթա– կիր մույթերով ուղղանկյուն ծավալից դուրս եկող, ներքուստ շրջանաձև, ար– տաքուստ հնգանիստ արլ․ աբսիդով (ունե– ցել է գետնափոր սենյակ՝ կրիպտե) «գմբեթավոր բազիլիկ» տիպի կառույց է։ Գորանի երկու կողմերին փոքր աբսիդ– ներով թաղածածկ ավանդատներ են, որոնք դռներով հաղորդակցվում են երկ– րորդական նավերին։ Դլխավոր՝ առանց– քային ուղղություններով ձգվող թաղերը ստեղծում են ծածկի խաչաձև հորինված– քը, որը դրսևորվում է նաև եկեղեցու արտաքին ծավալներում։ Թաղերի փոխ– հատման տեղում բարձրանում է վերա– սլաց թմբուկով գմբեթը։ Ծավալային նման հորինվածքը հետագայում տարածում է գտել բյուգանդական, հատկապես ռուս․, ինչպես նաև Վերածննդի ժամանակա– շրջանի կենտրոնակազմ կառույցներում։ Դմբեթատակ քառակուսուց անցումը դե– պի ութանիստ թմբուկով գմբեթը իրակա– նացված է տրոմպներով։ Դմբեթը ներ– քուստ ամրացված է ութ ճառագայթաձև աղեղներով։ Մուտքերը չորսն են՝ հս–ից, արմ–ից և երկուսը՝ հվ–ից։ Պատերը եռա– շերտ են՝ կարմիր և սև տուֆի սրբատաշ քարերով շարված։ Տանիքները եղել են կղմինդրյա, հետագայում փոխարինվել են (բացառությամբ գմբեթի ծածկի) տուֆե սալերով։ Տիպայնորեն Մ–ի տաճարը առնչվում է Բագարանի Ս․ Հովհաննես, էջ– միածնի Ս․ Դայանե եկեղեցիներին և ան– կախ է Բյուզանդիայի ու Սիրիայի քառան– կյան մեջ առնված խաչաձև կառույցնե– րից։ Մ–ի տաճարում, հայ ճարտ․ օրինա– չափության համաձայն, քանդակները կի– րառված են կառույցի բացվածքները շեշ– տելու համար։ Լուսամուտները պսակված Մրենի տաճարը (613) հյուսիս–արևմուտքից Մրենի տաճարի գլխավոր մուտքի բարավորը են քանդակազարդ հորիզոնական վեր– ջավորություն ունեցող երեսակալներով։ Մ–ի տաճարում առկա է քրիստոնեական ճարտ–յան մեջ տարածում գտած գլխավոր մուտքի բարավորը քանդակելու հնագույն օրինակներից մեկը։ Արմ․ մուտքի բարա– վորին պատկերված են երկու հրեշտակ, Մրենի տաճարի հատակագիծը Քրիստոսի, Ս․ Պողոսի և Ս․ Պետրոսի, եպիսկոպոս Թեոփիղոսի, իսկ ծայրամա– սերում՝ Դավիթ Սահառունու և Ներսեհ Կամսարականի քանդակները, որոնք ամ– բողջությամբ պսակված են քանդակա– զարդ երեսակալով։ Քանդակների այս շարքը փառաբանում է եկեղեցու հիմնա– դիրներին և քրիստոնեությունը։ Գրկ․ Թորամանյան Թ․, Նյութեր հայ– կական ճարտարապետության պատմության,
