Էջ:Հ․Յ․ Դաշնակցությունը անելիք չունի այլևս, Հովհաննես Քաջազնունի.djvu/16

սերտ կապակցութիւն ունէր տեղական բօլշեւիկների հետ ու նոյնիսկ գործակցում էր նրանց, Թիֆլիսում չէր կարող վարել - վրացիներին ու թուրքերին հակառակ ֊ բօլշեւիկեան քաղարականութիւն: Չէր կարող, եթէ իսկ ցանկանար: Բայց ցանկութիւն էլ չունէր, որովհեաեւ ոչ բօլշեւիկեան իդէօլօգիան, ոչ էլ գործելակերպը չէին հրապուրում իրան:

Մեր կուսակցութիւնը հակաբօլշեւիկեան բանակումն էր — մասամբ իր ներքին համոզումներով, մասամբ էլ արտաքին պայմանների ճնշման տակ:

10. Ի դէպ է յիշեցնել այստեղ այն միջին ու տատանւող դիրքը, որ բռնել էին մեր ընկերները Բագւի մէջ:

Արդիւնաբերական Բագուն իր բազմահազար բանւորութիւնով ու բանւորական ուժեղ կազմակերպութիւններով, ամենից աւելի նպաստաւոր պայմաններ էր ներկայացնում բօլշեւիզմի զարգացման համար․ սա միակ վայրն էր ամբողջ Անդրկովկասում, ուր բօլշեւիկները յեղափոխութեան առաջին իսկ օրերից հաստատուն ապաստան ու յենակէտ էին գտել:

Ձեւականօրէն՝ Բագուն չէր բացասում Անդրկովկասեան Կօմիսարիատի իշխանութիւնը, նոյնիսկ հոկտեմբերեան յեղափոխութիւնից յետոյ, բայց փաստօրէն գործերը վարում էին երկու տեղական հաստատութիւններ. «Հասարակական հիմնարկութիւնների խորհուրդը» եւ «Բանւորական պատւիրակների խորհուրդը»:

Առաջինի մէջ գերիշխում էր հակաբօլշեւիկեան հոսանքը, երկրորդի մէջ բօլշեւիկեանը:

Մեր կուսակցութիւնը ունէր իր ներկայացուցիչները թէ՛ առաջինի եւ թէ՛ երկրորդի մէջ:

Այս երկու միմեանցից անկախ ու տարբեր բնոյթ ունեցող մարմինները բացայայտ մրցման մէջ էին իշխանութեան տիրապետելու համար: Առաջին շրջանում ոյժը «Հասարակական հիմնարկութիւնների» ձեռին էր (այստեղ չափաւոր սօցիալիստները լռելեայն բլօկ էին կազմել լիբերալ բուրժուազիի հետ՝ բօլշեւիկների դէմ). բայց բանւորական «խորհուրդը» զօրեղանում էր օր օրի վրայ եւ 1918 թ. յունվարին դրութեան տէրն էր արդէն:

«Խորհուրդին» ուղղութիւն տւողը բօլշեւիկեան հատւածն էր:

Մեծ ոյժ չէին ներկայացնում այն ժամանակ բօլշեւիկները, նրանց յաջողութիւնը հիմնւած էր գլխաւորապէս այն փոխադարձ անվստահութեան վրայ, որ տիրում էր հակառակ բանակի ներսում:

Բոլշեւիկներին իրական ոյժ կարող էին հակադրել երկու կուսակցութիւն միայն․ թաթարական «Մուսաւաթն» ու հայկական Դաշնակցութիւնը: Բայց հակադրելու եւ յաջողոլթիւն ունենալու համար, պէտք էր որ սրանք անվերապահօրէն միանային — մի բան, որ անկարելի էր, որովհետեւ չկար փոխադարձ հաւատ ու վստահութիւն: Դաշնակ-